Bệnh tay chân miệng thường dễ gặp ở trẻ em, cha mẹ cần lưu ý để bảo vệ cho trẻ.
Tổng quát về bệnh tay chân miệng ở trẻ em
Bệnh tay chân miệng ở trẻ em là một dạng bệnh lây nhiễm gặp nhiều ở trẻ dưới 10 tuổi. Bệnh có 2 thể, thể nặng và thể nhẹ:
- Bệnh tay chân miệng ở trẻ nhỏ do virus đường ruột coxsackievirus A16 (CA16) gây ra thể nhẹ có thể tự khỏi trong khoảng 7 - 10 ngày mà không nhất thiết phải điều trị. Bố mẹ có thể chăm sóc cho con khi có tổn thương ở da đi kèm sốt nhẹ hoặc không kèm sốt.
- Bệnh tay chân miệng ở trẻ nhỏ do virus đường ruột Enterovirus 71 (EV71) gây ra là dạng bệnh thể nặng, vô cùng nguy hiểm nếu không điều kịp thời thì rất dễ dẫn đến tử vong. Dạng này rất dễ để lại những biến chứng về các vấn đề thần kinh, viêm màng não, viêm não, ảnh hưởng đến hệ hô hấp.
Dấu hiệu nhận biết bệnh tay chân miệng
Bệnh tay chân miệng có những dấu hiệu nhận biết khác nhau tùy vào từng giai đoạn:
Một số dấu hiệu bệnh tay chân miệng ở trẻ. (Ảnh minh họa)
- Giai đoạn ủ bệnh 3 – 6 ngày.
- Giai đoạn khởi phát bắt đầu với những triệu chứng dễ nhận biết như:
+ Trẻ mệt mỏi, sốt nhẹ (37,5-38 độ C) hoặc sốt cao (38-39 độ C)
+ Có những tổn thương, đau rát ở răng và miệng
+ Chảy nước bọt nhiều
+ Trẻ biếng ăn
+ Tiêu chảy nhiều lần trong ngày
+ Trẻ bị đau họng
- Giai đoạn toàn phát là giai đoạn thường bắt đầu sau 1 - 2 ngày khởi phát bệnh, trẻ bắt đầu xuất hiện những triệu chứng điển hình như:
+ Phát ban dạng phỏng nước ở lòng bàn tay, bàn chân, mông và đầu gối.
+ Các bóng nước màu xám, hình bầu dục. Có thể mọc lồi hoặc ẩn dưới da, sờ vào có cảm giác cộm nhưng không đau hay ngứa.
+ Loét miệng: ở niêm mạc má, lợi và lưỡi xuất hiện các bóng nước dễ vỡ. Khi bị vỡ ra sẽ tạo thành những vết loét khiến cho trẻ sẽ đau khi ăn uống, quấy khóc
+ Trên mông xuất hiện những mụn lở, rộp da.
+ Dấu hiệu toàn thân: gây rối loạn tri giác, co giật, mê sảng.
Nếu tình trạng bệnh của trẻ ở mức nhẹ, thì sau 7 đến 10 ngày chăm sóc tại nhà trẻ sẽ hồi phục hoàn toàn. Trong trường hợp bé sốt cao (trên 39 độ C) kéo dài trên 48 giờ kèm theo những biểu hiện như ói, co giật, tim đập nhanh, chân tay run rẩy, bị khó thở thì gia đình cần phải đưa trẻ nhập viện ngay lập tức.
Sau khi trẻ khỏi bệnh thì cơ thể trẻ sẽ miễn dịch với chủng virus này. Tuy nhiên, theo kết quả nhiều nghiên cứu cho thấy trẻ có thể mắc tay chân miệng nhiều lần và lần bị bệnh sau này là do những chủng virus khác với lần trước gây bệnh.
Khi nào cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ?
- Sức khỏe của trẻ yếu không thể tự đứng lên được.
- Choáng, chóng mặt.
- Bệnh trở nặng thêm và kéo dài hơn 3 ngày không khỏi.
- Trẻ nôn mửa ra chất lỏng màu xanh hoặc màu vàng đậm.
- Sốt cao hơn 38 độ với trẻ sơ sinh và 40 độ với trẻ nhỏ.
- Có những triệu chứng như mất nước, nôn nhiều.
- Đi ngoài phân có máu.
- Phát ban, đau dạ dày trong hơn 2 giờ, không đi tiểu trong 6 giờ.
