Don trông khá giống con hến, là một đặc sản nổi tiếng ở Quảng Ngãi mà không phải ai cũng có cơ hội để thưởng thức.
Con don còn có tên gọi khác là con déc, có hình dạng giống quả trám, vỏ mỏng, màu vàng đậm, dài khoảng 2cm. Nếu nhìn qua, con don khá giống con trùng trục nhưng vỏ tròn hơn và cũng hay bị nhầm với con hến. Loài này sống ở vùng nước lợ, đặc biệt tập trung ở đoạn chảy qua xã Nghĩa Hòa, Nghĩa Phú (TP Quảng Ngãi - đoạn gần cuối nguồn dòng sông), còn ở những nơi khác hầu như không có.
Con don là đặc sản nổi tiếng ở Quảng Ngãi
Từ tháng 4 đến tháng 9 hàng năm là thời điểm don vào mùa. Đây là lúc người dân ở Quảng Ngãi mang các dụng cụ đi cào don.
Anh Nguyễn Tú - một người dân sống ở gần con sống Trà Khúc cho biết con don bé, lại vùi sâu trong cát nên việc cào don cực kỳ vất vả. Những hôm gặp con nước lớn thì người dân phải ngâm mình trong nước vài tiếng đồng hồ cũng không kiếm đủ một kg don để cho người nhà thưởng thức, đừng nói là phải bán đi.
Canh don vừa ngon vừa ngọt, trước đây là món ăn dân dã của người dân Quảng Ngãi
Trước đây, don được bắt về sẽ chế biến thành các món ăn "cứu đói", trong bữa cơm dân dã của người dân ở Quảng Ngãi lúc nào cũng có món don. Còn giờ đây, don trở thành đặc sản hiếm, không phải ai cũng có cơ hội được thưởng thức. Từ don có thể chế biến thành các món: don xào hành tây, don nấu canh chua, bánh tráng nướng với canh don...
Anh Tú nói thêm, don sau khi cào về sẽ được chà vỏ, rửa thật sạch, ngâm nước gạo cho nhả hết cát, rồi đun nước luộc cho đến khi há miệng. Sau đó, tách riêng phần nước luộc don và con don, dùng đũa khuấy đều cho phần thịt rớt ra khỏi vỏ. Sau khi đã tách vỏ, ruột don sẽ đem chế biến thành các món khác nhau.
Mấy năm gần đây, con don "lên đời" thành đặc sản nổi tiếng trong nhà hàng, quán ăn ở Quảng Ngãi mà bất cứ du khách nào đến đây cũng muốn được thưởng thức. Cũng vì thế, don giờ đây đã mang lại thu nhập cho người dân ở gần 2 con sông Trà Khúc và sông Vệ. Những năm trước, bình quân mỗi ngày một người cào, khai thác được 10-15 kg don; bán được từ 300 - 400 nghìn đồng. Người dân vừa đánh bắt xong là những thương lái đã chực chờ sẵn để cân cho các hàng quán bán don và chuyển đi các nơi.
Nghề khai thác don cũng mang lại thu nhập cho người dân ở gần 2 con sông
Trên chợ mạng và một số cửa hàng bán đặc sản vùng miền, con don được làm sạch, đóng túi và bán với giá 90.000 đồng/kg. Loại don này đã được làm sạch sẽ, chị em nội trợ mua về chỉ cần rửa lại là có thể chế biến luôn. Trong những ngày vào hè, canh don là món ăn thanh mát, chỉ mất chưa đến 15 phút với ít don, đôi quả cà chua, hành lá là bạn đã hoàn thành món canh don ngon miệng.
