Đứa trẻ vô tâm, hời hợt, đôi khi ích kỷ là do bố mẹ đã nuôi dạy sai cách.
Nhiều phụ huynh tỏ ra phiền lòng vì con cái càng lớn càng hình thành tính cách hời hợt, vô tâm, chỉ biết quan tâm đến bản thân mà không suy nghĩ đến cảm xúc của bố mẹ, hay tham gia đỡ đần bố mẹ trong các công việc gia đình.
Cuộc sống hàng ngày của những đứa trẻ này thường dành để xem TV, điện thoại, hoặc đòi hỏi bố mẹ phải đáp ứng các nhu cầu khác nhau. Khi bố mẹ nhờ con phụ giúp việc nhà, trẻ tìm đủ cách tránh né, thậm chí ngay cả khi bố mẹ mệt mỏi, đau ốm thì trẻ cũng không hỏi han và chăm sóc.
Nhiều trẻ em ngày nay có tính hời hợt, không biết quan tâm, giúp đỡ bố mẹ (Ảnh minh hoạ).
Tất cả những biểu hiện, hành động này của trẻ vốn dĩ đều có nguyên nhân tác động. Bởi trẻ em sinh ra giống như một tờ giấy trắng, môi trường giáo dục từ xã hội bên ngoài và gia đình ở bên trong dần ảnh hưởng đến tính cách của trẻ.
Trước vấn đề đang trở thành mối bận tâm lớn của nhiều bậc bố mẹ này, không ít phụ huynh tự hỏi "Vì sao con mình lại có tính cách này?" "Liệu con có bị ảnh hưởng gì về tâm lý khiến con hành động như vậy không?", "Mình nên làm gì để thay đổi tính hời hợt, vô tâm của con?"...
Hiểu được tâm lý của các bậc phụ huynh, tiến sĩ Tâm lý Nhi Nguyễn Thị Tú Anh đã có những chia sẻ và hướng dẫn dưới đây nhằm giúp bố mẹ có thể tìm ra được lời giải đáp thoả đáng, từ đó tự nhìn nhận lại cách giáo dục con cái của chính mình, có sự điều chỉnh kịp thời.
Nghiên cứu sinh, Tiến sĩ Tâm lý Nhi Nguyễn Thị Tú Anh.
Thưa chuyên gia, đứa trẻ từ nhỏ hình thành tính cách hời hợt, chỉ biết quan tâm đến bản thân, đôi khi ích kỷ, có phải nguyên nhân xuất phát từ cách giáo dục trong gia đình?
Hành vi và sự phát triển nhân cách của trẻ em bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm cả sự giáo dục của gia đình. Những hành vi và biểu hiện hời hợt, ích kỷ ở trẻ em có thể bị ảnh hưởng bởi một trong các yếu tố là môi trường nuôi dưỡng, nhưng điều quan trọng cần lưu ý là nguyên nhân sâu xa thường rất phức tạp:
- Noi gương từ người chăm sóc: Trẻ em thường bắt chước hành vi của mình theo cách làm của bố mẹ hoặc người chăm sóc. Nếu chứng kiến những hành vi tự xem bản thân là trung tâm trong gia đình, trẻ có thể bắt chước những cách cư xử này.
- Phong cách nuôi dạy con cái: Cách nuôi dạy con quá nuông chiều hoặc quá thờ ơ đối với sự phát triển cảm xúc của trẻ, có thể góp phần hình thành tính ích kỷ. Quá chiều chuộng có thể dẫn đến đòi hỏi vô lối, trong khi quá thờ ơ có thể dẫn đến việc trẻ phải “tự lực cách sinh” đến mức độ không cần nghĩ đến người khác.
- Các yếu tố văn hóa: Các giá trị văn hóa và xã hội có thể ảnh hưởng đến ý thức về bản thân và hành vi của trẻ. Ở một số nền văn hóa, nơi chủ nghĩa cá nhân được ưu tiên có thể thúc đẩy tính cách tự cho mình là trung tâm.
- Ảnh hưởng của bạn bè: Tương tác với bạn bè đồng trang lứa, và môi trường xã hội cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành tính cách và hành vi của trẻ.
Điều quan trọng ở đây là bố mẹ phải lưu tâm đến ảnh hưởng của chính mình, và môi trường gia đình đối với sự phát triển của con, đồng thời làm gương cho con học tập theo những hành vi thể hiện sự quan tâm, đồng cảm để con trau dồi và phát triển tính cách này.
Việc trẻ có tính cách hời hợt, chỉ biết quan tâm đến bản thân, đôi khi ích kỷ, thì điều này sẽ ảnh hưởng đến lối sống, mối quan hệ của trẻ như thế nào?
Những đứa trẻ có hành vi coi mình là trung tâm và hời hợt với mọi thứ xung quanh, có thể phải đối mặt với những thách thức trong cuộc sống và các mối quan hệ trong tương lai:
- Khó khăn với các mối quan hệ: Hành vi ích kỷ có thể làm căng thẳng mối quan hệ với bạn bè, người thân thiết và các thành viên trong gia đình. Mọi người có thể không cảm thấy thiện cảm, hoặc khó khăn khi gắn bó với một cá nhân mà họ chỉ luôn ưu tiên nhu cầu của chính bản thân họ.
