Mận là loại quả mùa hè được các chị em ưa chuộng nhưng không phải ai cũng biết được tường tận về loại quả này từ đặc điểm, cách phân biệt,...
Mùa hè ở Việt Nam đúng là thiên đường với những ai yêu thích các loại trái cây nhiệt đới. Mỗi quả mỗi vị, quả nào cũng thơm ngon, hấp dẫn, trong đó, mận là loại quả quen thuộc, được nhiều người ưa chuộng.
Quả mận có tên khoa học là Prunus salicina, được biết đến là một trái cây đặc sản của miền núi phía Bắc Việt Nam, được trồng nhiều tại các tỉnh Sơn La, Mộc Châu, Lào Cai, Lạng Sơn,... Tại các vùng trung du và đồng bằng Bắc Bộ cũng có trồng một số giống mận nhưng chất lượng quả mận không ngon và không được ưa chuộng như loại được trồng ở các vùng núi cao.
Tùy theo thổ nhưỡng của từng vùng, và tuổi của từng cây mận mà sẽ cho những thành phẩm khác nhau, cây càng lâu năm thì quả càng ngon, càng ngọt. Ngay từ cuối tháng 3 đầu tháng 4, những trái mận còn xanh vỏ đã được hái để phục vụ nhu cầu thưởng thức sớm của thực khách, mận vào chính vụ khoảng tháng 5, tháng 6. Du khách đến với Sơn La, Mộc Châu, Lào Cai, Lạng Sơn,.. vào mùa mận chín sẽ có dịp chiêm ngưỡng những vườn mận xum xuê, nặng trĩu quả đỏ tím ẩn hiện trong tầng lá xanh, trong ánh nắng hè rực rỡ.
Mận ở Việt Nam có nhiều loại, nhưng ngon nhất phải kể đến mận hậu Ruby Sơn La, mận Pu Nhi, mận Tam Hoa, mận cơm.
Mận hậu Ruby Sơn La
Mận hậu là tên quen thuộc nhưng mận hậu Ruby Sơn La lại là cái tên mới. Loại mận này được trồng ở khu vực thung lũng Nà Ka, Mộc Châu, Sơn La. Chúng được tuyển chọn từ những vườn mận đạt chuẩn để bán ra thị trường có chất lượng tốt nhất. Tiêu chuẩn là phải đảm bảo ngọt nhất, đồng đều nhất.
Vào năm 1981, giống mận hậu được đưa về Mộc Châu, suốt hàng chục năm qua những gốc mận gắn với người dân Nà Ka và giúp nơi đây thoát nghèo. Từ giống nguyên bản, mỗi vụ mùa qua, người nông dân Nà Ka lại tuyển chọn những cây đẹp nhất, ngon nhất, chiết cành và nhân giống để tạo ra loại mận hậu đặc trưng của riêng mình.
Mận hậu Ruby Sơn La có số lượng 18-25 quả/kg, trên vỏ có màu đỏ và xanh hòa quyện, bên ngoài quả mận có phủ một lớp phấn trắng đặc trưng. Khi chín, nó có màu đỏ tía như quả cherry.
Cứ 100 quả mận hậu thì chỉ có 5 quả đạt tiêu chuẩn "mận hậu Ruby Sơn La". Chúng được trồng ở độ cao 1500m so với mực nước biển, sự chênh lệch nhiệt độ lớn giữa ngày và đêm giúp mận ngọt và tích đường nhiều hơn. Giá bán của loại mận này trên thị trường và các sàn thương mại điện tử hiện là 230.000 đồng/kg. So với các loại mận khác đang bán rẻ ê hề với giá chỉ 10.000-30.000 đồng/kg, loại mận hậu Ruby Sơn La có giá đắt gấp nhiều lần.
Mận PuNhi
Ngọn núi PuNhi nằm tại bản PuNhi, xã Phiêng Ban, thị trấn Bắc Yên, tỉnh Sơn La. Nơi đây không chỉ có cảnh quan hoang sơ tuyệt đẹp mà còn là nơi trồng những cây mận có giá thuộc hàng đắt đỏ ở Việt Nam.
