Từng là ngôi nhà đình đám một thời ở ngôi làng cổ Bát Tràng, giờ đây tuy đã trải qua bao thăng trầm, với 120 năm tuổi nhưng ngôi nhà vẫn giữ được vẻ sang trọng hiếm có.
Nằm sâu trong ngôi làng cổ Bát Tràng (Gia Lâm, Hà Nội) có một ngôi nhà cổ kính, được thiết kế theo kiến trúc khác biệt hẳn so với những ngôi nhà cao tầng bên cạnh. Người dân nơi đây cho biết ngôi nhà trên của gia đình ông Lê Hồng Đức (80 tuổi) và đã có tuổi đời 120 năm. Ngôi nhà này còn được những người dân gốc ở Bát Tràng gọi với cái tên “nhà Tây” trong ngôi làng cổ.
Từ phía ngoài quan sát ngôi nhà đã toát lên vẻ cổ kính với kiến trúc, đường nét sắc sảo và cả màu rêu phong qua năm tháng. Phía trong ngôi nhà, những đường nét từ 120 năm trước vẫn được giữ nguyên như cũ, thậm chí cả những nột thất, nền lát cũng được gia chủ bảo tồn nguyên vẹn.
Biệt thự được thiết kế theo kiến trúc châu Âu độc đáo ở làng cổ Bát Tràng.
Ông Đức chia sẻ, ngôi nhà này được ông nội của ông là cụ Lê Quang Bưu xây dựng năm 1900. Khi mới xây dựng xong, đến cả những người Pháp khi ấy ở Việt Nam cũng phải trầm trồ về sự bề thế, cũng như thán phục những con người tạo dựng lên ngôi nhà.
Ngày đó, để xây dựng được ngôi nhà này, gia đình ông Đức cũng không thể thống kê được là hết bao nhiêu tiền. “Tôi chỉ được nghe bố kể lại rằng số tiền bỏ ra để xây dựng nhiều vô kể, bởi ngoài việc tuyển thợ giỏi ở khắp các nơi về làm, vật liệu để xây dựng cũng được chuyển từ Pháp về”, ông Đức kể lại.
Ngày xưa gia đình ông Đức vốn là một thương gia vừa sản xuất, vừa buôn đồ gốm bát tràng. Thời điểm thịnh vượng gia đình ông sở hữu hàng chục xưởng gốm với hàng trăm thợ giỏi. Gốm của gia đình ông được chuyển đi giao thương khắp nơi từ trong nam, ngoài bắc đến cả các nước châu Âu.
Những sản phẩm gốm có tuổi đời hàng thế kỷ được gia đình ông Đức trưng bày ở nơi trang trọng nhất.
Bố ông Đức ngày xưa được sinh ra trong một gia đình giàu có, là công tử hào hoa nên thường đi lại, giao thương với các “làng Tây” ở Hà Nội. Mỗi lần đến đó bố ông Đức lại mê mẩn những ngôi nhà có kiến trúc đặc biệt kiểu Pháp và từ đó trong suy nghĩ bắt đầu có ý định xây dựng một biệt thự kiểu tây ở Bát Tràng.
“Nghe bố tôi kể lại rằng việc quyết định xây dựng ngôi biệt thự này là do sở thích của ông ấy. Khi đó, bố tôi đưa cho ông nội bản vẽ và nói muốn có một ngôi nhà như vậy. Do chiều con nên ông nội tôi đồng ý đi tuyển thợ về xây dựng”, ông Đức kể.
Để xây dựng ngôi nhà rộng lớn, theo kiến trúc châu Âu ngày đó không phải chuyện đơn giản. Những vật liệu quan trọng ở Việt Nam không hề có sẵn, ngay cả sắt thép cũng vậy. Vì thế, gia đình ông Đức phải đặt hàng từ bên Pháp đưa về bằng đường biển để xây dựng.
Gạch lát nền đã tồn tại hơn 100 năm, loại gạch được nung qua 7 lửa.
Tường xây xung quanh cũng cũng được đặt gạch riêng cho phù hợp, vữa xây nhà còn được trộn cả mật và muối để tăng độ kết dính, chắc chắn. Riêng đối với phần gạch lát nền, mái ngói… do có nghề truyền thống làm gốm xứ nên gia đình ông Đức đã thuê những người thợ giỏi nhất ở Bát Tràng chế tạo nên.
“Gạch lát nền ông nội tôi cũng đặt riêng và làm bằng gạch men được nung 7 lửa. Phần mái ngói cũng vậy, cũng được làm ngay tại Bát Tràng. Đến nay đã trải qua hơn 1 thế kỷ, gạch lát nền ngày càng bóng loáng, còn mái ngói vẫn đỏ, không hề bị xô lệch”, ông Đức chia sẻ.
Không chỉ có vậy, những hoa văn được thiết kế trong căn nhà đều có những biểu tượng riêng và do những người thợ giỏi làm. Điển hình như hàng sứ tròn chạy trên trần nhà mang ý nghĩa tượng trưng cho những giọt nước Phúc - Đức - Tài - Lộc mà tổ tiên truyền lại cho con cháu.
Hình ảnh ông nội của ông Đức - người đã rất cẩn thận xây dựng căn biệt thự đặc biệt.
Hoa văn trên trần cũng được kẻ vẽ, sơn màu cầu kỳ. Trải qua biết bao biến cố của thời gian nhưng vẫn vững chắc và được bảo tồn nguyên vẹn từ hình thái kiến trúc đến nội thất nhờ vào sự chu toàn của 3 thế hệ con cháu sinh sống tại đây.
Bao quanh biệt thự là hệ thống tường rào cao hơn 4m và trạm gác. Trước đây khi khách đến nhà phải đi qua một lớp cửa gỗ cài then sắt, một lớp cửa sắt dày và một trạm gác rồi mới vào đến sân nhà.
Ngôi nhà sẽ được các thế hệ con cháu gìn giữ cho các thế hệ sau này.
Đến nay, dù đã trải qua 3 thế hệ sinh sống với hơn 1 thế kỷ nhưng ngôi nhà vẫn vững chắc, các vậy dụng trong nhà vẫn còn giữ được sự cổ kính, nguyên bản như khi mới mua về. Đặc biệt, giữa ngày hè nắng nóng nhưng mỗi khi bước chân vào ngôi biệt thự, mọi người lại thấy vô cùng mát mẻ và thích thú.
Ở tuổi 80, ông Đức chia sẻ rằng đây là tài sản vô giá về mặt tinh thần, do ông cha xây dựng, vì thế ông luôn răn dạy con cháu mình luôn phải gìn giữ, xem đây là báu vật tồn tại theo thời gian cho tới đời các con cháu sau này.
