Loại chuối này có tên gọi là chuối cô đơn bởi mỗi cây sống đơn độc từ khi nảy mầm cho đến khi chết, không mọc cây con như chuối thông thường.
Chuối cô đơn còn có nhiều tên gọi khác như chuối mồ côi, chuối hoa sen, chuối chân voi, chuối bạc hà... Sở dĩ chúng có tên gọi là "cô đơn" bởi khác biệt với các loại chuối khác, cây chuối cô đơn không đẻ ra cây con mà chỉ ra quả rồi sẽ chết rũ. Để trồng cây khác, người ta phải gieo hạt để nảy mầm.
Cây có chiều cao từ 3-5 mét, gốc phình to, hoa có màu xanh cốm, nở rộ như hoa sen. Mỗi cây cho một buồng duy nhất, buồng lớn có 8-10 nải, buồng nhỏ 6-7 nải, mỗi nải chuối gồm 13-15 quả. Hoa chuối cô đơn rất lạ, không phải màu đỏ tía đậm như các loại chuối khác mà có màu xanh. Đặc biệt khi nở ra, các phần bẹ bên ngoài tạo thành hình một bông hoa rất đẹp.
Chuối cô đơn có kích thước lớn hơn so với chuối hột
Quả chuối cô đơn to như chuối phấn, khi chín có màu vàng cam, khá ngọt và có nhiều hạt to, kích thước to gấp 2 lần so với chuối hột.
Chị Hoàng Anh (ở huyện Bác Ái, Ninh Thuận) cho biết, trước đây chuối cô đơn hoàn toàn tự nhiên, mọc dại trong rừng, cây phát triển quanh năm. Cây chuối này chỉ mọc ở khu vực núi cao, thông thường hạt chín rơi xuống đất gặp điều kiện tốt cây sẽ mọc, phát triển và ra quả. Từ khi mọc cho đến khi thu hoạch trái mất khoảng 2- 2,5 năm.
Hoa của chuối cô đơn có hình dáng như bông sen màu xanh cốm, gốc phình to.
Theo chị Hoàng Anh, mỗi búp chuối nở ra chừng 8-10 nải, tròn trịa nằm khít nhau. Các nải chuối từ cuống xuống dưới được che bởi những lá mo màu xanh, có hình giống như một bông hoa sen đang nở. Khi những trái chuối bắt đầu già và chín vàng cũng là lúc cây chuối héo dần và chết, tất cả dưỡng chất đều tập trung vào buồng chuối chín thơm lừng.
Trước đây, chuối cô đơn chín đầy rừng nhưng hầu như không ai để ý, chỉ có một vài người đưa về làm thuốc. Giờ đây, hạt của chuối cô đơn được săn lùng, vì thế nó được nhiều người biết tới và giá cũng đắt đỏ hơn, mang lại thu nhập cho người dân nơi đây.
Theo đó, người đi rừng tìm kiếm, chặt bỏ vào gùi đưa về nhà, tách vỏ phơi khô, hoặc mang ra suối dùng con dao nhọn tách hết lớp cơm màu trắng, sàng lấy hạt. Mỗi buồng chín tách được 2-2,5 kg hạt, buồng lớn có khi được 3 kg hạt. Hạt chuối cô đơn màu đen, to gần bằng ngón tay trỏ. Bên trong hạt có bột màu trắng, người dân nơi đây xem đó là chất thuốc dùng để chữa sỏi thận, tăng cường sức khỏe.
Hạt của chuối cô đơn có nhiều công dụng với sức khỏe.
Hiện nay, nhiều người dân vẫn lưu truyền phương pháp dùng hạt chuối cô đơn khô bỏ lên chảo rang vàng rồi hạ thổ, sau đó ngâm với rượu gạo 3 tháng 10 ngày để cho ra loại rượu có màu vàng giống Chivas. Do đó, người dân Ninh Thuận thường gọi loại rượu chuối này với tên gọi sang chảnh "Chivas Phước Bình" mỗi khi đãi khách quý.
Trên thị trường, chuối cô đơn tách cơm phơi khô có giá 40.000-60.000 đồng/kg, còn hạt khô có giá dao động 80.000-120.000 đồng một kg, tùy chất lượng. Ngoài hạt, người vùng cao còn dùng búp chuối và thân cây chuối nấu canh, lẩu hoặc chế biến các món ăn dân dã.