Mận PuNhi không phải là loại mận mới và nó đã khẳng định được thương hiệu trong vài năm trở lại đây. Sở dĩ mận trồng ở đây có chất lượng ngon là nhờ thổ nhưỡng, khí hậu ở núi cao giúp cho quả mận có những đặc sắc riêng so vơi mận trồng ở các nơi khác.
Những trái mận đồi PuNhi có màu đổ thẫm, bên ngoài phủ một lớp phấn mỏng, khi cắt ra có màu đỏ rực không khác gì những trái cherry. Với vị ngọt đặc trưng, mận đồi PuNhi là mặt hàng gây "thương nhớ" của các chị em mỗi khi đến mùa mận.
So với quả mận Ruby thì mận PuNhi có kích thước không quá to, song ăn ngọt hơn mận hậu và quả mọng, đỏ. Số lượng mận PuNhi được bán ra trên thị trường cũng không nhiều. Các năm trước, khi mận hậu đang được bán với giá từ 50.000-60.000 đồng/kg thì riêng mận đồi PuNhi chín sớm có giá đắt ngang với nho Mỹ, từ 120.000-150.000 đồng/kg.
Mận tam hoa
Mận tam hoa là loại mận khá phổ biến và được bày bán nhiều ở Hà Nội và các tỉnh miền xuôi vào dịp đầu hè. Loại cây này được xem là đặc sản vùng Bắc Hà, Lào Cao ở độ cao khoảng 1.000m.
Loại mận này được trồng đầu thập niên 1980 và nhanh chóng trở thành cây trồng chủ lực của vùng đất này. Mận tam hoa có quả to, cùi dày và bên ngoài đẹp mã. Nơi đây cho chất lượng quả mận ngon là nhờ khí hậu mát mẻ, thoáng đãng quanh năm.
Sở dĩ có tên gọi là mận tam hoa vì có 3 lớp ngoài mận đó là lớp phấn bao vỏ, lớp vỏ có màu hồng tím khi chín và lớp thịt bên trong màu đỏ. Điều kiện lý tưởng để mận tam hoa kết trái là cây được trồng ở độ cao trên 800m và nhiệt độ mát mẻ 20 độ C.
Mận Tam hoa Bắc Hà bắt đầu chín từ đầu tháng 5 nhưng chín rộ nhất là vào tháng 6. Khi chín, mận tam hoa có màu hồng tím, vỏ dày dễ vận chuyển xa, ăn giòn, ngọt.
Mận hậu
Mận hậu là tên một loại mận ngon, nổi tiếng của vùng núi Tây Bắc. Chúng được trồng ở nhiều khu vực khác nhau trong đó cho quả ngon nhất là khu vực Sơn La. Nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi đã mang đến loài cây ăn quả có hương vị thơm ngon, khác biệt. Dọc theo cung đường từ Mộc Châu đến thành phố Sơn La, những rừng mận bạt ngàn, mùa xuân nở hoa trắng, mùa hè là lúc quả chín sai trĩu cành.
Quả mận hậu khi còn xanh ăn vào không ngọt mà hơi chát, chua thanh, bên ngoài da căng bóng. Chỉ khi chín, mận hậu mới có màu đỏ như quả cherry, bên ngoài vỏ có lớp phấn trắng xóa, quả còn nguyên cuống trông rất đẹp mắt.
Mận hậu nở hoa vào mùa xuân, mùa hè sẽ cho quả, tháng 5,6 là lúc mận hậu chín và thu hoạch. Vào tháng 7, bạn vẫn có thể bắt gặp những quả mận hậu tại các chợ, cửa hàng hoa quả do thu hoạch muộn. Hiện nay, ở các chợ hay cửa hàng hoa quả, mận hậu được bán rất phổ biến với mức giá 25.000 - 30.000 đồng/kg.
Mận cơm
Mận cơm được trồng chủ yếu ở khu vực trung du phía Bắc. Loại mận này có nhiều màu như đỏ, vàng, xanh. Có nơi còn gọi mận cơm là mận thóc, ban đầu ăn có vị chua hơi chát nhưng ăn kỹ sẽ cảm thấy được vị ngọt.
