Tía tô là loại thực vật phổ biến, có nhiều ứng dụng cho sức khỏe, được sử dụng trong y học Trung Quốc để điều trị nhiều loại bệnh, cũng như trong ẩm thực châu Á.
Tác dụng của cây tía tô cho thấy các đặc tính chống oxy hóa, chống dị ứng, chống viêm, chống trầm cảm, gây chán ăn và ngăn ngừa khối u. Ngoài ra, tía tô còn nhiều công dụng khác có thể bạn chưa biết hết.
1. Cây tía tô
Tía tô có tên khoa học là Perilla frutescens, thuộc họ bạc hà Lamiaceae. Đây là một loại cây có nguồn gốc từ Đông Nam Á và vùng cao nguyên Ấn Độ. Cây tía tô được trồng ở bán đảo Triều Tiên, Nam Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ như một loại cây rau gia vị phổ biến.
Tía tô được phân loại theo các quốc gia như tía tô Hàn Quốc, tía tô Nhật Bản, tía tô Trung Quốc, tía tô Việt Nam...
Tía tô có mùa đặc trưng và có thể ép lấy tinh dầu. Các loại tía tô khác nhau được sử dụng theo truyền thống của người dân địa phương. Lá tía tô được sử dụng như một loại rau và hạt cung cấp dầu ăn bổ dưỡng. Ở Nhật Bản có nhiều nhà máy và khu nông nghiệp trồng rộng rãi tía tô và chế biến được sử dụng làm thuốc giải độc.
Xuất hiện phố biến, cây thường cao 0,5-1m. Đặc điểm của lá là mọc đối, mép khía răng, mặt dưới tím tía, có khi hai mặt đều tía, nâu hay màu xanh lục có lông nhám. Hoa nhỏ mọc ở đầu cành, thường có màu trắng hay tím. Toàn cây có tinh dầu thơm và có lông. Loài tía tô mép lá quăn có giá trị sử dụng cao. Ngoài ra lá tía tô của Triều Tiên hay Nhật Bản có hai mặt đều xanh, có giá trị cao để xuất, nhập khẩu.
Cây tía tô có nhiều công dụng được y học đánh giá cao với sức khỏe con người dưới dạng bài thuốc hoặc tham gia vào món ăn. Hầu hết các bộ phận của nó đều có thể dùng được. Các phần như cây,gồm lá, cành (thu hoạch khi đã hết lá), quả người ta có thể dùng hoặc làm khô. Nó giúp thúc đẩy tiêu hóa khỏe mạnh, giải cảm, tăng miễn dịch, phòng chống bệnh theo mùa…
Hình ảnh cây tía tô trong thực tế
2. Tác dụng của tía tô với sức khỏe con người
Giúp làn da khỏe mạnh: Dầu hạt tía tô rất giàu chất chống oxy hóa giúp cơ thể loại bỏ các gốc tự do dư thừa có thể phá hủy các tế bào và mô của cơ thể, giúp bảo vệ da khỏi bị hư hại. Khi thoa tại chỗ, sau khi dầu hạt tía tô có thể loại bỏ mụn trứng cá, chàm, dị ứng hiệu quả.
Điều trị các vấn đề về tóc và da đầu: Khi ở một độ tuổi, tóc bắt đầu mỏng và dễ gãy thậm chí có thể rụng vì các nang tóc yếu và không thể duy trì phát triển. Với việc sử dụng thường xuyên dầu hạt tía tô, các nang tóc được kích hoạt. Dầu tía tô cũng có thể có hiệu quả trong việc điều trị ngứa da đầu, tăng cường sự phát triển của tóc.
Ngăn chặn sự phát triển của ung thư: Tía tô sở hữu các đặc tính chống ung thư giúp tiêu diệt hiệu quả các tế bào phân chia nhanh chóng gây ung thư. Công dụng của tía tô chủ yếu là do hàm lượng chất chống oxy hóa cao, có khả năng ngăn chặn tác động của stress oxy hóa lên các tế bào khỏe mạnh.
Thúc đẩy sức khỏe đường hô hấp: Các tế bào của cơ thể cần oxy liên tục để duy trì sự sống. Đó là chức năng của phổi để cho oxy tiếp cận các tế bào này và loại bỏ carbon dioxide. Tía tô cải thiện các chức năng của phổi và hiệu quả trong việc quản lý, điều trị hen suyễn.
Giúp tim khỏe mạnh: Cây tía tô chứa nhiều thành phần phối hợp với nhau để giảm mức cholesterol, mang đến sự bảo vệ tim mạch và giảm thiểu khả năng phát triển bệnh xơ vữa động mạch. Đặc tính tăng cường tuần hoàn của nó cũng giúp lưu thông dòng chảy của máu đến các cơ quan bộ phận trong cơ thể.
Phòng ngừa trầm cảm: Một số thành phần của dầu hạt tía tô đã được chứng minh là có thể mang lại một tâm trạng thoải mái và giảm cảm giác chán nản, lo âu. Dầu hạt tía tô cũng có thể ảnh hưởng tích cực đến hệ thần kinh, không gây ra tác dụng phụ khi sử dụng thuốc tổng hợp như SSRI.
