Trẻ phát triển cao lớn là điều cha mẹ nào cũng mong muốn. Nhưng nếu phát triển quá nhanh so với bạn bè cùng trang lứa hay xuất hiện “mùi cơ thể”… cha mẹ nên cảnh giác con có thể đang có bất thường.
ThS.BS Dương Thị Thủy - Chuyên khoa Nhi (BV Medlatec) cho biết vừa tiếp nhận một bé gái 6 tuổi, ở Sơn La được bố mẹ đưa đến viện khám vì có những bất thường trên cơ thể.
Theo chia sẻ của người mẹ, khoảng 1 năm nay ngực bé to nhanh, chiều cao phát triển vượt trội với các bạn cùng lứa tuổi. Cũng 1 tháng trở lại đây, mẹ thấy bé xuất hiện mùi cơ thể. Về chiều cao và cân nặng, trong khoảng 6 tháng, bé tăng 4kg và cao thêm 5cm. Ngoài ra, bé không có dấu hiệu bất thường nào khác.
Sau khi tiếp nhận, bác sĩ Thủy đã khám toàn thân, mạch, nhiệt độ đều cho kết quả bình thường. Tuy nhiên, so với tiêu chuẩn về các giai đoạn dậy thì của trẻ gái và trai thì chiều cao và cân nặng đều vượt ngưỡng phát triển bình thường. Cụ thể chiều cao 134cm (>+2SD), cân nặng 34kg (>+2SD), ngực nhú, có lông mu, mụn trứng cá vùng mặt, mùi cơ thể, ngoài ra các cơ quan, bộ phận khác chưa thấy bất thường.
Với dấu hiệu và thăm khám ban đầu, bác sĩ chẩn đoán sơ bộ bé dậy thì sớm nên được chỉ định làm các xét nghiệm cận lâm sàng như xét nghiệm nội tiết hormone, siêu âm tử cung buồng trứng, X-quang tuổi xương.
Kết quả xét nghiệm, chụp chiếu cho thấy bé gái bị dậy thì sớm. Sau đó, bé được chụp cộng hưởng từ nhằm khảo sát thêm tuyến yên để định hình nguyên nhân.
Biết con có chẩn đoán dậy thì sớm, gia đình vô cùng bàng hoàng bởi con mới 6 tuổi, bản thân bé và bố mẹ đều khỏe mạnh. Sau khi được bác sĩ tư vấn về dậy thì sớm ở trẻ và được hướng dẫn điều trị nội tiết, bố mẹ bé đã an tâm và bớt lo lắng hơn. Được biết quá trình ăn uống, sinh hoạt của trẻ bình thường, không ăn nhiều thực phẩm chiên rán hay đồ ăn nhanh.
Trẻ phát hiện những dấu hiệu bất thường trước 8 tuổi được cho là dậy thì sớm.
Dấu hiệu nhận biết dậy thì sớm ở trẻ
Theo bác sĩ Thủy, dậy thì là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu giai đoạn bé trưởng thành về mặt thể chất và tâm sinh lý. Thông thường, tuổi dậy thì ở bé gái bắt đầu từ khoảng 11-12 tuổi, dậy thì sớm là khi trẻ trước 8 tuổi đã phát triển ngực hay có kinh nguyệt trước 9 tuổi. Ở nam giới, tuổi dậy thì thường sau nữ giới, thông thường bắt đầu khoảng 12 tuổi, nhưng nếu sớm hơn có thể là lúc 9 tuổi.
Trong giai đoạn dậy thì, bé có những thay đổi cơ thể rõ rệt. Những dấu hiệu cho biết bé dậy thì sớm gồm:
- Bé gái có dấu hiệu dậy thì đầu tiên là sự phát triển tuyến vú. Sau đó, lông mu bắt đầu mọc, tiếp đó là mọc lông nách. Bên cạnh đó là dấu hiệu mụn trứng cá, xuất hiện kinh nguyệt.
- Bé trai có dấu hiệu tinh hoàn và dương vật to lên, sau đó xuất hiện mọc lông mu và lông nách. Giọng nói trầm hơn, hay còn gọi là “vỡ giọng”, các cơ phát triển. Dấu hiệu rõ rệt khác là mụn trứng cá và râu xuất hiện.
Chẩn đoán xác định dậy thì sớm thế nào?
BS Thủy lưu ý nếu cha mẹ thấy con phát triển nhanh so với bạn bè cùng trang lứa, ví dụ bé gái trước 7, 8 tuổi đã phát triển ngực, lông mu, hoặc bé trai trước 9 tuổi phát triển tinh hoàn và kích thước dương vật thì nên cho con đến cơ sở y tế kiểm tra để biết có phải do dậy thì sớm gây ra những biểu hiện “lạ” của cơ thể hay không.
Dậy thì sớm ở trẻ có nhiều nguyên nhân gây nên như khối u (thường là u nhỏ vùng hạ đồi), nhiễm trùng (viêm não, quai bị, viêm màng não...), dị dạng bẩm sinh (não úng thủy, tật đầu nhỏ), hội chứng McCune - Albright, hoặc do thiếu hụt GH phối hợp... Do đó, để chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ tư vấn làm cho trẻ những xét nghiệm sau:
- Xét nghiệm máu: Kiểm tra nồng độ hormone Progesteron, LH-RH, FSH, LH, E2;
- Chụp X-quang cổ tay: Đánh giá xem xương có phát triển bình thường không;
- Chụp CT hoặc MRI đầu: Tìm khối u hoặc tổn thương não.
Bé dậy thì sớm, cha mẹ nên làm gì?
Sau khi có kết quả chẩn đoán chính xác bé dậy thì sớm, bác sĩ sẽ đưa ra hướng xử lý và điều trị kịp thời cho trẻ. Việc điều trị ở bé gái nhằm ngưng kinh nguyệt ngay sau lần tiêm đầu tiên, theo dõi siêu âm tử cung và buồng trứng giảm kích thước sau 6 tháng. Đối với bé trai nhằm ngưng cường dương sớm, giảm kích thước tinh hoàn sau nhiều tháng. Lông mu thoái triển từ từ, cải thiện tâm lý, giảm tốc độ phát triển trong năm đầu.
Bác sĩ Thủy cũng chia sẻ có không ít cha mẹ biết con dậy thì sớm đã sốc và lo lắng, nhưng bác sĩ khuyên cha mẹ nên bình tĩnh để không gây hoang mang tâm lý ở trẻ. Về phía trẻ, ở giai đoạn này bắt đầu có thay đổi về tâm sinh lý như mặc cảm, tự ti và xấu hổ do khác biệt so với các bạn cùng trang lứa, hoặc do chưa được giáo dục về giới tính nên có nguy cơ xâm hại tình dục, quan hệ sớm và có thai sớm. Vì vậy, cha mẹ cần làm bạn với con để lắng nghe, tâm sự, chia sẻ và hướng dẫn con cách xử lý, giúp con tự tin và hòa đồng cùng bạn bè trang lứa.
Giúp trẻ phòng ngừa dậy thì sớm, cha mẹ có thể áp dụng một số biện pháp sau:
- Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, hợp lý: Chế độ dinh dưỡng đầy đủ, cân đối với nguồn thực phẩm tươi sạch, không chứa chất biến đổi gen/ hormone tăng trưởng, tránh sử dụng đồ ăn nhanh hoặc chứa nhiều dầu mỡ, chất béo.
- Tăng cường tập thể dục thể thao vừa sức.
- Tránh cho trẻ tiếp xúc với các mỹ phẩm, thuốc chứa Estrogen, Testosterone sẽ gây mất bằng hormone sinh dục.
