Loại cây này từng được xem là cỏ dại ở miền Tây, khi mới ăn sẽ thấy có vị đắng nhưng càng nhai càng bùi, càng ngọt. Mấy năm gần đây cỏ xước thành đặc sản làm nên nhiều món ngon được du khách gần xa ưa chuộng.
Vào mùa nước nổi miền Tây, từ khoảng tháng 8 đến tháng 11 hàng năm, người dân nơi đây lại bội thu các loại rau cỏ dại mọc trên cánh đồng, ven bờ ao, bờ sông như bồn bồn, năn bộp, hẹ nước, cỏ xước... Tuy là cây dại, không cần chăm sóc vẫn tốt um nhưng đây lại là nguyên liệu có hương vị lạ để chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn.
Cỏ xước có tên khoa học là Centrostachys aquatica, là loài thực vật có hoa thuộc họ dền. Loại cây này mọc dại ở các ao hồ ruộng đồng và trên đất ẩm ven nguồn nước. Phân bổ chủ yếu ở Đông Nam Á và một số nơi ở châu Phi. Tại Việt Nam, cỏ xước nước có nhiều ở các tỉnh miền Tây.
Cỏ xước trước đây là cỏ dại không ai biết đến, người dân nhổ bỏ vì chúng ảnh hưởng tới hoa màu
Người dân địa phương cho biết, thân của cỏ xước xốp, mềm, khi ăn có vị nhẩn đắng và mùi thơm đặc trưng. Người miền Tây đem nấu kết hợp với các loài đánh bắt ngoài tự nhiên như cá trê vàng, ngoài ra còn có thể nấu với cua đồng, tép đồng.
Chị Hà (ở An Giang) chia sẻ: "Cỏ xước khi mới nếm có vị hơi nhẩn đắng nhưng càng nhai càng bùi, càng ngọt. Bà mình kể trước đây không ai nghĩ cỏ xước ăn được, nên đến mùa nhổ vứt đi hoặc cho bò, lợn gà ăn bởi chúng ảnh hưởng đến mùa màng. Sau đó, một số người đem ăn thử thấy có mùi vị hấp dẫn khi nấu cùng các loại tôm cá đồng. Từ đó, cỏ xước gắn với những bữa cơm dân dã của bà con miền Tây.
Cỏ xước nấu cùng các loại tôm đồng, cá đồng vô cùng thơm ngon, hấp dẫn
Mình nhớ nhất là món cỏ xước nấu với cá trê đồng. Cách chế biến rau cỏ xước cũng rất đơn giản, người ta hái phần ngọn và lá non còn chưa ra hoa, vò kỹ, rửa sạch rồi thái thành từng khúc, đem chần qua bằng nước nóng, sau đó xào hoặc nấu canh, nhúng lẩu như các loại rau thông thường khác. Thứ rau dại này có chứa nhiều vitamin và các khoáng chất tốt cho sức khỏe".
Từ cây dại, giờ đây cỏ xước đã "lên đời" thành đặc sản nổi tiếng. Trong các nhà hàng quán ăn ở miền Tây, cỏ xước nhúng lẩu được du khách gần xa ưa chuộng. Lúc đầu mới thưởng thức, nhiều người chê vì có vị nhẩn đắng nhưng càng ăn càng thấy vị ngọt thấm dần.
Những năm gần đây, cỏ xước được bán trên chợ mạng và một số cửa hàng đặc sản vùng miền nhưng số lượng không có nhiều. Theo đó, thứ cỏ dại này có giá lên tới 60.000 đồng/kg.
Cỏ xước làm thành nhiều món ngon nổi tiếng trong các nhà hàng, quán ăn ở miền Tây
Là người bán cỏ xước, anh Chính (ở Tiền Giang) cho hay: "Với những người sinh ra và lớn lên ở miền Tây chắc chắn đã rất quen thuộc với mùi vị của loại cỏ dại này. Còn những người chưa biết tới thì tò mò mua về để ăn thử bởi cái tên của nó rất lạ. Tôi nhập cỏ xước của bà con nhưng giờ số lượng không nhiều".
Ngoài là món ăn ngon, người ta còn sử dụng tất cả các bộ phận của cây cỏ xước, từ thân, lá cho tới hạt và rễ để làm thuốc. Theo kinh nghiệm dân gian, cỏ xước hỗ trợ điều trị cảm mạo, sốt rét, kinh nguyệt không đều, xương khớp, viêm gan, huyết áp…
