Năm 2024 là một năm rất thành công với chuyên ngành ghép tạng, hàng loạt những kỷ lục về con số, kỹ thuật đã được thực hiện. Tuy nhiên, điều ấn tượng nhất đó chính là hành trình lan tỏa tình nhân ái, yêu thương để giúp hồi sinh hàng trăm cuộc đời đã cận kề “cửa tử”.
Theo thống kê, đến hết năm 2024, cả nước đã thực hiện được 9.516 ca, với sự tham gia của 27 bệnh viện, trung tâm. Trong đó, năm 2024, số ca hiến tạng sau khi chết não là 41 ca. Con số này chiếm 13% trong tổng số ca ghép tạng từ trước đến nay. Đây được coi là kỷ lục về ca hiến tạng tại Việt Nam từ trước tới nay và cũng đưa nước ta đứng đầu khu vực về tỉ lệ hiến và ghép tạng.
Theo nhận định của Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, để có được con số ấn tượng trên, đó là sự nỗ lực không ngừng nghỉ của cả hệ thống y tế, trong đó đi đầu là Hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam cùng các chi hội trực thuộc. Ông Thuấn hy vọng, trong những năm tới con số này không ngừng gia tăng, để có thêm nhiều người bệnh có thêm cơ hội sống.
PGS.TS Nguyễn Thị Kim Tiến, nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội Vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam cũng cho rằng, thành tựu về hiến-ghép tạng trong năm qua là kết quả của sự nỗ lực rất lớn; trong đó có việc thành lập các đơn vị tư vấn hiến tạng, hoạt động tích cực tại các bệnh viện.
“Không chỉ những bệnh viện đã quá “quen mặt” với ghép tạng như Việt Đức, 108, Chợ Rẫy… hiện nhiều bệnh viện tuyến tỉnh cũng đã thành lập chi hội hiến mô-tạng. Khi có sự liên kết tốt giữa các bệnh viện trong các khâu hiến và ghép tạng thì sẽ càng có nhiều người bệnh được trao cơ hội sống. Thực tế cho thấy, chưa bao giờ Việt Nam có được thành tích liên tục như vậy. Tương lai Việt Nam sẽ đuổi kịp với các nước trên thế giới về kỹ thuật ghép tạng và tỷ lệ hiến tạng từ người cho chết não”, bà Tiến nhận định.
Ngoài tỉ lệ hiến tạng từ người cho chết não gia tăng, trong năm 2024 còn ghi nhận rất nhiều kỷ lục và những ca ghép tạng “lần đầu tiên” ở Việt Nam. Điều đó là minh chứng rõ nét về trình độ chuyên môn của các y bác sĩ, cũng như việc làm chủ các kỹ thuật y học khó tại Việt Nam so với các nước trên thế giới. Nhớ những thành tựu đã đạt được, ghép tạng đã được vinh danh là sự kiện tiêu biểu của y học Việt Nam. Dưới đây là một số ca ghép tạng điển hình, mang lại cơ hội sống cho nhiều người bệnh đang đứng giữa “lằn ranh” giữa sự sống và cái chết.
Cách đây một năm về trước, “phát súng” ghép tạng đầu tiên được “nổ” tại Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức khi hai người bệnh chết não đã được gia đình đồng ý hiến tạng, sau đó đã giúp hồi sinh sự sống cho 8 người bệnh khác. Đây là điểm nhấn vô cùng ý nghĩa ngay những ngày đầu năm 2024, đem đến hy vọng về cuộc sống mới cho hàng nghìn bệnh nhân chờ ghép tạng.
Hai bệnh nhân chết não được gia đình đồng ý hiến tạng là bệnh nhân N.T.T. (25 tuổi, Thái Nguyên) và P.V.G. (32 tuổi, Phú Thọ) đều bị tai nạn giao thông và được chuyển đến Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức trong tình trạng chấn thương sọ não rất nặng, hôn mê sâu.
Sau khi nghe bác sĩ giải thích về tình trạng của bệnh nhân, gia đình cả 2 bệnh nhân rất đau lòng, đặc biệt gia đình bệnh nhân P.V.G. ban đầu đã xin đưa bệnh nhân về nhà. Khi được đề cập đến việc hiến mô tạng sau khi chết não, gia đình 2 bệnh nhân thấu hiểu việc hiến tạng có thể cứu sống nhiều cuộc đời khác nên đã quyết định đồng ý hiến mô, tạng.
Khi xác định cả hai bệnh nhân bị chết não và xác nhận đồng ý hiến tạng, mọi quy trình chuyên môn và thủ tục pháp lý nhanh chóng được hoàn thành. Sau đó, các y bác sĩ đã tiến hành hai cuộc đại phẫu liên tiếp trong vòng 24 giờ vào 20h40 ngày 3/1/2024 và 9h30 ngày 4/1/2024.
