Cùng với cá rô, cá chạch,... cá thát lát xưa kia có đầy ở các miền quê nhưng hầu như không ai ăn, chủ yếu làm thức ăn cho lợn. Còn bây giờ, thát lát thành đăc sản nổi tiếng mà không phải ai cũng có cơ hội được thưởng thức.
Cá thát lát còn có tên gọi khác là phác lác, thác lác, tên khoa học là Notopterus notopterus. Loài cá này sống ở môi trường nước ngọt, có nhiều ở khu vực châu Phi và các quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.
Về hình dáng, cá thát lát có thân dài, dẹt, có đuôi rất nhỏ, vảy nhỏ phủ toàn thân. Miệng tương đối to có mõm ngắn bằng, rạch miệng kéo dài đến trước ổ mắt. Loại cá này thường thấy có màu xám ở lưng và màu trắng bạc ở bụng, phía dưới viền xương nắp mang màu vàng, dài đến 400 mm, nặng đến 500 g, trung bình khoảng 200 g.
Trước đây, cá thát lát có đầy ruộng đồng, giờ đây nó được người dân nuôi trồng để tăng thu nhập
Trước đây, cá thát lát có đầy ở các miền quê khắp 3 miền Bắc - Trung - Nam, nơi nào có ao hồ, kênh rạch, ruộng đồng, nơi đó cá thát lát sinh sôi nảy nở và sinh sống. Cũng như các loại cá khác ở quê như cá rô đồng, cá chạch,... chỉ cần quăng lưới là bắt được một mẻ đầy cá thát lát. Nếu như các loại cá khác người dân yêu thích thì cá thát lát lại cực kỳ rẻ mạt, thậm chí có nơi còn không ai ăn mà chủ yếu làm thức ăn cho lợn hay gia cầm.
Chị Nguyễn Bình (ở xã Hưng Lộc, Tp.Vinh, Nghệ An) cho biết: "Cá thát lát thân dẹt, mình mỏng, kích thước bé lại ít thịt nên hầu như mọi người đều chê. Còn nhờ hồi đó, đi bắt cá với mẹ ở ruộng, thấy cá thát lát lại thả ra hoặc mang về nấu cho lợn, gà ăn chứ không ăn bao giờ".
Cá thát lát giờ là đặc sản vừa ngon vừa lạ
Từ loại cá bị chê tới bến, không có giá trị, giờ đây thát lát thành đặc sản nổi tiếng giá đắt đỏ. Một số địa phương như Hậu Giang đã nhân giống và nuôi cá thát lát trong ao, ruộng, mương vườn... mang lại nguồn thu nhập ổn định.
Trên thị trường, khô cá thát lát hay chả cá thát lát, cá thát lát tẩm gia vị của các thương hiệu được bán lên tới 330.000 đồng/kg, nhiều người thấy lạ lẫm nên mua về thưởng thức.
Với món chả cá thát lát, người bán giới thiệu có thể chiên hoặc hấp, không hề bị tanh. Sau khi mua về, chả cá cho tủ mát có thể ăn trong vài ngày, còn cho tủ đá có thể bảo quản cả tháng mà không sợ hỏng.
"Cá thát lát tôi thu mua của bà con trong làng, sau đó về làm sạch, chế biến thành chả cá. Bố mẹ tôi tự tay làm nên hàng rất đảm bảo chất lượng, chủ yếu tôi mua cá tươi roi rói về chế biến luôn. Cá tươi thu mua tận nơi có giá khoảng 40.000-60.000 đồng/kg. Sản phẩm chả cá tôi bán đi các tỉnh thành, nhiều khách hàng ăn thử thấy ngon nên đặt hàng thường xuyên", chị Hải An (người bán chả cá trên chợ mạng) chia sẻ.
Trên chợ mạng, chả cá thát lát có giá lên tới 330.000 đồng/kg
Ở Hậu Giang, cá thát lát tẩm gia vị là một thứ đặc sản rất đặc biệt, thát lát ở nơi này ngon hơn nhiều so với những vùng lân cận. Theo đó, sau khi được làm sạch, người ta ướp cá với một hỗn hợp gia vị rất dân dã và quen thuộc như đường, muối, bột ngọt, thêm ớt với tác dụng tạo màu và vị se cay sau khi đem chiên giòn, thêm vào đó nước sả có tác dụng khử mùi tanh cho cá. Món cá này cần phải được chiên giòn với độ lửa vừa phải thì mới ngon.
