Quả này có tên rất lạ, chắc chắn nhiều người ở thành phố chưa từng được biết đến. Ngoài ăn như một loại hoa quả, chúng còn được dùng để ngâm đường làm thức uống giải nhiệt hoặc ngâm rượu.
Ở núi rừng của Việt Nam có vô số cái loại hoa quả mọc dại mà nhiều người ở thành phố chưa từng nghe thấy tên. Trước đây những thứ quả này chỉ có người dân địa phương biết đến. Những năm gần đây, khi người thành phố có xu hướng tìm đến những loại quả mọc hoang dại, có hương vị lạ lẫm, thì chúng lại trở thành đặc sản được ưa chuộng, nhiều người đặt mua về thưởng thức. Trong đó phải kể tới trái mắc khuối ở Cao Bằng.
Nếu ai có dịp tới Cao Bằng vào khoảng tháng 3, tháng 4 hàng năm sẽ có cơ hội được nhìn thấy quả mác khuối được bày bán ở các phiên chợ quê.
Về hình dáng bên ngoài, quả mác khuối khá giống quả nhãn nhưng kích thước bé hơn. Khi còn non chúng có màu xanh, sau đó chuyển dần sang màu cam rồi đỏ thẫm khi chín kỹ, vỏ nhẵn, trong ruột có màu trắng ngà. Nhìn những chùm quả đỏ mọng, lúc lỉu được bày bán tại các khu chợ khiến ai qua cũng thấy thích thú và tò mò muốn ăn thử để biết mùi vị của chúng.
Quả mác khuối mọc thành từng chùm, hình dáng khá giống quả nhãn nhưng kích thước bé hơn và có màu đỏ bắt mắt
Theo tìm hiểu, mác khuối là cây mọc hoang dại ở trên đồi, nương rẫy, trong rừng, bất cứ nơi nào có đất trống ở Cao Bằng đều dễ dàng tìm thấy trái mác khuối. Loại cây này thuộc dạng thân leo, thường cao từ 3 - 5 m, lá màu xanh thẫm to hơn bàn tay, hoa màu trắng mọc thành từng chùm dưới tán lá. Quả cũng ra thành từng chùm, bám vào thân cây, mỗi quả nặng 10 - 15 g.
Anh Chài (ở xã Đức Hạnh, huyện Bảo Lâm, Cao Bằng) cho biết: "Trước đây khi chưa có nhiều loại quả ngon như bây giờ thì mác khuối là sự lựa chọn của những đứa trẻ nơi này. Tôi còn nhớ hồi đó, cứ tan học hoặc vào buổi trưa lại cùng anh chị trong xóm đi hái trái mác khuối. Quả này lúc xanh có vị chua và hơi chát, ruột quả có vị bùi, mang muối ớt chấm ăn ngay tại gốc cây, hoặc hái về cho bà cho mẹ nấu canh chua. Mác khuối xanh thường được dùng trong các món canh cá thay thế cho quả khế để làm hương vị món ăn thêm đặc biệt hơn.
Mác khuối chín có vị ngọt, ngoài ăn sống người ta còn ngâm siro làm thức uống giải khát, hoặc đem đi ngâm rượu".
Theo anh Chài, bây giờ mác khuối được nhiều hơn biết hơn nên bà con vào rừng hái về để bán ở chợ quê, hoặc bán cho thương lái để vận chuyển đi các tỉnh thành. Mỗi người có thể hái được cả gùi, khoảng 10-15 kg mác khuối một ngày, bán với giá 15.000-20.000 đồng/kg.
Trên chợ mạng, quả mác khuối được bán với giá đắt hơn, 40.000 đồng/kg nhưng phải đặt trước mới có vì thứ quả dại này không phổ biến như các loại hoa quả khác.
Để ngâm rượu mác khuối nên chọn mua những quả chín, sẫm màu, rửa sạch, tách quả ra khỏi chùm. Sau đó để khô ráo nước, cho vào bình thủy tinh hoặc chum, sành rồi ngâm với rượu ngon, tỷ lệ 1 kg mác khuối ngâm với 2 - 3 lít rượu, sau 2 tháng là có một bình rượu mác khuối chuẩn vị, lại có màu đỏ bắt mắt.
