Đối với nhiều người, đây còn là loại củ gắn liền với tuổi thơ bởi hình dạng và hương vị đặc trưng.
Năm xưa, có lẽ nhiều đứa trẻ đã quen thuộc với những gánh hàng rong chở đầy thứ củ đen xì, có hình dáng giống như những chiếc sừng trâu. Để ăn loại củ này, phải dùng hết sức cắn mạnh cho vỡ đôi, rồi khéo léo lấy phần nhân trắng muốt ra. Củ ấu đã ở trong ký ức của nhiều người theo cách như thế!
Cây ấu cùng họ với sen, súng bởi nó phát triển tốt trong ao đầm và những chân ruộng có nước quanh năm. Ấu có lá hình tròn, có mép răng cưa nổi trên mặt trước. Hoa màu trắng, mọc đơn độc hay ở nách lá và củ ấu được mọc ra từ trong thân. Củ ấu có nhiều loại nhưng phổ biến nhất là củ ấu sừng trâu. Vì có 2 sừng cong nhọn như sừng trâu.
Củ ấu là loại thực phẩm sạch và giàu dinh dưỡng, được trồng ở nhiều vùng miền trên khắp Việt Nam. Củ ấu được người dân chế biến thành nhiều món ăn ngon như chè củ ấu, vịt nấu củ ấu, heo quay nấu củ ấu, củ ấu hầm xương, củ ấu chiên bột, dưa chua củ ấu… Nhưng đơn giản nhất vẫn là món củ ấu luộc lên ăn chơi. Món ăn này cũng như sắn, khoai, ngô, được bày bán ven đường như một món quà quê.
Luộc củ ấu cũng phải có kỹ thuật, nếu luộc chưa đủ thì bên trong vẫn còn sống sượng, còn luộc kỹ quá lại khiến củ ấu bị nát.
Củ ấu khi nấu chín, vỏ có màu đen và rất cứng. Khi ăn, người ta sẽ phải dùng dao hoặc kéo để tách đi lớp vỏ bên ngoài. Nhưng thường thì tụi trẻ con hay một số người vẫn có sở thích dùng răng cắn bỏ đi lớp vỏ. Chỉ có điều bạn sẽ phải cẩn thận với phần đầu nhọn của hai chiếc sừng của củ ấu, dễ gây xây xước nhẹ cho miệng.
Dù có vẻ ngoài xù xì, đen nhẻm không có gì bắt mắt, nhưng phần nhân bên trong củ ấu lại có màu trắng ngần, chứa nhiều chất dinh dưỡng và vị ngọt bùi đặc trưng. Củ ấu chứa nhiều tinh bột và đạm. Cũng giống như khoai mì, khoai lang, trong dân gian, củ ấu ngoài là món quà ăn vặt còn có thể sử dụng chế biến món ăn, làm thuốc. Nhiều vùng còn coi củ ấu như là “nhân sâm của người nghèo” vì nó rẻ tiền nhưng lại rất bổ, mát.
Theo các lương y nước ta, củ ấu có vị ngọt tính mát, có tác dụng bổ mát; chữa cảm nắng, giải độc tố; bổ ngũ tạng, no lòng không đói; chữa rôm sảy, da mặt khô sạm; chữa nhức đầu, choáng váng cảm sốt; chữa loét dạ dày, giải độc rượu…
Hiện nay cũng là mùa củ ấu được rao bán nhiều trên các shop online. Giá trung bình dao động từ 20.000 - 35.000 đồng/kg. Nếu bạn mua củ ấu đã luộc sẵn thì giá cao hơn khoảng 3.000 - 5.000 đồng/kg.