So với mận hậu hay mận tam hoa, mận cơm có kích thước trái nhỏ hơn. Tháng 4 là thời điểm thu hoạch và bán ra của mận cơm. Lúc chưa chín, quả có màu xanh, nhưng khi chín chuyển sang màu vàng, đỏ nhạt rất đẹp mắt. Khi ăn có thể cảm nhận được độ giòn, róc hạt và hạt nhỏ. Giá bán mận cơm ở các năm trước dao động 20.000-25.000 đồng/kg.
Chắc hẳn nhiều người lầm tưởng rằng mận là loại quả đặc sản của miền Bắc, và chỉ trồng được ở khu vực miền Bắc. Thực tế không phải như vậy, ở Đà Lạt cũng có điều kiện tự nhiên lý tưởng cho sự phát triển của cây mận.
Mận lần đầu tiên được đưa đến Lang Biang (thị trấn Lạc Dương, Đà Lạt, Lâm Đồng) hồi năm 1989. Chúng được trồng ở Trạm Nông nghiệp Dankia. Ở Đà Lạt, mận được trồng ở nhiều khu vực khác nhau như Trại Hầm, Trạm Hành và các khu vực khác.
Mận Đà Lạt có kích thước ngang với mận Bắc, khi chín có màu nhạt hơn, bên ngoài phủ lớp phấn trắng
Từ năm 1995, giống mận tam hoa cũng được đưa đến Đà Lạt để trồng và nơi đây rất phù hợp cho mận sinh trưởng. Sản lượng mận ở Đà Lạt cũng không hề ít, lên đến 200 tấn/năm. Mận Đà Lạt thường hơi chát, nên từ mận thu được người ta chế thành rượu, làm mứt, xí muội, là những đặc sản của nơi đây.
Mận Đà Lạt ngon nhất là mận được trồng ở Trại Hầm, vào mùa khoảng tháng 5, 6. Với vị chua dịu nhẹ, ngọt thanh, dẻo dẻo, thơm thơm đặc trưng của mận tạo nên một hương vị đặc trưng riêng.
Những quả mận chín còn phủ đầy phấn trắng, kết thành chùm ở Đà Lạt (Ảnh: Người Lao Động)
Chia sẻ trên báo Người Lao Động, chị Lưu Thị Minh Tâm - người có vườn mận tuổi thọ hơn 10 năm ở Đà Lạt cho biết cây mận nhà chị là giống mận lấy từ Cao Bằng nhưng sinh trưởng ở Đà Lạt cho trái rất to và thu hoạch quanh năm, chín rộ vào 2 mùa cao điểm tháng 5 và tháng 11 âm lịch. "Chúng tôi chỉ trồng mận chơi thôi, cây dễ trồng, chăm sóc không khó lắm, 3 năm thì cây cho quả, càng về sau cây càng cho nhiều quả và đẹp mắt giống như cây cảnh cho đẹp nhà", chị Tâm nói.
Không chỉ ở Việt Nam mà nhiều nước trên thế giới cũng có quả mận như Trung Quốc, Úc, Nam Phi, Mỹ.
Tại Nam Phi, mận là loại trái cây xuất khẩu quan trọng, so với quả mận Việt Nam thì quả này ở Nam Phi có kích thước to hơn và vỏ đỏ như trái nho. Có những năm nước này bán ra thế giới 10,5 triệu thùng mận. Mận Nam Phi được khách hàng châu Âu và Trung Đông yêu thích, lựa chọn. Loại mận này được thu hoạch và đóng gói bằng máy móc, tự động nên đảm bảo chất lượng và hiệu quả kinh tế cao.
Mận đỏ của Mỹ bán tại thị trường Việt Nam với giá khoảng 225.000 đồng/kg
Tại Mỹ, bên cạnh cherry thì mận cũng được đánh giá có chất lượng ngon. Trong đó phải nhắc đến mận đỏ được trồng ở khu vực Mississipi và miền nam nước Mỹ, đây là nơi có điều kiện khí hậu phù hợp cho mận phát triển. Từ tháng 5 đến tháng 10 là thời điểm thu hoạch và bán mận ruột đỏ này ra thị trường. Đặc điểm của quả mận Mỹ là vỏ màu đỏ đậm, nhưng mỏng, mỗi quả từ 100-125g. Khi ăn cảm nhận được sự mọng nước, ngon, ngọt và cùi giòn. Giá bán khoảng 225.000 đồng/kg.
