Đối với người lần đầu nhìn thấy sẽ coi đây là món ăn kinh dị nhưng với người Thái thì đây là ẩm thực đặc sắc, hấp dẫn.
Mỗi dân tộc đều có văn hóa, phong tục tập quán và thú vui ẩm thực khác nhau. Với người Thái Tây Bắc cũng vậy, họ có văn hóa ẩm thực vô cùng phong phú đặc sắc, mang đậm chất núi rừng.
Bên cạnh những món ăn giản dị có nguyên liệu từ tự nhiên, người Thái Tây Bắc còn có những món vô cùng độc đáo, tiêu biểu như món cá nhảy - một số món ăn mới nhắc tên đã khiến nhiều người rùng mình, nổi da gà vì kinh dị.
Đặc sản cá nhảy gồm có cá tươi sống được bắt từ sông, suối, ao, hồ… mang về ăn ngay khi vẫn còn bơi trong chậu.
Những con cá dùng làm cá nhảy còn tươi sống khi vớt ra rổ có con vẫn còn nhảy tanh tách, nhưng cũng có con đã chết như thế này...
Được chứng kiến cách chế biến và thưởng thức món cá nhảy của người Thái, phóng viên được trải qua nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau: từ cảm giác ghê sợ đến ngon miệng. Các cụ cao niên người Thái kể rằng, cá nhảy là món ăn truyền thống hấp dẫn có từ lâu đời của người Thái, khi ăn phải có đông người. Món cá nhảy thường được làm để đãi khách lúc nhà có công có việc hoặc khách phương xa đến chơi nhà.
Khi ăn, cá được trộn với gia vị.
Trò chuyện với phóng viên, ông Lèo Minh Trọng, ở xã Chiềng Sung (huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La)- một người có thâm niên chế biến món cá nhảy cho biết: "Cá nhảy là món ăn quen thuộc của người Thái chúng tôi, đặc sản này tuy đơn giản nhưng để làm thực sự ngon thì phải trải qua nhiều công đoạn cầu kỳ. Đó là phải có sự chuẩn bị và tổng hợp của nhiều loại gia vị và rau. Cá được chọn phải là những con cá sống ở nước sạch như sông, suối, ao, hồ…. Và phải là cá chép, cá rô phi nhỏ có kích thước bằng 2 ngón tay người lớn đổ lại".
Cá được chọn để làm món cá nhảy chủ yếu là cá chép, cá rô phi...loại nhỏ.
"Sau khi bắt cá ngoài ao, suối về sẽ đem thả vào chậu nước sạch ngâm trong thời gian từ 1 – 2 giờ. Việc làm này nhằm để cá bài tiết hết các chất tạp trong cơ thể ra ngoài, sau đó rửa thật sạch bằng nước nhiều lần. Lưu ý không được làm cá chết, vì như vậy cá sẽ mất hết vị ngon", ông Trọng tiết lộ với phóng viên.
Hoa chuối rừng thái nhỏ khi sử dụng làm món cá nhảy.
Một trong những yếu tố quyết định độ ngon của món cá nhảy chính là gia vị ăn kèm với cá, như: Hoa chuối rừng, rau thơm…Hoa chuối rừng thái nhỏ ngâm nước muối pha loãng trong thời gian từ 15 – 20 phút cho tiết hết dịch nhựa, vớt để ráo nước. Sau đó hòa trộn với rau thơm, húng, mùi… và các loại gia vị muối, mì chính, tỏi, ớt, lạc rang.
"Đặc biệt, một trong những gia vị không thể thiếu đó là hạt mắc khén và nước măng chua (đặc sản chỉ người Thái mới có) đem hòa quyện sẽ tạo ra hương vị thơm ngon đặc trưng, gia vị sẽ át đi mùi tanh của cá...", ông Lèo Minh Trọng cho phóng viên biết.
Lạc rang là một trong những nguyên liệu quan trọng tạo nên độ ngon, bùi của món ăn.
Khi ăn, cá được thả từng con vào bát gia vị theo nhu cầu người ăn, đảo đều rồi gắp lên miệng ăn ngay. Đặc biệt là không được ngâm cá quá lâu, nếu cá chết sẽ mất đi vị ngọt giòn của thịt cá.
Thông thường có thể ăn cá nhảy ghém với lá sung, đinh lăng, lá vả… để món ăn thêm nhiều hương vị, ăn ngon miệng hơn. Tuy nhiên, món cá nhảy không phải ai cũng có gan để thưởng thức. Bởi đặc sản này rất kén người thưởng thức, đòi hỏi phải có lòng can đảm. Bởi khi đưa cá lên miệng chúng vẫn còn giẫy giụa, nhảy tanh tách. Nhưng với những người đã ăn quen thì đây được coi là một đặc sản độc đáo, ngon và hấp dẫn.
Khi ăn đặc sản cá nhảy sẽ có vị ngọt giòn của cá, bùi bùi của lạc và hoa chuối rừng, vị cay của ớt tỏi, thơm nồng của hạt mắc khén và vị chua của nước măng chua.
Các nguyên liệu phải được hòa trộn trước khi ăn cá nhảy.
Hiện nay, món cá nhảy không chỉ là món ăn hấp dẫn của đồng bào dân tộc Thái mà trở thành món ưa thích của nhiều du khách khi đến với mảnh đất Tây Bắc, trở thành món ăn độc đáo trong văn hóa ẩm thực của người Thái.
Món cá nhảy phải có đông người cùng thưởng thức.
