Thời xa xưa, phương thuốc nổi tiếng nhất cho chứng đau đầu lâu năm là khoan một lỗ nhỏ trên hộp sọ để hút phần máu được cho là đã nhiễm bệnh để đưa ra ngoài. Các bác sĩ ngày nay không dùng đến cách tàn khốc này nữa nhưng chúng ta vẫn còn nhiều điều cần tìm hiểu về chứng đau đầu.
Ở thời Hy Lạp cổ đại, đau đầu được coi là tai họa kinh khủng. Người mắc chỉ biết cầu khấn thần y cho mình bớt đau. Và nếu cơn đau tiếp tục, một cách chữa nổi tiếng thời bấy giờ là khoan một lỗ nhỏ lên hộp sọ để rút phần máu được cho là nhiễm bệnh ra ngoài. Kỹ thuật tàn khốc này, được gọi là khoan sọ, thường khiến người bệnh thay vì đau đầu thì mắc một vấn đề khác mãi mãi không thể chữa khỏi.
May mắn là, các bác sĩ ngày nay không còn dùng đến các dụng cụ điện để chữa đau đầu. Nhưng chúng ta vẫn có nhiều điều cần tìm hiểu về căn bệnh từ thời cổ đại này.
Hầu như ai cũng từng trải qua cảm giác khó chịu do cơn đau đầu gây ra. (Ảnh minh họa)
Ngày nay, chúng ta chia đau đầu thành hai loại: Đau đầu tiên phát và đau đầu thứ phát.
Loại thứ nhất không có triệu chứng của một căn bệnh, tổn thương hay tình trạng tiềm ẩn nào. Đó là một trạng thái.
Nhức đầu tiên phát chiếm 50% số ca được báo cáo. Nhưng chúng ta thực sự biết nhiều hơn về loại nhức đầu thứ 2: nhức đầu thứ phát.
Loại này bị gây ra bởi các vấn đề sức khỏe khác, từ thiếu nước tới hội chứng cai cafein hay có chấn thương ở đầu và cổ, đau tim. Các bác sĩ đã phân chia có tới 150 loại có thể chẩn đoán, tất cả với các nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị khác nhau.
Nhưng chúng ta sẽ xem xét một trường hợp phổ biến - đau đầu do viêm xoang. Xoang là một hệ thống các hốc trải rộng phía sau trán, mũi và má trên của chúng ta. Khi xoang bị nhiễm trùng, hệ thống miễn dịch của chúng ta có phản ứng làm nóng khu vực này, nung nóng vi khuẩn và gây viêm các hốc khiến chúng có kích thước vượt quá kích thước thông thường. Các xoang bị ứ dịch này gây áp lực lên các động mạch và tĩnh mạch sọ, cũng như các cơ ở cổ và đầu. Các cơ quan cảm nhận cảm giác đau của chúng, được gọi là thụ thể cảm nhận đau, kích hoạt phản ứng, ra hiệu cho não giải phóng một loạt các chất dẫn truyền thần kinh neuropeptide làm viêm các mạch máu sọ, khiến đầu sưng và nóng.
Sự khó chịu này, cùng với các cơ ở đầu cực kỳ nhạy cảm, tạo ra cảm giác đau nhói, bức bối của cơn nhức đầu.
Nhiều người bị viêm xoang cảm thấy đau đầu như búa bổ. (Ảnh minh họa)
Không phải tất cả các cơn đau đầu đều do viêm tấy. Các cơ căng và viêm, các dây thần kinh nhạy cảm gây ra mức độ khó chịu khác nhau cho mỗi kiểu đau đầu.
Nhưng tất cả các trường hợp là những phản ứng với một số kích thích hộp sọ. Mặc dù nguyên nhân khá rõ ràng trong các trường hợp nhức đầu thứ phát, căn nguyên gây đau đầu tiên phát tới nay vẫn chưa rõ.
Các nhà khoa học vẫn đang tìm hiểu những nguyên nhân tiềm ẩn cho 3 loại đau đầu tiên phát: Chứng đau nửa đầu triền miên, tái phát; Nhức đầu từng cơn dữ dội, dồn dập; và phổ biến nhất là Đầu đau căng thẳng.
Như thể hiện qua tên gọi, đau đầu căng thẳng được biết là do tạo ra cảm giác như có một dải băng siết chặt quanh đầu. Những cơn đau đầu này làm tăng sự nhạy cảm của các cơ quanh sọ, sau đó các cơ này sẽ đập một cách đau đớn với máu và oxy. Bệnh nhân cho biết căng thẳng, mất nước và thay đổi nội tiết tố là những yếu tố kích hoạt, nhưng những điều này không hoàn toàn phù hợp với các triệu chứng.
Chẳng hạn, trong những trường hợp đau đầu do mất nước, thùy trán thực sự co lại khỏi hộp sọ, tạo ra vết sưng ở trán không khớp với vị trí đau trong chứng đau đầu do căng thẳng.
Các nhà khoa học có một số giả thiết cho nguyên nhân thực sự của chứng đau đầu này, từ sự co thắt mạch máu tới cơ quan cảm nhận đau nhạy cảm quá mức nhưng không ai dám khẳng định chắc chắn.
Trong khi đó, hầu hết các nghiên cứu về đau đầu đều tập trung vào các trường hợp đau đầu tiên phát nghiêm trọng hơn. Chứng đau nửa đầu là các cơn đau đầu tái đi tái lại, tạo ra cảm giác bị thít chặt trên sọ và tình trạng có thể kéo dài hằng giờ tới 3 ngày.
Tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ đau đầu, có nhiều cách điều trị khác nhau. (Ảnh minh họa)
Trong 20% các trường hợp, những cơn đau này dữ dội tới mức làm quá tải não với năng lượng điện, khiến các đầu dây thần kinh cảm giác bị kích thích quá mức.
Điều này tạo ra các ảo giác được gọi là hiện tượng thoáng qua, có thể bao gồm nhìn thấy ánh sáng lóe lên và các khối hình học, trải qua cảm giác như có tiếng ù ù trong tai.
Đau đầu từng cơn - một loại đau đầu tiên phát khác, gây ra cơn đau như có lửa đốt, dao đâm sau mắt dẫn tới mắt đỏ, con ngươi co lại và mi mắt rủ xuống.
Có thể làm gì với những tình trạng này, khi chúng ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng cuộc sống của nhiều người?
Đau đầu căng thẳng và hầu hết các trường hợp đau đầu thứ phát có thể được điều trị bằng thuốc giảm đau không cần kê đơn, chẳng hạn như thuốc chống viêm giúp giảm phù nề sọ. Nhiều nguyên nhân gây đau đầu thứ phát như thiếu nước, căng mỏi mắt và stress có thể chủ động phòng tránh.
Đau nửa đầu và đau đầu từng cơn thì phức tạp hơn và chúng ta chưa khám phá ra cách chữa hiệu quả với mọi người. Nhưng may mắn là, các nhà nghiên cứu dược lý và thần kinh học đang nỗ lực tìm hiểu để “giải mã” những bí ẩn đang đè nặng lên tâm trí chúng ta.