Mận Nhật Bản to bằng quả bóng tennis, 150.000 đồng/quả
Mận Nhật Bản to bằng quả bóng tennis cũng xuất hiện ở thị trường Việt Nam mấy năm trở lại đây. Loại mận này có tên Yamanashi Kiyou, vỏ màu đỏ, thịt mềm, một quả thường có trọng lượng gần 2 lạng. Thay vì bán theo cân thì mận của xứ sở mặt trời mọc lại được các cửa hàng hoa quả cao cấp bán theo quả hay theo pack với giá 300.000 đồng/pack (1 pack có 2 quả mận). Tính ra, mỗi quả mận Nhật có giá lên tới 150.000 đồng.
Hàng năm, trên thị trường mận Trung Quốc vẫn trà trộn và bán cùng mận Việt Nam mà không phải ai cũng phân biệt được.
Về hình dáng, mận của Việt Nam thường là quả nhỏ, không to như mận của Trung Quốc.
Về mùi vị, mận Việt Nam thường có vị chua thanh, còn mận Trung Quốc lại ăn ngọt, ruột mềm, khi để tủ lạnh thường bị nẫu ruột, ăn nhạt và không ngon.
Trên thị trường hiện có các loại mận sau là mận Trung Quốc:
- Mận tím đen kích thước "khủng": Khoảng tháng 5, tháng 6, ở chợ hay các sạp hoa quả vỉa hè xuất hiện loại mận to như quả trứng vịt. Người bán giới thiệu đây là mận tím được trồng tại Sa Pa, giá 20.000 đồng/kg, mỗi kg chỉ chừng 7-8 quả.
Giống mận này to gần bằng quả đào, vỏ khá mịn, khi chín thường có có màu tím đậm hoặc tím đen, bên trong ruột có màu vàng, ăn khá chua, thịt mềm, không có vị đặc trưng giống như mận Việt Nam.
- Mận seo: Đây là loại mận Trung Quốc xuất hiện nhiều nhất, phủ sóng khắp các khu chợ Việt Nam. Đặc điểm của mận seo là quả màu xanh, khi chín sẽ chuyển dần sang màu tím, quả mận nhỏ như mận cơm của Việt Nam, khi ăn có vị giòn ngọt, róc hạt.
Mận seo thường được bán với giá khoảng 20.000-30.000 đồng/kg tùy thời điểm
- Mận cơm vàng: Mận cơm vàng có vỏ màu vàng bóng rất đẹp mắt, quả to và đều hơn mận seo, khi chín màu vàng sẽ chuyển dần sang màu đỏ. Song mận này không róc hạt, ăn hơi chua và chát.
Không nhiều như mận seo, song mận cơm cũng xuất hiện tràn chợ
- Mận hồng: Loại mận này có kích thước, màu sắc gần giống mận hậu lúc chưa chín kỹ nên nhiều người nhầm lẫn. Tuy nhiên, khi ăn bên trong sẽ khác hoàn toàn. Thay vì phần thịt có màu đỏ như mận hậu thì bên trong mận hồng lại màu vàng, ăn chua rôn rốt, giòn, khá róc hạt.
Mận hồng Trung Quốc nhìn qua khá giống với mận hậu của Việt Nam lúc bắt đầu chín.
Cách chọn mận ngon, chị em nên tham khảo:
- Nên chọn quả mận tươi, ngon, đẹp mắt không bị bầm, dập, sâu thối. Những quả mận có vết đốt của côn trùng, hoặc vết bấm móng tay dễ bị vi khuẩn xâm nhập, cũng không nên mua.
- Cuống tươi, hoặc còn nguyên chùm, nắn không bị mềm. Có lớp phấn trắng bao phủ thì đó là mận tươi, ngon.
- Toàn bộ mận ở Việt Nam đều hết mùa vào khoảng giữa tháng 7 và cuối tháng 7, vì vậy những loại mận sau đó hay trước đó đều là mận Trung Quốc
- Bảo quản mận trong điều kiện môi trường thoáng mát, khô ráo, nhiệt độ thích hợp là từ khoảng 12,8 đến 15,6 độ C.
