Hội chứng giả Cushing là hậu quả của tình trạng lạm dụng thuốc corticoid kéo dài không có kiểm soát. Đặc biệt hiện nay trên thị trường có nhiều sản phẩm có trộn corticoid với các mục đích điều trị đau xương khớp, thậm chí là chế phẩm tăng cân cho trẻ....
Nhiều bệnh nhi nhập viện do gặp phải hội chứng giả Cushing
Hội chứng giả Cushing là hội chứng thường gặp nhất trong lâm sàng và biến chứng nặng nề như suy thượng thận cấp, suy kiệt rối loạn điện giải nặng, nhiễm trùng cơ hội... Đa số các trường hợp là do người bệnh dùng corticoid kéo dài hoặc liều cao và bỏ thuốc đột ngột dẫn tới nồng độ cortisol huyết thanh giảm trong khi đó vỏ thượng thận bị ức chế bởi glucocorticoid ngoại lai chưa kịp hồi phục.
Khoa Nội tiết, Bệnh viện Nội tiết Trung ương gặp không ít các trường hợp bệnh nhi từ 4-7 tuổi tới khám và phải nhập viện trong tình trạng biểu hiện nặng mặt, rậm lông vùng gáy, vùng lưng. Quá trình thăm khám và khai thác bệnh sử, các bác sĩ được biết đa số các trường hợp có nguyên nhân từ việc phụ huynh đã cho con sử dụng các chế phẩm tăng cân không rõ nguồn gốc. Chính vì thế, các bác sĩ đã nghi ngờ trẻ bị mắc hội chứng giả Cushing do lạm dụng thuốc có chứa corticoid.
Hầu hết các trường hợp này là do bé chậm lớn, cha mẹ sốt ruột nên đã mua và cho bé sử dụng một loại chế phẩm được người quen hoặc qua mạng giới thiệu là vitamin giúp trẻ ăn ngon, tăng cân. Sau 2-3 tháng sử dụng các bé có tăng cân nhưng kèm theo đó là dấu hiệu giữ nước tại vùng mặt, lông mọc rậm tại khu vực vùng lưng, gáy. Thấy con có những dấu hiệu không bình thường, gia đình đã đưa trẻ đi khám.
Kết quả xét nghiệm đã phát hiện tình trạng suy giảm chức năng tuyến thượng thận. Hầu hết các trẻ gặp phải tình trạng này đều phải nhập viện để điều trị.
Corticoid là hoạt chất thường được trộn trong rất nhiều chế phẩm thuốc không rõ nguồn gốc.
ThS.BS. Đỗ Gia Nam, Phó Trưởng khoa Nội tiết cho biết: Chỉ trong thời gian ngắn vừa qua, khoa liên tiếp điều trị cho gần chục bé bị suy thượng thận. Điển hình trường hợp 2 anh em trong cùng một gia đình (5 tuổi và 7 tuổi) đều sử dụng chế phẩm được giới thiệu là vitamin không rõ nguồn gốc, không được tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa.
Sau khi được khám và làm các chỉ định cận lâm sàng cần thiết, kết quả cho thấy các bé đều mắc suy giảm chức năng tuyến thượng thận nghi do thuốc glucocorticoid - một bệnh lý nội tiết rối loạn chức năng vỏ tuyến thượng thận do sử dụng các thuốc, chế phẩm có corticoid ngoại, gây suy giảm trục hạ đồi - tuyến yên - tuyến thận thận, ức chế tuyến thượng thận sản xuất glucocorticoid nội sinh. Nguyên nhân được xác định là do lạm dụng corticoid kéo dài và/hoặc không đúng chỉ định và không được kiểm soát hàm lượng thuốc.
ThS.BS. Đỗ Gia Nam cũng cho biết: Hầu hết các bé bị suy giảm chức năng tuyến thượng thận nhưng gia đình đều không hay biết. Chỉ tới khi có biểu hiểu rõ ràng trên lâm sàng như lông mọc rậm rạp, mặt nặng mới được đưa tới khám và điều trị.
