Rau dền gai là thứ rau vô cùng quen thuộc với nhà nông vì mọc dại khắp các luống rau như cỏ dai. Giờ đây, nó trở thành thứ rau đắt đỏ được nhiều người dân thành phố lùng mua.
Cây rau dền gai hay còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như dền trắng, dền hoang, rau dền dại… Nếu như rau dền đỏ, rau dền xanh lá to, thân dày được bày bán nhiều ngoài hàng quán thì rau dền gai có lẽ khó tìm hơn bởi đây là loại rau hay "mọc ké" trong các luống rau quê như: Mồng tơi, cải, xà lách… mà không cần gieo trồng. Ngoài ra, rau dền gai cũng là loài "cỏ dại" mọc lẫn lộn trong các vồng khoai, đám đậu phộng (lạc), đậu đen…
Cây rau dền gai là loài "cỏ dại" mọc lẫn lộn trong các vồng khoai, đám đậu phộng (lạc), đậu đen…
Khi làm cỏ đậu, cỏ lạc, các bà các mẹ ở quê thường nhổ dền gai mang về nhà chế biến các món ăn. Chỉ thỉnh thoảng rau dền gai mọc nhiều mới nhổ bán. Loài cây này có tên khoa học là Amaranthus Spinosus, là cây thân thảo, to, đứng thẳng, phân nhánh, cao khoảng 0,4 đến 1m, không lông, nhiều nhánh, có gai ở nách lá (sự hiện diện của gai giúp ta phân biệt dền gai với các loại dền khác).
Trước đây, nó là loại rau gắn với bữa cơm nghèo khó ở các vùng thôn quê
Dền gai có nguồn gốc từ khu vực Trung và Nam Mỹ, ngày nay được tìm thấy ở nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Cây dền gai có thể thích nghi tốt với các điều kiện khí hậu ôn đới và nhiệt đới. Ở nước ta, rau có thể thấy mọc hoang cả ở miền núi lẫn đồng bằng, đặc biệt tại những nơi có đất phù sa màu mỡ.
Tuy là một loại cây mọc hoang dại, nhưng rau dền gai được nhiều người ưa chuộng. Trong thành phần dinh dưỡng, dền gai chứa rất nhiều vitamin và khoáng chất, canxi, sắt, photpho. Nó được xếp hạng trong nhóm các loại rau giàu vitamin và khoáng chất nhất trong tất cả các loại rau.
Món ngon từ rau dền gai như canh rau dền nấu tôm, xào, luộc...
Không chỉ giàu dinh dưỡng, dền gai còn là một món ăn thanh mát ngày hè, giải nhiệt trong cơ thể. Người ta thường hái lá và phần ngọn non để ăn, có thể chế biến thành các món canh, luộc, xào hay nhúng lẩu. Người Quảng Ngãi có món canh rau dền gai nấu “con tơm” (con tôm) nổi tiếng, còn đi vào những vần thơ: “Rau dền mà nấu con tơm/ Anh ăn một chén thơm thảo quê nhà”.
Chị Huỳnh Thảo (Quảng Ngãi) chia sẻ: “Ở quê, xen lẫn trong những luống rau tần ô, rau cải cúc là những cây rau dền gai xanh tươi. Bữa cơm có thêm bát canh rau dền gai mang đến vị ngon dân dã mà đậm đà khiến ai cũng thích thú. Bát canh gợi nhớ về những ngày ấu thơ quây quần bên bữa ăn từ những nguyên liệu “cây nhà lá vườn” đạm bạc, nhưng lại rất ngon miệng”.
Chị Thảo cho biết rau dền gai thơm ngọt nhất là vào mùa mưa, mới gặt lúa hay thu hoạch rau xong là góp nhặt trong đám cỏ dại được cả một rổ rau dền gai tươi xanh, ngọt dịu. Rau dền vào mùa nắng dù mọc nhiều nhưng hương vị lại không đậm đà. Gắp một đũa rau đưa vào miệng, cảm nhận vị mềm, bùi, ngọt của loại rau dân dã này rồi "húp" chén nước canh ngọt mát giúp "giải nhiệt" oi bức của khí trời vào những ngày cuối hè nắng nóng.
Nếu những loại rau khác như dền đỏ, dền xanh, dền cơm… rất phổ biến trong siêu thị hay ngoài quầy hàng ở chợ thì rau dền gai lại khá hiếm, đặc biệt ở phố thị. Dẫu vậy, người tiêu dùng vẫn có thể tìm mua loại rau này tại các sàn thương mại điện tử, các cơ sở bán rau rừng với mức giá dao động khoảng 60.000 - 100.000 đồng/kg. Dền gai vốn mọc dại, không được trồng trọt nhằm mục đích buôn bán nên là giống rau sạch, không thuốc trừ sâu, không phân bón hóa học.
Rau dền gai được bày bán trên thị trường.
Không chỉ là một món ăn ngon bổ dưỡng, dền gai còn được sử dụng làm thuốc trong Đông y. Với vị ngọt tính mát, rau dền gai có tác dụng thanh nhiệt, làm mát gan, lợi khớp, hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm, ngưng kiết lỵ, ngừng chảy máu và chữa trị nhiều bệnh khác.
