"Ban đầu mình khá bất ngờ khi sổ bà được người thành phố ưa chuộng đến vậy. Song khi nhận phản hồi từ khách hàng mình mới biết họ thíc vì nó là quả rừng tự nhiên, không phun thuốc trừ sâu hay có bất cứ loại hóa chất nào cả”, chị Tươi chia sẻ.
Sổ bà là quả của loại cây có tán lá tròn cao, chiều cao chừng 15-20cm; vỏ thân thường xù xì, tróc từng mảng và có màu đỏ hồng; cành cây hình trụ, thường phủ một lớp lông; lá to, hình mác hoặc thuôn dài, mọc so le; hoa mọc từ tháng 3 đến tháng 5, màu trắng, mọc đơn độc ở kẽ lá có cuốn mập.
Quả sổ mang đài tồn tại, có đường kính 10cm. Chúng kết quả vào tháng 8 đến tháng 10, có màu xanh và khi chín ngả thành vàng.
Hiện sổ bà mọc hoang dại nhiều ở khu vực Tây Bắc của nước ta như Thái Nguyên, Lạng Sơn, Hòa Bình, Cao Bằng... Còn trên thế giới chúng phân bố chú yếu ở Nam Trung Quốc, Án Độ, Malaysia.
Hiện sổ bà mọc hoang dại nhiều ở khu vực Tây Bắc của nước ta như Thái Nguyên, Lạng Sơn, Hòa Bình, Cao Bằng
Chị Vàng Thị Tươi (40 tuổi, Cao Bằng) – người chuyên thu gom đặc sản rừng núi cho biết: “Lá và quả của cây sổ bà đều có thể sử dụng được như lá sau khi thu hoạch được đem phơi hoặc sấy khô để làm trà; còn quả có vị chua nên dân quê mình thường ăn sống, dùng nấu canh hoặc làm mứt”.
Trước khi, cây sổ bà mọc rất nhiều tại bờ suối và khe nước ở quê chị Tươi. Khi đến chính vụ, bà con trong bản đi rừng thường nghỉ ngơi rồi tranh thủ hái từng quả sổi bỏ vào gùi đem về nấu canh hoặc ăn trực tiếp tại đó.
“Nếu ai đã từng ăn canh sổi bà sẽ thấy giống như canh sấu, canh khế chua ở dưới xuôi. Song càng ăn càng thấy hương vị của nó rất khác: chua thanh và thơm hơn rất nhiều. Do đó mấy năm gần đây, loại quả này bắt đầu du nhập vào thị trường hoa trái dưới thành thị.
Ban đầu mình khá bất ngờ khi sổ bà được người thành phố ưa chuộng đến vậy. Song khi nhận phản hồi từ khách hàng mình mới biết họ thích sổ bà vì nó là quả rừng tự nhiên, không phun thuốc trừ sâu hay có bất cứ loại hóa chất nào cả”, chị Tươi chia sẻ.
Mặc dù là quả rừng nhưng không phải lúc nào khách hàng cũng có thể mua được sổ bà. Chị Tươi cho biết vì sổ bà chỉ ra quả theo mùa nên chính vụ sẽ dễ thu mua hơn, còn những tháng khác trong năm muốn ăn chỉ có thể vào bản hỏi bà con xem còn sổ bà sấy khô hay không?
Nếu ai đã từng ăn canh sổi bà sẽ thấy giống như canh sấu, canh khế chua ở dưới xuôi. Song càng ăn càng thấy hương vị của nó rất khác: chua thanh và thơm hơn rất nhiều.
“Rất ít gia đình sấy khổ sổ bà vì họ chỉ ăn chúng vào mùa cây ra trái mà thôi. Như vậy hương vị của chúng mới ngon và trọn vẹn hơn cả. Tuy nhiên sổ bà sấy khô cũng vẫn giữa được độ chua thanh, do đó những gia đình có con cái ở xa thường hái về rồi thái thành từng miếng đem phơi khô và đóng gói gửi đi”, chị Tươi nói.
Hiện chị Tươi chỉ bán sổ bà phơi khô vì giờ không phải vụ của sổ bà tươi. Chị bảo đúng mùa, chị bán với giá rẻ hơn từ 80.000 – 100.000 đồng/kg, còn trái vụ chị bán với giá cao từ 140.000 – 150.000 đồng/kg.
“Dù giá cao nhưng khách của mình họ vẫn chịu chi. Họ bảo nấu canh sổ bà quen rồi nên cho khế hay sấu vào không còn thấy ngon nữa. Thậm chí đợt vừa qua một số người còn mua hàng chục cân về làm mứt Tết biếu họ hàng nữa”, người phụ nữ quê Cao Bằng cho hay.
