Cây tai voi mọc ở vách đá, đất ẩm, dọc theo suối trong rừng, lá của loại cây này được xem là món rau rừng hấp dẫn vì lạ miệng và thơm ngon.
Khác với cây tai tượng (rau kèo nèo) ở miền Tây Nam Bộ, rau tai voi (tai voi cũng là tai tượng) có tên gọi khác là rau tai nai, bánh lái (Quảng Trị), tiếng dân tộc gọi là Clonh srơma. Đây là giống cây thảo cao từ 0,7 - 1,2m. Lá mọc hình bầu dục hoặc trứng thuôn, dài 10-30cm, rộng 7cm, có chóp tù và không cân, trông giống hệt với tai của con voi nên cái tên cây tai voi ra đời.
Cây tai voi mọc tự nhiên trong rừng, lá trông giống hệt với tai của con voi nên cái tên cây tai voi ra đời
Cây tai voi có hoa mọc thành cụm, gồm 5 đài nhọn, màu tím ở đầu và trắng ở thân. Quả hình bầu dục, có hạt. Về nguồn gốc, một số tài liệu ghi chép lại cho thấy có khoảng 150 loài có nguồn gốc ở Ấn Độ, Đông Nam Á và nam Trung Quốc được công nhận. Tại Việt Nam, loại cây này phân bổ ở Lào Cai, Vĩnh Phúc (Tam Đảo), Quảng Trị, Quảng Nam, Đà Nẵng, Gia Lai – Kon Tum và nhiều tỉnh Tây Nguyên…
Loại cây này mọc hoang đầy rừng, xưa ít ai ngó ngàng. Sau đó, một số người dân đi rừng hái lá về làm rau ăn. Được biết, các bộ phận của cây còn non, mềm đều có thể làm rau ăn được bằng cách luộc, xào, hấp hoặc nấu canh. Bà con người dân tộc thiểu số ở miền núi thường dùng lá rau tai voi để nấu canh với tôm, thịt băm, hoặc nấu lẫn với các loại rau khác.
Hoa của rau tai voi có màu tím ở đầu và trắng ở thân
Ngoài ra, lá non của rau tai voi có kích thước lớn, mềm có thể luộc để chấm với nước thịt, cá kho, xào với tỏi, thịt rừng, thịt gia cầm… Đặc biệt, người dân tộc Gia Rai (Tây Nguyên) có món thịt chim cuốn lá tai voi nướng là đặc sản, nhiều thực khách sành ăn tìm về đây để thưởng thức món ăn này. Không chỉ rất lạ miệng, thơm ngon mà lá tai voi còn được biết đến là một loại rau chứa rất nhiều chất dinh dưỡng.
Món thịt chim cuốn lá tai voi nổi tiếng Gia Lai.
Chị Trinh (Gia Lai) cho biết: “Rau tai voi có mùi vị giống lá bép, nổi bật hơn về hương vị chua, đắng, chát, the. Ngày xưa nghèo đói lên rừng có lá gì ăn được thì hái về nấu ăn, chẳng bao giờ nghĩ những loại rau dại mọc trên rừng như lá tai voi nay đã trở thành đặc sản được nhiều người yêu thích”.
Không giống với chị Trinh, chị Hiền (TP. HCM) chỉ mới biết tới cây tai voi dạo gần đây do một người quen gửi tặng. Chị chia sẻ: “Sau khi ăn thấy ngon quá, mình cũng lân la đi mua rau tai voi với các loại rau rừng để đổi vị cho bữa ăn gia đình, vừa đảm bảo sạch vì thuần tự nhiên lại lạ miệng, thơm ngon. Loại rau này không có hàng thường xuyên, khi nào có người đăng bán trên chợ mạng tôi lại mua 1kg về đổi món, thỉnh thoảng ăn cũng rất hấp dẫn, có mùi vị riêng".
Món ngon từ rau tai voi.
Đứng trước nhu cầu tiêu thụ rau tai voi của thị trường, nhiều người đã mang cây tai voi từ núi rừng về vườn nhà để trồng và bán lại với các thương lái, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Thậm chí, loại rau rừng này còn được một số cơ sở sản xuất nhiều loại rau rừng nhân giống và phát triển nên dễ tìm thấy các điểm bán rau tai voi ngay tại phố thị hoặc trên chợ mạng.
Do vốn là gốc rau rừng tự nhiên nên rau được trồng theo quy trình chuẩn sạch 100% an toàn, không sử dụng chất hóa học gây hại cho sức khỏe. Anh Quốc Tuấn (Đồng Nai), một nông dân đang trồng 3.000m2 rau rừng, trong đó có cả cây tai voi. Anh cho biết, trước đây anh chuyên trồng các loại, như: bắp, khổ qua, đậu cô ve… nhưng do thời tiết thất thường, năng suất giảm, hiệu quả kinh tế không cao. Qua học hỏi và tìm hiểu thị trường, anh Tuấn đã chuyển sang trồng rau rừng.
Theo anh Tuấn, cây tai voi là một loài cây rất dễ trồng, dễ chăm sóc và ít vốn đầu tư. Mỗi kg rau tai voi, anh bán cho thương lái với giá từ 50.000 - 70.000 đồng tùy thời điểm. Ngoài thị trường, giá rau này nhỉnh hơn một chút so với giá thu mua, khoảng 90.000-120.000 đồng/kg tùy thời điểm. Loại rau này để tủ lạnh có thể tươi ngon trong vòng 1 tuần.
Rau tai voi được bán tại các cơ sở rau sạch.
Không chỉ là một đặc sản núi rừng, rau tai voi còn được sử dụng làm thuốc. Tại một số nơi, loài Chirita hamosa - một giống nhỏ của loại rau này được dùng trị tiểu tiện bất lợi. Tại Trung Quốc, người ta dùng loại cây này để trị ho khạc ra máu, bạch đới, đòn ngã sưng tấy.
