Theo y học cổ truyền và y học hiện đại, thân, cành, lá, hạt của cây é đều chữa được nhiều bệnh, giúp giải nhiệt trong những ngày nắng nóng.
Cây rau ăn bộ phận nào cũng tốt
Cây é (còn gọi là é trắng, húng trắng, trà tiên, tiến thực, hương thảo, húng lông, húng quế lông) là một phân loại của húng quế. Đây là một loài cây nhỏ sống hàng năm, thân phân nhánh ngay từ gốc tạo thành bụi cao 0,5 - 1m, thân vuông màu lục nhạt có lông thưa.
Cây é là loại cây dễ trồng và chăm sóc. Ảnh: Diệu Thuần.
Theo y học cổ truyền, thân, cành, lá é có vị cay, mùi thơm, tính ấm, có tác dụng phát hãn, giải biểu, khu phong, lợi thấp, tán ứ, chỉ thống, do đó thường được dùng để chữa đau bụng, chướng bụng, ăn không tiêu, nôn mửa, cảm, cúm, sốt, đau đầu, viêm lợi, chảy máu chân răng, tưa lưỡi, viêm bàng quang, đái rắt, tiểu buốt.
Cây é cũng là một loại rau gia vị thơm ngon, có thể dùng để nấu canh, các món hấp, nổi tiếng nhất là món lẩu gà lá é… Theo các tín đồ ẩm thực, lẩu gà lá é là món ăn đặc sản của vùng đất Tuy Hòa (Phú Yên), được rất nhiều người thích ăn.
Hạt é tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, lợi cổ họng, giải nhiệt, thông tiện. Nhờ các đặc tính này, cây é thường được dùng để chữa ho khan, cổ họng sưng đau, nôn ra máu, đi cầu ra máu, chảy máu cam, viêm đường tiết niệu, nhức răng, đau mắt đỏ, mụn nhọt, chướng bụng, đau dạ dày, chữa phong thấp, đau nhức xương khớp...
Theo y học hiện đại, toàn cây é chứa tinh dầu với hàm lượng 2,5-3%, có thể đến 5% khi cây ra hoa. Trong đó, thành phần chủ yếu của tinh dầu của cây rau này là citral với tỷ lệ 56-75% và khoảng 20 chất khác như polyphenol, flavonoid, thymol, quercetin, axit cafeio, axit rosmarinic, nước, các chất vô cơ, chất nhầy nên rất tốt cho sức khỏe.
Với các thành phần trên, hạt é được các chuyên gia y tế khuyên dùng bằng cách ngâm với nước uống hoặc nấu chè, kết hợp với thực phẩm khác để chế biến các món nước uống. Cách làm này không chỉ giúp cơ thể giải nhiệt mà còn có thể phòng ngừa, chữa được bệnh rôm sảy.
Lẩu gà lá é là món ăn đặc sản của tỉnh Phú Yên, được rất nhiều người thích ăn. (Ảnh minh họa)
Rất nhiều nghiên cứu y khoa đã tìm ra trong tinh dầu é có chứa đa dạng và dồi dào các nhóm như chavicol, linalool, flavonoid hay steroid, có tác dụng không nhỏ trong việc ngừa các căn bệnh ung thư. Ngoài ra, tinh dầu và chất nhầy có trong hạt é có nhiều thành phần tốt giúp giảm lượng cholesterol trong cơ thể.
Dù cây lá é có nhiều công dụng như trên, nhưng hiện rất còn nhiều người không biết và chưa bao giờ ăn. Gia đình bà Thủy (65 tuổi, ở TP Thủ Đức, TP.HCM) cho biết, bà có tận dụng khu đất trước nhà để trồng cây mai, các loại hoa hồng và một số loại rau thơm để ăn, không hiểu vì sao lại có nhiều cây é mọc lên trong các chậu cây. Cứ cây nào mọc lên bà lại nhổ bỏ. Theo bà Thủy, cây é và cây húng quế là một, vì vậy bà chọn ăn cây húng quế vì nó có mùi thơm đặc trưng.
Theo thạc sĩ Lê Thị Hồng Thu, Học viện Nông nghiệp, rất nhiều người cho rằng, cây é và cây húng quế là một. Nhiều người còn nhầm tưởng, hạt é chính là hạt húng quế. Điều này là không đúng.
Bà Hồng Thu cho rằng, é và húng quế là hai cây khác nhau, được phân biệt với nhau qua hoa và thân. Hoa và thân cây é có màu trắng và có lông. Còn hoa và thân húng quế có màu tím, không lông. Ngoài ra, hương vị của lá é chan chát, chua, hơi the the. Còn lá húng quế chủ yếu mang vị cay.
Nhiều người nghĩ cây é và cây húng quế là một. Ảnh: Diệu Thuần.
Ăn é tốt nhưng cần lưu ý điều này
Theo các bác sĩ tại Bệnh viện Nguyễn Tri Phương (TP.HCM), cây é là một vị thuốc mát, được sử dụng để chữa cảm cúm, ho, nhuận tràng... Tuy nhiên, cần sử dụng đúng chỉ định và liều lượng.
- Nên sử dụng hạt é trước hoặc sau khi dùng các loại thuốc uống khác ít nhất 1 giờ.
- Không dùng hạt é trong vòng 1 tuần trước khi phẫu thuật.
- Hạt é có tính hút nước mạnh, nếu sử dụng không đủ nước có thể gây tắc ruột.
- Không dùng hạt é cho người bị tiêu chảy, có vấn đề về đường ruột.
- Đặc biệt, hạt é có tính nhuận tràng cao, phụ nữ có thai, người mắc bệnh máu khó đông, hay người bị hạ đường huyết không nên dùng hạt é.
- Nếu bạn đang dùng thuốc điều trị hoặc mắc phải các bệnh khác, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng cây é.