Cùng lúc đó, bệnh nhân nhận hiến tạng cũng được chuẩn bị để tiến hành ghép tạng. Tất cả những diễn biến trong khi phẫu thuật đều được thực hiện đúng theo quy trình. Từ tạng hiến của 2 bệnh nhân nói trên, 8 bệnh nhân khác đã được hồi sinh. Trong đó, có 2 bệnh nhân được ghép tim, 2 bệnh nhân được ghép gan và 4 bệnh nhân được ghép thận.
Ca ghép đặc biệt này được thực hiện vào những ngày cuối tháng 9, đầu tháng 10 năm 2024. Người bệnh là Đ.V.H (41 tuổi) bị phát hiện bệnh cơ tim giãn từ lâu, chức năng tim suy giảm theo thời gian, gan, thận và các tạng khác cũng suy giảm.
Ngày 30/9, người bệnh suy tim không đáp ứng phương pháp điều trị thông thường, đặc biệt suy gan phát triển cấp tính, thận cũng bị ảnh hưởng. Cùng với đó là tình trạng đông máu rối loạn nghiêm trọng, sự sống của được tính theo ngày và phải duy trì bằng máy tim phổi nhân tạo thay chức năng tim, lọc gan thay chức năng gan. Cách duy nhất có thể cứu sống người bệnh lúc này là thay thế đồng thời tim và gan.
May mắn thay, cùng thời điểm đó có trường hợp chết não được gia đình đồng ý hiến tạng tại Bệnh viện Hữu Nghị đa khoa Nghệ An. Ngay lập tức, các bác sĩ BV Việt Đức đã hỗ trợ chuyên môn giúp lấy và ghép 2 thận ngay tại bệnh viện, đồng thời chuyển 2 tạng (tim, gan) về BV Việt Đức để ghép cho người bệnh.
Sau 3h30 phút di chuyển, tạng đã được đưa về Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức. Tuy nhiên, các cuộc hội chẩn “cân não” sau đó để giải bài toán nên chia tạng ra ghép cho hai người, hay ghép đồng thời cho một bệnh nhân được đưa ra.
"Bệnh nhân suy tim, ghép tim là đương nhiên. Nhưng bệnh nhân này cũng suy gan trầm trọng, nếu chỉ ghép tim, bệnh nhân khó có cơ hội sống tiếp vì gan suy. Vì thế, khi tranh luận để đưa ra quyết định cuối cùng, có bác sĩ ủng hộ ghép, nhưng có người không ủng hộ vì tình trạng người bệnh quá nặng, nếu không thành công, sẽ hỏng 2 tạng có thể cứu được 2 người bệnh khác”, đó là tranh luận của các chuyên gia trước khi đưa ra quyết định.
TS.BS Dương Đức Hùng, Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức cho rằng, ca phẫu thuật này thực sự rất khó khăn, do tình trạng bệnh nhân suy giai đoạn nặng cả gan, tim, thận. Tuy nhiên, Hội đồng khoa học Bệnh viện quyết định vẫn tiến hành ghép để mang lại hy vọng sống cho người bệnh.
"Với một ca bệnh quá nặng, ghép 2 tạng lớn là tim, gan, chúng tôi chỉ dám đưa ra tiên lượng dè dặt 20% thành công. Dù ít nhưng bệnh nhân vẫn có cơ hội sống, bác sĩ vẫn phải cố. Vì thế, Hội đồng khoa học quyết định thực hiện ghép 2 tạng cho người bệnh”, bác sĩ Đức Hùng chia sẻ.
Sau 8 tiếng phẫu thuật, trái tim ghép đã bắt đầu đập trở lại. Sau ghép 36 tiếng, các chức năng gan - tim hồi phục dần. Đặc biệt, trái tim đã thay thế hoàn toàn cho trái tim hỏng, các chức năng gan tốt dần lên. Bệnh nhân được rút nội khí quản, tỉnh táo.
Theo đánh giá của chuyên gia, đây là lần đầu tiên trong lịch sử y học Việt Nam, các bác sĩ tiến hành thành công ca ghép tim, gan đồng thời trên một bệnh nhân đặc biệt ở giai đoạn nặng. Thành tựu này đã thể hiện vị trí nền y học Việt Nam trong bản đồ ghép tạng thế giới. Trình độ y bác sĩ có thể làm chủ hoàn toàn các kỹ thuật, đặc biệt là kỹ thuật khó nhất trong ghép tạng.
