Loại quả này có tên rất lạ, chắc chắn nhiều người ở thành phố chưa từng được nghe thấy. Từ xưa người dân vùng núi đã sử dụng quả này để xào nấu hoặc ép hạt thành dầu ăn.
Núi rừng Việt Nam có nhiều loại quả tên vô cùng lạ, hương vị độc đáo, chắc chắn nhiều người ở thành phố chưa từng một lần được nghe tới. Trong số đó phải kể đến quả đài hái.
Quả đài hái còn có những tên gọi khác như dây hái, mỡ lợn, du qua,..., thuộc họ bí Cucurbitaceae có tên khoa học là Godgsonia macrocarpa.
Cây đài hái là cây dây leo, lá cây có hình trái tim có thể chia thành 3 hoặc 5 thùy. Mặt trên của lá màu xanh lục và nhạt hơn ở mặt sau. Quả đài hái hình cầu, có thể to bằng đầu người, được chia thành 10 đến 12 khía, bên trong có phần cùi trắng. Mỗi quả có thể có 6-12 hạt tuỳ kích thước, hình trứng dẹt.
Quả đài hái là đặc sản ở các vùng núi cao, có thể dùng để xào nấu
Loại cây này mọc hoang dại ở các khu rừng nguyên sinh, ít tìm thấy ở khu vực đồng bằng. Tại Việt Nam, cây đài hái được tìm thấy ở Vĩnh Phúc, Thái Nguyên, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh và một số tỉnh miền núi khác. Khoảng tháng 11 năm nay đến tháng 2 năm sau là thời điểm quả đài hái vào mùa.
Bà con địa phương hái quả đài hái về để chế biến món ăn, và lấy phần hạt bên trong để ép lấy dầu do tỷ lệ dầu trong hạt rất cao từ 60-65%. Dầu hạt đài hái có màu vàng nhạt, không mùi không vị, có thể sử dụng thay thế mỡ lợn. Hạt sống khi ăn có thể cảm thấy đắng do chúng có chứa ancaloit hoặc một glucozit,...
Người dân vùng núi ép hạt đài hái để làm dầu ăn hoặc dầu thắp sáng
Ngoài ra, dầu đài hái cũng được đồng bào ở các vùng dân tộc miền núi dùng để thắp đèn. Đôi khi, hạt dùng để nướng chín, lấy phần nhân bên trong giã cùng muối làm thành món ăn như muối vừng lạc.
Nếu như trước đây quả đài hái không được ai biết đến thì những năm gần đây, khi các loại quả rừng có hương vị độc lạ được săn đón thì quả đài hái bỗng lên đời thành đặc sản lạ. Người dân địa và khách du lịch tò mò tìm mua hạt đài hái hay dầu đài hái về ăn thử. 1 lít dầu đài hái được bán với giá khoảng 80.000 đồng, mang về thu nhập cho bà con vùng núi.
Bên trong quả có 6-12 hạt tuỳ kích thước to hay bé
"Trong một lần tới Thái Nguyên, tôi tình cờ biết đến quả đài hái và dầu đài hái. Đây là dầu từ quả tự nhiên, có vị béo bùi, vừa lạ miệng vừa tốt cho sức khoẻ. Mình được biết loại dầu này có nhiều tác dụng nên đặt mua về thành phố để làm các món xào nấu", chị Hoài Thương (ở Cầu Giấy, Hà Nội) kể.
Ngoài dùng để chế biến món ăn, các bộ phận của cây đài hái đều tốt cho sức khoẻ. Thân, lá có tác dụng chống viêm. Hạt đài hái tác dụng nhuận tràng, trị rôm sảy. Nhân hạt đài hái có vị đắng ngọt, chất béo, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt và sát trùng.