- Thử thách nghề nghiệp: Ở nơi làm việc, tính cách tự cho mình là trung tâm có thể dẫn đến xung đột với đồng nghiệp và cản trở tinh thần đồng đội. Nó cũng có thể hạn chế cơ hội cho việc thăng tiến vào vai trò lãnh đạo của trẻ trong tương lai.
- Sự cô đơn: Những đứa trẻ tự cho mình là trung tâm có thể gặp khó khăn trong việc xây dựng tình bạn lành mạnh, sâu sắc, có ý nghĩa và có thể thường trải qua cảm giác cô đơn hoặc bị cô lập.
- Khó đạt được hạnh phúc về mặt cảm xúc: Việc ưu tiên bản thân hơn tất cả có thể dẫn đến sự không hài lòng về mặt cảm xúc, vì cuộc sống và các mối quan hệ không được hài hoà, từ đó gây ra các vấn đề về tâm lý, tinh thần và cả sức khỏe tổng quát của trẻ.
Mặc dù những đặc điểm này có thể đặt ra những thách thức, nhưng điều quan trọng cần lưu ý là bố mẹ có thể giúp con trẻ thay đổi và phát triển, học cách đồng cảm và quan tâm đến người khác hơn bằng sự hướng dẫn và tự nhận thức trong quá trình trưởng thành.
Làm thế nào để nhận biết và phân biệt giữa trẻ vô cảm và hời hợt với những trẻ trầm tính, hướng nội?
Điều quan trọng là bố mẹ cần phải phân biệt được những đứa trẻ ích kỷ, hời hợt và những đứa trẻ trầm tính, hướng nội, qua một số đặc điểm sau đây:
- Trẻ coi mình là trung tâm: Những đứa trẻ này thể hiện một khuôn mẫu nhất quán về việc ưu tiên bản thân, thường khiến người khác phải thiệt thòi. Trẻ có thể không thể hiện sự đồng cảm, và hành vi của trẻ thường bị thúc đẩy bởi mong muốn đạt được lợi ích cá nhân.
- Trẻ hướng nội: Trẻ hướng nội có xu hướng trầm tính hơn, và dè dặt hơn trong môi trường xã hội. Trẻ có thể suy ngẫm và thận trọng trong khi tương tác, nhưng điều này không nhất thiết thể hiện sự ích kỷ. Hướng nội là một đặc điểm tính khí, không phải là dấu hiệu của việc tự cho mình là trung tâm.
Để nhận ra sự khác biệt này, đòi hỏi người chăm sóc phải dành công sức quan sát các kiểu hành vi theo thời gian, và hiểu rằng hướng nội là một đặc điểm tính khí bình thường.
Bố mẹ cần làm gì để tạo điều kiện và môi trường thuận lợi, giúp trẻ có thể phát triển tính cách quan tâm, yêu thương và hiếu thuận?
Bố mẹ đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng tính cách quan tâm, yêu thương và hiếu thảo ở con cái, bằng những phương pháp giáo dục dưới đây:
- Làm gương về sự đồng cảm: Bố mẹ nên làm gương về những biểu hiện của sự đồng cảm, và hành động quan tâm khi tương tác với người khác. Bởi trẻ luôn học bằng cách quan sát và bắt chước người lớn.
- Dạy trẻ cách nhìn nhận: Khuyến khích trẻ nhìn nhận tình huống từ quan điểm của người khác. Thảo luận về cảm xúc của bản thân lẫn của người khác để phát triển sự đồng cảm.
- Thúc đẩy lòng vị tha: Khuyến khích những hành động tử tế, chia sẻ và giúp đỡ người khác. Khen ngợi và củng cố những hành vi tốt mà bố mẹ muốn trẻ thực hiện nhiều hơn.
- Thúc đẩy giao tiếp cởi mở: Tạo môi trường để trẻ cảm thấy thoải mái khi thảo luận về cảm xúc, các mối quan tâm và nêu ra câu hỏi của mình. Lắng nghe tích cực là chìa khóa quan trọng để giao tiếp cởi mở.
- Đặt ra ranh giới rõ ràng: Áp dụng kỷ luật tích cực, với các quy định nhất quán và công bằng để dạy trẻ tôn trọng người khác, và đặt ra giới hạn cho hành vi lấy bản thân làm trung tâm.
- Khuyến khích lòng biết ơn: Dạy trẻ đánh giá cao những gì bản thân đang có, và bày tỏ lòng biết ơn.
- Tạo cơ hội cho đi: Tham gia vào các hoạt động tình nguyện gia đình hoặc phục vụ cộng đồng, để trẻ thấm nhuần tinh thần trách nhiệm xã hội.
- Trau dồi trí tuệ cảm xúc: Giúp trẻ hiểu và quản lý cảm xúc của mình, cũng như nhận biết cảm xúc của người khác.
Điều quan trọng là bố mẹ phải kiên nhẫn và thấu hiểu, vì việc phát triển những đặc điểm này cần có thời gian và sự hướng dẫn. Tạo ra một môi trường gia đình yêu thương và đồng cảm, là điều cần thiết để trẻ lớn lên trở thành những cá nhân biết quan tâm và yêu thương.