Ngăn rối loạn hệ thống tiêu hóa: Dầu hạt tía tô có thể làm giảm mức độ nghiêm trọng của sự khó chịu liên quan đến các biểu hiện như đầy bụng, khó tiêu, giảm cảm giác thèm ăn, giúp củng cố sự nguyên vẹn của các lớp lót tế bào niêm mạc dạ dày.
Bảo vệ thận: Thận chịu trách nhiệm loại bỏ chất thải dựa trên nước khỏi cơ thể nên rất quan trọng với sức khỏe nói chung. Tía tô hữu ích trong việc giảm oxy hóa và ngăn ngừa các bệnh mãn tính phát triển ở thận. Nó cũng sở hữu các đặc tính lợi tiểu đảm bảo tiểu thông suốt, tránh lặng cặn gây sỏi thận.
Điều trị dị ứng: Cây tía tô sở hữu chất histamin khi thoa lên da, hoặc dùng qua đường hô hấp giúp bệnh nhân giảm các triệu chứng của dị ứng. Các loại chất như quercetin, acid alpha-lineolic, luteolin và rosmarinic acid, perilla có thể ức chế trực tiếp sự phóng thích histamine từ tế bào, giảm cytokine gây viêm và viêm da tiếp xúc. Nó ngăn chặn việc các cytokine và histamine gây viêm.
Đặc tính chống viêm: Luteolin được chiết xuất từ dầu hạt tía tô cho thấy hoạt động kháng khuẩn rõ rệt chống lại vi khuẩn thường liên quan đến sâu răng. Hoạt động của dầu tía tô chống độc tố do Staphylococcus aureus sản xuất đã được chứng minh. Tác dụng cây tía tô còn thể hiện qua đặc tính điều trị viêm khớp dạng thấp, đặc biệt là khi được sử dụng với các loại tinh dầu khác cũng có đặc tính chống viêm.
Điều chỉnh mức cholesterol: Dầu hạt tía tô chứa một lượng lớn các thành phần có thể giúp loại bỏ cholesterol dư thừa và khuyến khích tái chế nó trong gan, giúp tối ưu hóa mức cholesterol. Sử dụng thường xuyên loại dầu này có thể làm tăng mức cholesterol tốt (HDL) và giảm mức cholesterol xấu (LDL) trong cơ thể.
Giảm đau hiệu quả: Tía tô được coi như một loại thuốc giảm đau tốt. Nó có thể giúp giảm hầu hết các dạng đau khi sử dụng tại chỗ trên phần bị ảnh hưởng. Nó cũng giúp giảm đau kinh nguyệt hoặc đau do hội chứng tiền kinh nguyệt bằng cách làm dịu mà không gây ra tác dụng phụ không mong muốn hoặc làm nặng thêm cơn đau.
Cây tía tô giúp bạn nâng cao sức khỏe trái tim
3. Tía tô trong đời sống ẩm thực
Là một nguyên liệu quen thuộc trong đời sống hàng ngày, tía tô được sử dụng phổ biến trong tác món ăn. Tác dụng của tía tô sẽ được phát huy khi tham gia vào quá trình làm nên hương vị cho mỗi món trong bữa cơm hàng ngày.
Dầu tía tô được sử dụng trong các món xào. Hạt có thể được sử dụng trong trong món salad, và rất tuyệt trong các món súp, món hầm, món rau và các món ăn khác. Bạn có biết thân cây có thể được ngâm cùng rượu ở một số gia đình.
Một số món ngon, phổ biến từ tía tô: cháo tía tô, sinh tố tía tô, chả cuốn lá tía tô, bún ốc, ốc om chuối đậu…
4. Cách trồng và chăm sóc cây tía tô
Kỹ thuật trồng: Việc trồng cây tía tô không hề phức tạp, cầu kỳ nhất là với mục đích sử dụng trong gia đình hay kinh doanh nhỏ. Bạn cần có khoảng đất trống hay tận dụng những dụng cụ khác như bao xi măng, chậu, khay, thùng xốp có sẵn để lấy diện tích. Cây tía tô thường được trồng bằng cách giâm cành hoặc gieo hạt. Nhiều người sử dụng phương pháp gieo hạt để cho năng suất cao hơn. Bạn chỉ cần rắc hạt tía tô trên phần trồng, nơi đất ẩm sẽ có hiệu quả.
Cách chăm sóc: Gieo khoảng 1 tháng, bạn sẽ thấy lá tía tô mọc lên, khoảng chừng 5-6 lá. Điều quan trọng là bạn cần giữ độ ẩm cho đất bằng cách tưới thường xuyên. Lưu ý không tưới trực tiếp lên lá để tránh dập nát. Thời điểm mọc lá cũng là lúc bạn có thể bón thêm phân hữu cơ, phân ure để giúp cây sinh trưởng tốt.