Đó là quyết định được đưa ra bởi các bác sĩ Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM, khi quyết định chia đôi lá gan của người hiến chết não, để cứu một em bé và một người trưởng thành đều đang nguy kịch. Người bệnh thứ nhất là năm giới 53 tuổi, bị ung thư gan và xơ gan nặng do viêm gan B, đã tìm kiếm cơ hội ghép gan từ lâu nhưng không ai trong gia đình phù hợp do khác nhóm máu và mắc bệnh viêm gan B tiềm ẩn. Người bệnh thứ hai là một bé gái 1 tuổi ở Sóc Trăng, bị xơ gan ứ mật nguyên phát, đã nhiều lần nôn ra máu do biến chứng và đang trong tình trạng nguy kịch.
Ý thức được sự quý giá của lá gan từ người hiến tạng, đội ngũ y, bác sĩ của Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM đã nghĩ đến giải pháp chia gan để ghép, vì ai cũng cần được sống. Mặc dù việc chia lá gan là phức tạp, nhưng với sự tính toán và phẫu thuật khéo léo, các bác sĩ có thể tách gan thành hai mảnh ghép riêng biệt.
Mảnh lớn hơn sẽ dành cho người bệnh nam lớn tuổi và mảnh nhỏ hơn dành cho bé gái 1 tuổi nặng 7,2kg. Sau khi kế hoạch phẫu thuật được hội chẩn và thống nhất bởi Ban Giám đốc bệnh viện, các người bệnh ngay lập tức được báo tin và khẩn trương đến bệnh viện để chuẩn bị.
Ca ghép sau đó được thực hiện một cách đồng bộ và chính xác. Khi mảnh gan ghép được tái tưới máu, nhanh chóng hồi phục chức năng và bắt đầu tiết ra những giọt mật đầu tiên, biểu hiện của sự sống trở lại trong cơ thể hai người bệnh. Chỉ một ngày sau ghép, cả hai người bệnh đều tỉnh táo, dần hồi phục và bắt đầu một cuộc sống mới với một phần gan của người hiến tạng.
Tiến sĩ, bác sĩ Trần Công Duy Long, Trưởng đơn vị Ung thư gan mật và Ghép gan, Bệnh viện Đại học Y dược cho biết, thành công của ca chia gan lần này không chỉ giúp cứu sống hai người bệnh mà còn góp phần giải quyết vấn đề khan hiếm tạng ghép hiện nay. Hy vọng trong tương lai, ngày càng có nhiều người hiểu rõ giá trị của việc hiến tạng, vì tạng hiến không chỉ cứu sống một mà có thể cứu sống nhiều người bệnh.
Đó là ca ghép tim xuyên Việt được thực hiện tại Bệnh viện Trung ương Huế vào cuối tháng 10, người được ghép là bệnh nhân 39 tuổi, mắc bệnh cơ tim giãn, suy tim giai đoạn cuối. Trước đó, một người bệnh chẩn đoán chết não tại Bệnh viện Bạch Mai được gia đình đồng ý hiến tạng cứu người.
Sáng 26/10/2014, các kíp bác sĩ phối hợp lấy tạng từ người hiến, quả tim được điều phối, vận chuyển đến Bệnh viện Trung ương Huế để ghép bệnh nhân có các chỉ số phù hợp. Ca ghép diễn ra thuận lợi và nhanh chóng. Sau 6 giờ phẫu thuật, bệnh nhân hồi phục rất tốt, được rút ống nội khí quản trong tình trạng huyết động ổn định, chức năng tim 60%. Đặc biệt, Bệnh viện Trung ương Huế xác lập kỷ lục mới về ghép tim xuyên Việt với thời gian đưa tim vào lồng ngực người nhận đến lúc tim đập trở lại ngắn nhất (hơn 50 phút).
GS.TS Phạm Như Hiệp, Giám đốc Bệnh viện Trung ương Huế nhận định, có nhiều yếu tố mang lại thành công cho ca ghép. Đó là kỹ thuật ghép tim được đơn vị thực hiện thường quy, thuần thục; người hiến trẻ, khỏe nên chất lượng quả tim tốt. Ngoài ra, thời gian thiếu máu lạnh của tạng chỉ 4 giờ 30 phút nên ca ghép diễn ra rất thuận lợi, quả tim được hồi phục nhanh chóng. Đặc biệt, bệnh viện đã ứng dụng nhiều gói kỹ thuật tiên tiến, hiện đại trong quá trình ghép tim. Nhờ đó, so với các trường hợp ghép tim xuyên Việt trước đây, ca ghép tim lần này có thời gian phẫu thuật, tim đập trở lại nhanh chóng.
Với 41 ca hiến tạng sau khi chết não trong năm 2024, trong đó nhiều ca hiến đa tạng đã hồi sinh sự sống cho hàng trăm người đang phải đối mặt với “án tử” do bạo bệnh. Hơn thế nữa, trong năm 2024 rất nhiều ca ghép tạng khó được thực hiện, điều đó cũng minh chứng cho nền y học Việt Nam ngày càng phát triển, làm chủ được những kỹ thuật khó để phục vụ nhân dân, cứu tính mạng của người bệnh.