Biến chứng bệnh tay chân miệng ở trẻ em
- Biến chứng thần kinh: Viêm thân não, viêm não tủy, viêm màng não, viêm não
- Rung giật cơ, giật mình: Xuất hiện từng cơn ngắn trong 1-2 giây ở tay và chân, dễ xuất hiện khi bắt đầu ngủ hay khi cho trẻ nhỏ nằm ngửa
- Ngủ gà, bứt rứt, bước đi loạng choạng, run chi.
- Rung giật nhãn cầu
- Liệt dây thần kinh sọ não
- Yếu, liệt chi
- Tình trạng bị co giật, hôn mê là dấu hiệu nặng, có thể bị suy hô hấp, tuần hoàn.
- Biến chứng tim mạch, hô hấp: Phù phổi cấp, tăng huyết áp, suy tim, trụy mạch, viêm cơ tim.
Bệnh tay chân miệng lây qua đường nào?
Bệnh tay chân miệng lây lan rất nhanh, lây trực tiếp từ người sang người thông qua đường miệng, chất tiết từ mũi, miệng, phân hay nước bọt của trẻ đang bị bệnh.
Người mắc bệnh có khả năng phát tán virus gây bệnh trong tuần đầu tiên. Tuy nhiên thời gian lây nhiễm có thể kéo dài trong vài tuần vì virus vẫn còn tồn tại nhiều trong phân và nước bọt của bệnh nhân.
- Những con đường lây truyền virus gây bệnh tay chân miệng:
+ Tiếp xúc trực tiếp với người đã bị nhiễm bệnh
+ Hít, nuốt phải các dịch tiết, nước bọt của người bệnh khi ăn uống chung, hắt hơi, nói chuyện, ho.
+ Tiếp xúc trực tiếp với dịch của bọng nước, mụn nước, phân của người bệnh
+ Trẻ cầm nắm đồ chơi, chạm vào những vật dụng của trẻ đang bị nhiễm bệnh
+ Lây qua bàn tay người chăm sóc trẻ
+ Vì chúng lây truyền bệnh khá nhanh nên tay chân miệng rất dễ bùng phát thành dịch lớn. Khi một trẻ đã bị mắc bệnh, nếu không có những biện pháp phòng tránh hay chữa trị kịp thời thì những trẻ xung quanh có khả năng bị lây nhiễm rất cao.
Điều trị bệnh tay chân miệng ở trẻ em
Phát hiện bệnh sớm để có biện pháp can thiệp kịp thời
Ảnh minh họa
Bệnh tay chân miệng do Entervirus (E71) và Coxcakieruses gây nên. Bệnh lây chủ yếu theo đường tiêu hóa, từ người sang người nên các yếu tố sinh hoạt tập thể như ở trường học khiến nguy cơ lây bệnh tăng cao, đặc biệt là trong các đợt bùng phát bệnh.
Ban đầu, trẻ thường sốt nhẹ, trẻ lớn đau họng, đau miệng, chảy nước miếng và biếng ăn hơn. Trẻ nhỏ thường đau khóc, bỏ bú. Khi đó, trong miệng trẻ có thể đã có những vết loét đỏ như vết lở miệng, xuất hiện nhiều ở vòm miệng, môi trong, lợi, lưỡi... có thể thấy những vết phát ban dạng phỏng nước, hoặc vết nổi cộm trên da ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, đầu gối, mông của trẻ.
Tuy nhiên, nếu trẻ sốt hơn 39oC và có những triệu chứng khác như bứt rứt, khó ngủ, quấy khóc hoặc ngủ li bì, thỉnh thoảng giật mình và giơ hai tay lên thì nên nghĩ đến tình trạng biến chứng của bệnh và cần đưa đến bệnh viện kịp thời. Nếu để trễ từ 6-12 tiếng, bệnh có thể trở nặng, trẻ lừ đừ, run chi, trợn mắt, rung giật cơ, tim nhanh, mạch nhanh, thở nhanh và có thể gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm não, viêm cơ tim, phù phổi cấp dẫn đến tử vong. Do vậy phát hiện bệnh sớm để có biện pháp can thiệp kịp thời tránh biến chứng đáng tiếc.
Theo dõi sát diễn biến của bệnh
Khi thấy trẻ có những dấu hiệu sốt hay nổi bóng nước ở bàn tay bàn chân, nên đưa trẻ đi khám ngay. Nếu trẻ được chẩn đoán mắc bệnh tay-chân-miệng, cần cách ly trẻ ngay với trẻ lành, khử khuẩn môi trường xung quanh, hạn chế tối đa khả năng lây lan bệnh tạo nên ổ dịch.
