Vài năm trước, lặc lày là cái tên có lẽ rất xa lạ với nhiều người, nhưng đối với đồng bào dân tộc Mường thì đây lại là loại quả quen thuộc, dân dã, vừa ngọt mát vừa bổ dưỡng.
Quả lặc lày còn gọi là mướp rừng, mướp mường, lặc lè. Đây là thứ quả được đồng bào người Thái, Mường trồng nhiều ở vùng núi Tây Bắc. Khoảng vài năm trở lại đây, lặc lày đã khá phổ biến và được gieo trồng ở nhiều nơi. Loại quả này không khó trồng, lại tươi mát, chứa nhiều dưỡng chất có lợi cho cơ thể nên rất được nhiều người ưa chuộng.
Về đặc điểm nhận dạng, quả lặc lày có hình dáng thuôn dài, dài khoảng từ 10 - 15cm, màu xanh sọc trắng đặc trưng. Cũng là một loại mướp nên phần ruột của lặc lè cũng có màu trắng, mềm với rất nhiều hạt. Quả non, hạt lặc lè trắng và ngả vàng, cứng khi về già.
Quả lặc lày có 2 loại. Một loại quả ngắn chừng 10 -15 cm, ăn khá ngọt, mềm. Còn lại là loại lặc lày quả dài, hay còn gọi là mướp rắn bởi nhìn chúng giống như những con rắn khi buông mình xuống từ giàn cây.
Ở các chợ và siêu thị, lặc lày được bán với giá 20.000-40.000 đồng/kg. Chị Hòa (người bán rau ở chợ Hà Đông, Hà Nội) chia sẻ: "Lặc lày tôi lấy bán trong ngày nên quả nào quả nấy tươi xanh, ngọt lịm. Để mua được lặc lày ngon thì nên chọn lặc lày còn bánh tẻ. Quả lặc lày khi lấy móng tay bấm nhẹ được thì là loại lặc lày vừa chín tới ăn sẽ rất ngọt. Nếu mua phải quả già ăn sẽ bị xơ không ngon. Quả non quá cũng không được ngọt", chị Hòa nói.
Quả lặc lày có thể chế biến ra rất nhiều món: luộc chấm muối vừng, lặc lày xào thịt, hay nhồi thịt, lặc lày nấu canh tôm tép, xào với lòng gà, vịt... thậm chí ăn sống cũng ngon. Một điểm đặc điểm là nấu người ta để cả vỏ chứ không gọt vỏ như các loại quả khác vì chính lớp vỏ tạo nên hương vị rất riêng, thơm đặc trưng của loại quả này.
Ngày nay, lặc lày đã được nhân rộng giống ra các tỉnh miền xuôi, và đã đem lại hiệu quả kinh tế cao. Lặc lày ra hoa vào tháng 12 và cho quả vào tháng 4. Không giống với các loại cây thân leo khác, lặc lày cho quả trong vòng ba tháng liên tục nên năng suất cao. Đặc biệt các nhà hàng, khách sạn ngoài miền Bắc luôn đặt mua với số lượng lớn. Trong mùa hè, khi thời tiết nóng bức, lặc lè luộc là món ăn rất tuyệt vời cho bữa cơm gia đình. Ngoài ra, đây cũng là món ăn kèm giải ngấy trong các bữa ăn có nhiều món dầu mỡ.
