Thứ quả này từng mọc dại ở hàng rào, sau đó được người dân đem về trồng vì có giá trị kinh tế và nhiều tác dụng đối với sức khoẻ.
Quả la hán được xem là bài thuốc có nhiều tác dụng với sức khoẻ nhưng không phải ai cũng biết tới.
Quả la hán có tên khoa học là Siraitia grosvenorii, có nguồn gốc từ Quế Lâm, Trung Quốc. Quả có màu xanh lục, khi được phơi khô hay sấy khô sẽ chuyển sang màu nâu hoặc vàng. Phần bên ngoài của quả có một lớp lông nhu mỏng, khá giòn, có thể dùng tay bóp được. Bên trong quả có nhiều hạt và thịt màu trắng, sờ vào cảm giác xốp nhẹ.
Trước đây, quả la hán từng mọc ở bờ bụi hay leo hàng rào tại một số tỉnh Tây Bắc nhưng ít người biết tới. Hiện nay loài cây này được nhân giống để trồng đại trà.
Mùa thu hoạch quả la hán từ tháng 7 đến tháng 9 hàng năm. Quả này có vị ngọt tự nhiên, có thể nấu nước uống giải nhiệt hiệu quả hoặc nấu canh la hán. La hán thái thành từng lát và cho vào nồi, đổ nước đun kỹ, cho thịt nạc vào nấu canh, có thể cho thêm bột gia vị sao cho phù hợp với khẩu vị.
Trên thị trường, quả la hán được bán với giá khoảng 300.000 đồng/kg. Khi sử dụng, người ta dùng dao tách vỏ, chỉ lấy phần bên trong cho vào bình. Đổ nước đun sôi vào, hãm khoảng 15 phút là đã có thể bắt đầu sử dụng. Nước la hán có vị ngọt thanh, vô cùng dễ uống.
Nếu như trước đây không ai biết đến quả la hán thì giờ đây chúng thành đặc sản nổi tiếng, được người thành phố tìm mua quanh năm. La hán khô nếu bảo quản đúng cách có thể sử dụng quanh năm mà không bị hỏng.
Những công dụng của quả la hán đối với sức khoẻ:
Hỗ trợ kiểm soát đường huyết
Các nghiên cứu chỉ ra rằng quả la hán có vị ngọt gấp 300 lần đường mía. Tuy nhiên, vị ngọt của loại quả này là đến từ các hợp chất tự nhiên gọi là mogroside. Đây là các chất tạo ngọt không đường, không calo, không ảnh hưởng đến lượng đường trong máu. Chính vì vậy, quả la hán trở thành một sự thay thế tuyệt vời cho đường đối với những người mắc bệnh tiểu đường hoặc những người đang theo dõi lượng đường huyết của họ.
Tăng cường hệ tiêu hóa
Mặc dù không phải là nguồn chất xơ dồi dào nhất, quả la hán vẫn chứa một lượng chất xơ nhất định, giúp thúc đẩy nhu động ruột, ngăn ngừa táo bón và hỗ trợ tiêu hóa khỏe mạnh. Trong y học cổ truyền, quả la hán được xem là có tính mát, có tác dụng nhuận tràng nhẹ, giúp cải thiện tình trạng táo bón.
Quả la hán không chứa axit hoặc các chất gây kích ứng dạ dày, phù hợp cho những người có hệ tiêu hóa nhạy cảm.
Cải thiện sức khỏe tim mạch
Sự hiện diện của các hợp chất hữu cơ trong quả la hán giúp ngăn chặn quá trình oxy hóa cholesterol, đây là điều xảy ra trước khi cholesterol chuyển thành mảng bám bên trong mạch máu và động mạch. Từ đó có khả năng giảm thiểu nguy cơ đột quỵ và đau tim bằng cách ngăn ngừa sự phát triển của xơ vữa động mạch.
Giảm thiểu tình trạng viêm nhiễm
Trong Đông y, quả la hán thường được xem như một chất “giải nhiệt” trong nhiều chế phẩm và đồ uống y tế. Ví dụ, nếu bạn bị sốt, đột quỵ do nhiệt hoặc viêm khớp, các chất chống viêm của quả la hán có thể hỗ trợ loại bỏ những bệnh đó bằng cách dùng quả la hán pha nước uống.
Thanh nhiệt, giải độc
Không chỉ chứa nhiều chất dinh dưỡng, theo Đông y, quả la hán có vị ngọt, tính mát, không độc nên được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian để chữa một số bệnh. Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh quả la hán có khả năng hỗ trợ chức năng gan, giúp gan giải độc hiệu quả hơn.
Ngăn ngừa ung thư
Quả la hán giàu các chất chống oxy hóa như flavonoid và vitamin C, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do các gốc tự do gây ra. Các gốc tự do này có thể gây tổn thương DNA và góp phần vào sự phát triển của tế bào ung thư.
Nghiên cứu khoa hoc cho thấy, các hợp chất trong quả la hán đặc biệt là mogroside, có thể ức chế sự tăng sinh và lan rộng của tế bào ung thư. Tuy nhiên, các nghiên cứu về tác dụng chống ung thư của quả la hán vẫn còn đang trong giai đoạn đầu, không nên coi loại quả này là một phương pháp điều trị hoặc phòng ngừa ung thư duy nhất.
