Từ loại quả dân dã ở quê, nay trái khế chua được làm thành mứt, omai được dân thành phố thích mê, đặc biệt vào những dịp Tết.
Với những người lớn lên ở các miền quê Việt Nam, cây khế là một hình ảnh quen thuộc, gần gũi, gắn với bao kỷ niệm của tuổi thơ. Ngày đó, hầu như nhà nào cũng có một vài cây khế, có cây được trồng ở trước nhà để làm cảnh, có cây được trồng sau hồi nhà để lấy bóng mát.
Quả khế có hình cánh sao, đến mùa cây nào cây nấy ra trái sai trĩu trịt, mùa hè nắng quả chín rất nhanh, gặp gió mạnh rụng đầy gốc. Thỉnh thoảng bắt được con tép hay mua được mới ngao, hến, các bà các mẹ lại ra vườn hái vài trái khế vào nấu.
Trước đây ở quê, nhà nào cũng trồng cây khế trước hiên nhà hoặc sau hồi nhà, vừa để lấy bóng mát, vừa thỉnh thoảng hái quả để chế biến món ăn
"Còn nhớ những buổi trưa hè, tôi cùng bọn trẻ trong xóm hái khế chua, khế ngọt chấm với muối ớt, đứa nào đứa nấy tấm tắc khen nức nở. Giờ về quê chỉ ít nhà còn giữ cây khế. Muốn nấu canh cá với khế phải ra chợ mua. Còn ở thành phố tôi lại thấy có nhiều người trồng khế làm cây cảnh. Hiếm hoi lắm mới có vài quả khế nhỏ nhưng nhìn rất vui mắt", bạn Hồng Anh (ở TP.Vinh, Nghệ An) nhớ lại.
Nếu như trước đây quả khế chín rụng đầy, thỉnh thoảng có người dùng nấu canh chua, kho cá,... thì giờ đây ở thành phố, người dân phải bỏ tiền ra mua nhưng không phải lúc nào cũng dễ dàng mua được. Bởi quả khế chỉ có theo mùa, và cũng ít người trồng nên số lượng ít.
Nếu trước đây quả khế chua ít ai ngó ngàng, rụng đầy gốc thì giờ đây chúng được nhiều người tìm mua
"Có hôm thèm khế chua xào với tôm nhỏ, tôi phải đi 2 chợ mới tìm mua được khế chua với giá 40.000 đồng/kg. Chị bán hàng bảo là khế chua giờ hiếm lắm, nhiều người hỏi mua nhưng có hôm chị không lấy được hàng", Hồng Anh nói thêm.
Theo khảo sát, tại các chợ ở Hà Nội, quả khế chua được bán với giá từ 30.000-40.000 đồng/kg tùy thời điểm. Ngoài ra, vài năm gần đây khế chua được làm thành mứt khế, mứt khế xào gừng, mứt khế xào chua ngọt, ô mai khế. Đây đều là những món ăn vặt được các chị em thành phố ưa thích, đặc biệt vào các dịp Tết. Ô mai khế có giá lên tới 130.000 đồng/kg, mứt khế có giá khoảng 80.000 đồng/kg.
Mứt khế, ô mai khế được nhiều người yêu thích, đặc biệt là dịp Tết
Chị Lan Anh (ở Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ: "Dịp Tết mình hay mày mò làm mứt, mỗi năm làm vài loại. Năm nay mình mày mò làm mứt khế, mứt hành tím cho lạ. Mứt khế vừa có vị chua vừa có vị ngọt nên mình thích lắm.
Để làm mứt khế ngon, đầu tiên khế rửa sạch cắt thành từng múi, rồi ngâm với nước muối và chanh qua đêm. Rửa sạch khế đến khi nước trong sau đó phơi khế cho bớt nước và săn để khi sên khế không bị nát. Rửa sạch khế, ép nhẹ cho bớt nước chua và ngâm đường 8-10 tiếng. Sên khế lửa to đến khi sôi cho gừng băm nhuyễn vào. Khi nước rút còn 2/3 cho tiếp phần gừng thái sợi và để lửa nhỏ. Trong lúc sên đảo nhẹ tay để khế tránh nát, khế cạn nước để nguội đem phơi nắng tầm 2 tiếng rồi mang đi đóng hộp".
