Loại hạt này là đặc sản của Kon Tum, không chỉ độc lạ mà còn có nhiều lợi ích cho sức khỏe.
Hạt ươi hay còn gọi là hạt đười ươi, hạt lười ươi. Là loại cây rừng già lâu năm, khi cây ươi đủ 60 tuổi mới cho quả, và cứ 4 năm cây mới cho quả một lần.
Loại cây này đặc biệt ở chỗ không thể trồng được mà mọc tự nhiên trên rừng, được phân bố nhiều ở khu vực nhiệt đới như Thái Lan, Việt Nam, Lào, Malaysia. Cây ươi là một cây gỗ lớn thân cao từ 25 đến 40m. Hạt đười ươi 4 năm mới cho trái chín một lần, quả ươi to, dài bầu dục màu ngà vàng khi già và rụng.
Hạt đười ươi có nhiều tên gọi tùy vùng miền như hạt ươi, hạt lười ươi, hạt ươi bay. Đây là một loại đặc sản Kon Tum có tên khoa học là Scaphium tên tiếng Anh malva nut loại này thuộc chi ươi, họ phụ Trôm của họ Cẩm Quỳ.
Hạt ươi khi ăn có vị ngọt, nhạt, tính hàn, dân gian hay dùng nhằm thanh phế nhiệt, rất mát, thanh nhiệt cho cơ thể giải độc.
Sau khi ngâm với nước, hạt đười ươi nở ra ăn mát, giòn sần sật như thạch nên từ người lớn đến trẻ nhỏ đều rất thích. Mùa hè nắng nóng dễ bị mụn nhọt, nhiệt miệng, nhiều gia đình mua loại hạt này về để thanh nhiệt giải độc.
Chỉ cần ngâm 2-3 hạt đười ươi vào 500ml nước, sau khi hạt nở bỏ đi phần vỏ bên ngoài và hạt cứng bên trong, chỉ lấy phần thịt mềm. Thêm chút đường hoặc hạt chia, mủ trôm là uống được.
Hạt đười ươi mua về phải bảo quản nơi khô ráo, đặc biệt không được để hạt gần nước vì chúng sẽ nở bung hết.
Đến khoảng tháng 4-6 hạt đười ươi chín rộ, người dân lại vào rừng khai thác để bán. Hạt đười ươi gồm 2 loại: hạt đười ươi bay là loại tốt nhất, khi chín tự rụng xuống; hạt đười ươi thường là loại hạt được người dân hái trực tiếp trên cây rồi phơi sấy khô.
Việc thu hái hay đi nhặt hạt trong rừng rất vất vả. Vì vậy hàng nhiều khi không có để bán vì nhu cầu rất cao. Giá hạt đười ươi dao động từ 300.000-450.000 đồng/kg tùy loại và tùy thời điểm, nhưng lúc nào cũng hết ngay.
Trong đông y, hạt đười ươi hay còn gọi là annam tử, có vị ngọt nhạt, tính hàn. Loại hạt này có tác dụng giải nhiệt, thanh phế, lợi yết hầu, nhuận tràng... thường dùng khi cơ thể bị táo bón, ho khan, đau họng, sốt âm ỉ, nhức răng, mụn nhọt,...
Tùy độ tuổi, mỗi ngày nên dùng từ 2-10 hạt cho vào ly nước lớn, uống đều trong 10-30 ngày rất tốt cho sức khỏe, đặc biệt với người hay thức khuya, lao động trí óc, người bệnh trĩ, táo bón. Tuy nhiên, người bị viêm đại tràng, lạnh bụng, tiêu chảy; phụ nữ mang thai, cho con bú và tùy cơ địa mỗi người không nên sử dụng hạt đười ươi. Do dó, cần tìm hiểu kĩ trước khi sử dụng.