Nếu trẻ đang đi học, cha mẹ cần cho trẻ nghỉ học và còn cần thông báo cho trường học để nhà trường cũng có biện pháp vệ sinh, khử khuẩn trường lớp kịp thời. Nếu bác sĩ xác định bệnh ở thể nhẹ thì cho bé về nhà theo dõi và nhất thiết phải tái khám theo lịch hẹn. Nếu bác sĩ cân nhắc thấy cần nhập viện, hãy nhập viện ngay để trẻ được theo dõi trong môi trường bệnh viện.
Dù được về nhà cũng phải theo dõi trẻ và khám lại ngay nếu có dấu hiệu trở nặng. Đặc biệt theo dõi giấc ngủ và cơn giật mình ở trẻ, nếu có. Đây là hai dấu hiệu quan trọng cho thấy trẻ bị biến chứng nặng. Những cơn giật mình thường xuất hiện khi trẻ thiu thiu ngủ, nhưng cũng có lúc trẻ giật mình khi hoàn toàn đang tỉnh táo, đang chơi đùa.
Cách chăm sóc khi trẻ mắc tay chân miệng
Khi trẻ bệnh, phải có chế độ chăm sóc hợp lý
Không nên kiêng tắm, ngược lại phải giữ vệ sinh sạch sẽ cho trẻ, tắm trong phòng kín gió với xà phòng sát khuẩn (sữa tắm có thể không đủ khả năng diệt khuẩn). Nên vệ sinh răng lưỡi cho trẻ hằng ngày. Với trẻ lớn, cho trẻ súc miệng bằng nước muối.
Về dinh dưỡng: Thức ăn cho trẻ cần đảm bảo đủ chất dinh dưỡng, uống sữa, ăn cháo bình thường, tăng cường uống nước hoa quả để bổ sung vitamin cho trẻ.
Giữ vệ sinh là cách phòng chống bệnh hiệu quả nhất
Sau khi chơi đùa, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, phụ huynh cần tạo cho trẻ thói quen rửa tay bằng xà phòng sạch khuẩn. Nhắc nhở con em mỗi khi con đưa tay hoặc cho đồ chơi vào miệng. Vệ sinh nhà cửa, các vật dụng thường xuyên. Tối thiểu 1 lần/tuần. Nếu bé đã đủ tuổi đi lớp, phụ huynh nên kết hợp với giáo viên vệ sinh sạch sẽ lớp học, nhà vệ sinh và các vật dụng, đồ chơi các bé chơi.
Nếu trẻ có dấu hiệu bệnh tay-chân-miệng, ngay lập tức cho trẻ nghỉ học và đưa tới trung tâm y tế để khám, điều trị theo phác đồ của bác sĩ. Cách ly trẻ với người nhà bị bệnh tay-chân-miệng. Nếu trẻ mắc bệnh tay-chân-miệng, vẫn tiếp tục duy trì các biện pháp phòng ngừa như trên: vệ sinh mọi thứ xung quanh. Đặc biệt phải vệ sinh bàn tay bằng xà phòng diệt khuẩn dưới vòi nước đang chảy.
Dinh dưỡng thế nào để phòng chống bệnh tay-chân-miệng
Thức ăn cho trẻ cần đảm bảo đủ chất dinh dưỡng; ăn chín, uống chín. Bát, đũa, thìa và các vật dụng ăn uống khác phải đảm bảo được rửa sạch sẽ trước khi sử dụng; tuyệt đối không mớm thức ăn cho trẻ; không cho trẻ ăn bốc, mút tay, ngậm mút đồ chơi; không cho trẻ dùng chung khăn ăn, khăn tay, vật dụng ăn uống...
Biện pháp phòng tránh tay chân miệng ở trẻ em
- Rửa tay cho trẻ bằng xà bông thường xuyên trước khi ăn uống, chế biến thức ăn, trước khi bế trẻ, sau khi đi vệ sinh
- Ăn uống hợp vệ sinh, ăn chín uống sôi
- Đảm bảo những vật dụng ăn uống phải được rửa sạch
- Đảm bảo nguồn nước sinh hoạt hàng ngày phải trong sạch
- Không được nhai hay mớm thức ăn cho trẻ em
- Không được để trẻ ăn bốc, mút tay hay ngậm đồ chơi
- Không dùng chung khăn tay và những vật dụng ăn uống như cốc, chén, thìa, đĩa, bát...
