Rau sam không còn xa lạ với những ai từng sinh sống ở vùng quê với thân cỏ mềm giống hoa mười giờ, thường mọc dại xanh tốt khắp nơi.
Rau sam tên khoa học là Portula oleracea, thuộc họ Rau sam Portulacaceae. Đây là loài cây thảo mọng nước dài từ 15 – 25cm, thường có màu đỏ tím đậm hay đỏ tím nhạt. Cây thường mọc bò trên mặt đất. Ở mỗi mấu thân sẽ phình to và phân thành nhiều nhánh nhỏ. Cây có hoa màu vàng, trắng hoặc đỏ hồng, thường có 5 cánh hoa. Mùa hoa nở rộ là vào cuối mùa xuân kéo dài cho tới giữa mùa thu.
Cây rau sam xưa mọc đầy trong vườn nhà
Cây rau sam có nguồn gốc từ Ấn Độ và Trung Đông. Trên thế giới, cây rau sam được trồng nhiều ở Pháp, Nhật, Trung Quốc để sử dụng làm món ăn hằng ngày. Ở nước ta rau sam chỉ là một loài cỏ dại mọc hoang rải rác từ Bắc vào Nam, không cần trồng hay chăm bón, cứ đến mùa mưa chúng lại mọc lên tươi tốt.
Rau sam là loại rau dân dã, gắn bó với nhiều gia đình ở quê từ thuở còn nghèo khó cho tới tận bây giờ. Chỉ cần sau cơn mưa dầm, xách rổ ra vườn đi dọc các luống rau hay bờ ao là có ngay một rổ rau sam tươi non, thân cây mập ú, mọng nước. Rau sam ăn có vị chua nhẹ, ngọt thanh, mềm giòn, ngoài luộc, nấu canh riêng hay cùng rau muống, rau dền, mồng tơi... còn có thể làm món nộm/gỏi, ăn như rau sống rất ngon. Bữa cơm nhà đạm bạc với rau dại vườn nhà trở thành một hồi ức không thể nào quên với nhiều thế hệ.
Chỉ cần cầm rổ dạo một vòng quanh vừa là có bữa rau sam tươi mát.
Không chỉ ở Việt Nam, tại nhiều nước châu Âu, rau sam được dùng trong các món ăn khá phổ biến, người Hà Lan dùng rau sam làm dưa chua, người Pháp cũng rất thích rau sam và chế biến thành nhiều món ăn đặc biệt, hoặc ở Mỹ có món rau sam trộn dầu giấm… Người Trung Hoa xưa gọi rau sam là "rau trường thọ" vì nhiều công dụng của nó dành cho sức khỏe.
Theo nghiên cứu của các nhà khoa học Mỹ và Úc, trong rau sam có chứa nhiều axit béo omega-3 hơn các loại rau ăn lá khác. Đây cũng là loại rau chứa nhiều loại vitamin (chủ yếu là vitamin A, C và một số vitamin B), cũng như các chất khoáng dinh dưỡng như magie, canxi, kali và sắt.
Món ngon từ rau sam.
Chính vì lý do này mà rau sam được nhiều dân ở thành thị săn lùng, được bán với giá cũng không hề rẻ. Một mớ rau sam từ 5-6 lạng được bán ở chợ với giá từ 20.000 đồng, tức vào khoảng 40.000 đồng/kg. Trên chợ mạng hay các cửa hàng rau sạch, rau sam có giá lên tới 70.000 đồng/kg, hỗ trợ giao hàng tận nhà.
Rau sam được bán với giá 70.000 đồng/kg trên các sàn thương mại điện tử.
Chị Trần Thuỷ (Cổ Nhuế, Hà Nội) kể, sáng nay chị đi thể dục sớm, lúc về ghé qua chợ tạm gần nhà thấy còn mớ rau sam nên chị mua ngay. "Hồi nhỏ tôi vẫn hay đi mót rau sam về ăn, rau thường mọc dại ở trong vườn, chỗ đất trống. Rau sam lành, sạch, ăn mát nhất là trong những ngày hè như thế này song ở Hà Nội không phải lúc nào cũng có rau sam để mua", chị Thủy chia sẻ.
Chị Thu Hà - người bán rau ở chợ tạm trên phố Cầu Mới (Hà Nội) cho biết: “Ngày nào mua buôn được rau sam thì có đến 20kg tôi cũng bán hết. Giờ người sành ăn họ chỉ thích mua rau dại này thôi vì đây là rau sạch. Những loại rau này mọc tự nhiên, không phun thuốc trừ sâu, kích thích hay phân bón gì cả, giá cả có đắt gấp đôi nhưng khách vẫn sẵn sàng lựa chọn”.
Theo chị Hà, các loại rau dại này chị nhập của một người thân ở Hoài Đức, tuy nhiên số lượng không có nhiều nên thường chỉ đủ để trả khách đã đặt trước, còn lại ít nào thì bán cho khách vãng lai. Rau dại như rau sam vừa dễ ăn, lạ miệng, tốt cho sức khỏe, nấu canh mùa hè giải nhiệt rất mát nên luôn đắt hàng.