Về các biểu hiện của suy tuyến thượng thận, mỗi trường hợp lại có những biểu hiện khác nhau. Có bé biểu hiện giữ nước, nặng mặt, rậm lông nhưng cũng có bé biểu hiện không thực sự rõ ràng. Nhưng đều chung một điểm đó là chức năng tuyến thượng thận bị suy giảm do sử dụng những loại thuốc tương tự nhau.Nguy cơ điều trị phức tạp, trẻ có thể bị thấp còi
Đặc biệt là các thuốc có thành phần corticoid nếu sử dụng không đúng chỉ định rất nguy hiểm. Chúng có thể gây ra tác hại nghiêm trọng đến sức khỏe, đặc biệt là trẻ em. Nếu trẻ sử dụng thuốc chứa corticoid lâu dài sẽ ảnh hưởng tới phát triển về thể chất, vận động, tinh thần, chiều cao, sức đề kháng kém.
Hiện nay, nhiều người vẫn còn có thói quen sử dụng thuốc không theo đơn bác sĩ mà chỉ do giới thiệu, quảng cáo từ những người không có chuyên môn, tùy tiện dùng thuốc thuốc không rõ nguồn gốc. Tình trạng này dẫn đến khó khó kiểm soát được thành phần thuốc cũng như hàm lượng, liều lượng thuốc được nạp vào cơ thể dẫn tới ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe.
Trường hợp sử dụng lâu dài còn nên hậu quả vô cùng nghiêm trọng như: Suy tuyến thượng thận vĩnh viễn, teo cơ... Nặng hơn là ảnh hưởng tới quá trình phát triển sau này của các bé như loãng xương, loét dạ dày, ức chế miễn dịch, làm giảm sức đề kháng, dễ nhiễm khuẩn thứ phát, ảnh hưởng đến quá trình dậy thì.
Các ảnh hưởng khi lạm dụng corticoid.
Khuyến cáo về tình trạng lạm dụng thuốc, ThS.BS. Đỗ Gia Nam cũng khuyên các phụ huynh khi thấy con còi, thấp, chậm phát triển cần đi khám đúng chuyên khoa để được bác sĩ tư vấn chế độ dinh dưỡng hợp lý. Tuyệt đối không nghe thông tin truyền tai nhau, tự ý mua và sử dụng các chế phẩm không rõ nguồn gốc để tránh việc gây nguy hiểm cho sức khỏe con em mình.
Phân biệt hội chứng Cushing và hội chứng giả Cushing
Hội chứng Cushing (hội chứng không phụ thuộc ACTH): Nguyên nhân do u tế bào lớp bó vỏ thượng thận tăng tiết cortisol, thường là lành tính, u một bên thượng thận, ung thư thượng thận thường ít gặp hơn nhưng rất nặng và tiến triển nhanh với các triệu chứng rầm rộ, quá sản nốt thượng thận ít gặp chỉ phát hiện được khi chụp MRI thượng thận. Xét nghiệm cortisol huyết thanh lúc đói tăng và mất nhịp tiết ngày đêm, ACTH giảm.
Hội chứng giả Cushing (Cushing do thuốc): Đây là hậu quả của tình trạng lạm dụng thuốc corticoid kéo dài không có kiểm soát. Thường gặp trong các bệnh lý cơ xương khớp, bệnh lý về máu, hen phế quản... đặc biệt, trong thời gian gần đây, một số bệnh nhân sử dụng thuốc đông y không rõ nguồn gốc, tên chế phẩm corticoid tại phòng khám tư nhân nhằm giảm đau, chống dị ứng nhưng lạm dụng liều lượng. xét nghiệm cortisol huyết thanh giảm, có tiền sử dùng corticoid. (prednisolon, dexamethasone, K-Cord, medrol...). Đây là hội chứng thường gặp nhất trong lâm sàng và biến chứng nặng nề như suy thượng thận cấp, suy kiệt rối loạn điện giải nặng, nhiễm trùng cơ hội...đa số là do người bệnh bỏ thuốc đột ngột dẫn tới nồng độ cortisol huyết thanh giảm trong khi đó vỏ thượng thận bị ức chế bởi glucocorticoid ngoại lai chưa kịp hồi phục.