- Cách ly trẻ với những người đang mắc bệnh
Trong vòng 10-14 ngày đầu khi nhiễm miệng, cha mẹ cần cách ly trẻ tại nhà, không được để trẻ đến trường học hay những nơi có đông người.
Rửa tay cho trẻ bằng xà bông thường xuyên trước khi ăn uống để phòng tay chân miệng. (Ảnh minh họa)
Ngoài ra, cha mẹ cần chú ý kiêng một số điều sau:
- Nhiều bậc cha mẹ cho rằng khi bị bệnh tay chân miệng dẫn đến phát ban, trẻ cần phải kiêng ra gió hay tiếp xúc với nước. Tuy nhiên, hai điều này chưa có cơ sở khoa học. Hãy luôn đảm bảo môi trường sống sạch sẽ, tránh để con tiếp xúc với không khí ô nhiễm và nước bẩn
- Không được để trẻ gãi, chọc vào bọng nước trên da.
- Không được dùng muối, chanh hay những loại thuốc liền da nào mà không có sự chỉ định của bác sĩ.
Những thắc mắc về bệnh tay chân miệng ở trẻ em
Trẻ bị bệnh tay chân miệng nên bôi thuốc gì?
Bệnh tay chân miệng do nhiều loại virus gây nên và không có thuốc điều trị đặc hiệu.
Tổn thương ở niêm mạc miệng gây đau, khiến cho trẻ ăn kém, dẫn đến hạ đường máu. Các biện pháp điều trị mà cha mẹ thực hiện tại nhà có thể làm được (theo chỉ định của bác sĩ):
- Dùng thuốc giảm đau, sát trùng niêm mạc miệng như nước muối 0,9%, Kamistad…
- Cho trẻ ăn thức ăn lỏng, dễ tiêu như cháo loãng, sữa…
- Vệ sinh da tránh bội nhiễm vi khuẩn: tắm cho trẻ bằng những loại nước có tính sát trùng nhẹ như nước lá chè, lá chân vịt… Dùng dung dịch Betadin bôi các tổn thương ngoài da sau khi tắm.
Trẻ bị tay chân miệng bao lâu thì khỏi?
Các triệu chứng của tay chân miệng thường xuất hiện sau khoảng từ 3 – 7 ngày sau khi nhiễm virus.
Bệnh tay chân miệng ở trẻ em cấp độ 1 khỏi bệnh sau từ 7 đến 10 ngày tính từ khi triệu chứng đầu tiên bắt đầu xuất hiện (thường là sốt nhẹ).
Ở những cấp độ khác, tùy vào mức độ tiến triển của các triệu chứng mà thời gian khỏi bệnh có thể dài hơn.
Nếu biến chứng xuất hiện, ngoài điều trị tay chân miệng, bé sẽ được bác sĩ điều trị các biến chứng như một bệnh hoàn toàn mới nên thời gian nằm viện của em bé sẽ có thể lâu hơn.
Bệnh tay chân miệng có nguy hiểm không?
Bệnh tay chân miệng có nhiều biểu hiện và nếu không được phát hiện bệnh sớm sẽ gây ra những biến chứng nghiêm trọng như trẻ bị viêm màng não, suy tim… khả năng tử vong rất cao. Vì thế bệnh này rất nguy hiểm, cha mẹ cần đặc biệt lưu ý.
Mắc tay chân miệng rồi có thể mắc lại không?
Nguyên nhân bệnh tay chân miệng đến từ virus đường ruột Enterovirus với hai loại thường gặp nhất là Coxsackie A16 và Enterovirus typ 71. Đây là virus đường ruột nên chúng tồn tại ở môi trường và ngay trong bản thân trẻ. Đặc biệt, đối với những nơi tập trung trẻ em như trường học, khu vui chơi... sẽ tồn tại nhiều virus gây bệnh.
Khác với bệnh sởi, trẻ không thể tự tạo ra miễn dịch đối với tay chân miệng do cơ thể có thể mắc nhiều chủng virus tay chân miệng khác nhau qua mỗi năm. Vì vậy, trẻ mắc tay chân miệng có thể tái mắc sau đó. Hiện nay, tay chân miệng chưa có vắc xin phòng bệnh và chưa có thuốc điều trị đặc hiệu.
