Pạ phì là một loại rau dại, mọc trong rừng tự nhiên ở các tỉnh Tây Bắc, thường được người dân nơi đây hái về ăn thay rau những ngày chống đói. Giờ đây, loại rau này trở thành “đặc sản” của nơi đây.
Đi du lịch tới Y Tý (một xã vùng cao của huyện Bát Xát, cách Thành Phố Lào Cai khoảng 70km) mà có dịp ghé chợ phiên, khách du lịch sẽ bắt gặp vô số những sạp hàng bán đủ loại rau rừng lạ mắt như đắng cảy, rau dớn, rau tầm bóp, măng rừng... Trong số các loại rau rừng nghe tên “lạ lùng nhất” phải kể đến rau pạ phì - loại rau đọc "đau cả miệng" nhưng là đặc sản hiếm có ở Y Tý.
Rau pạ phì là một đặc sản nổi tiếng ở Y Tý (một xã vùng cao của huyện Bát Xát, cách Thành Phố Lào Cai)
Anh Phu Chuy Thó, chủ một homestay ở thôn Nhìu Cồ San (Y Tý) cho biết: "Người dân tộc Hà Nhì chúng tôi không ai không biết loại rau dại này. Tuy là rau dại nhưng ăn rất mát, lành, vị ngon ngọt. Trước đây người dân vẫn thường hái pạ phì trên rừng về ăn thay rau. Từ khi du lịch Y Tý phát triển, loại lá này cũng được giới thiệu nhiều đến du khách".
Được biết, pạ phì chỉ chỉ là một loại lá dại, mọc trong rừng và được người dân hái về thay rau những ngày chống đói. Không rõ nguồn gốc xuất xứ của loại rau này, chỉ biết cứ chỗ nào có suối hay hồ nước đọng là loại rau này mọc lên tốt mơn mởn. Lá rau pạ phì có hình bầu dục, hơi thuôn dài, vị đắng tương tự như rau tầm bóp nhưng ăn giòn và đậm hơn, có mùi thơm nồng của hoa hồi, quế, thảo quả. Sau khi ăn còn đọng lại vị ngọt nơi cuống lưỡi. Nhiều người còn nhận xét khi ăn rau pạ phì lần đầu cảm thấy hơi ram ráp ở lưỡi nhưng đa phần đều nhận định là dễ ăn và khá hấp dẫn.
Pạ phì là loại rau quen thuộc của đồng bào Hà Nhì Đen.
Lá pạ phì có rất nhiều cách chế biến, ngoài những cách đơn giản và phổ biến như: luộc, xào, nấu canh, người dân tộc Hà Nhì ở Y Tý còn dùng lá Pạ Phì để ăn sống với cá hồi, thả lẩu. Đặc biệt khi ăn sống lá pạ phì không hề có vị đắng, rất hợp khi cuốn với đồ tanh như cá hồi, hải sản… Không còn là món ăn “cứu đói”, rau pạ phì giờ đây còn trở thành “đặc sản” của vùng Y Tý, bất kể nhà hàng, homestay nào ở nơi này cũng phục vụ rau pạ phì theo nhiều kiểu chế biến khác nhau.
Tuy ngày càng được nhiều người biết đến nhưng rau pạ phì không được bà con vùng Y Tý trồng trọt, canh tác như các loại rau vườn khác. Khi được hỏi vì sao phát triển thành loại rau đặc sản để bán đi nhiều nơi khác, anh Phu Chuy Thó cho biết: "Từ trước đến nay lá pạ phì đã quá quen thuộc với bà con ở đây nên không ai nghĩ đến việc bán cả. Chỉ cần vào rừng hái là có. Cũng vì suy nghĩ đó nên chẳng ai trồng trong vườn nhà".
Những món ngon từ rau pạ phì mà bất cứ du khách nào đặt chân đến vùng đất này cũng muốn thưởng thức
Chủ yếu rau pạ phì được bán ở các phiên chợ ở Y Tý, giá cả rất rẻ chỉ khoảng 10.000 - 20.000 đồng/bó, đa phần là phục vụ dân địa phương đã ăn quen hoặc các nhà hàng trong khu vực. Tuy vậy, theo khảo sát thị trường, rau pạ phì vẫn được bán online trên các trang mạng xã hội hoặc cửa hàng thực phẩm sạch nhưng giá cả khá đắt đỏ.
Giải thích về lý do bị đội giá, chị Trần Bích Ngọc - chủ cửa hàng rau sạch tại Hà Nội cho biết: “Rau pạ phì hoàn toàn thu hái từ thiên nhiên nên số lượng thu hoạch không nhiều, ngoài ra vận chuyển về đến Hà Nội mất nhiều thời gian, đồng thời chỉ có thể bảo quản tươi mới trong vòng 1 – 2 ngày, trong thời gian này nếu không bán hết thì phải đổ bỏ bởi rau khô héo nên giá thành bị đội lên cao”.
Rau pạ phì được bán ở chợ phiên và tại một cửa hàng rau sạch ở Hà Nội.
Tuy giá bán rau pạ phì khá đắt nhưng sức tiêu thụ mặt hàng này khá mạnh, chị Ngọc cho biết. “Mỗi ngày, tôi bán ra thị trường 5 - 10kg, dự kiến vào thời điểm thu hoạch cao điểm lượng rau tiêu thụ có thể lên tới 20kg, lúc đó sẽ giảm giá chút đỉnh”. Tuy vậy, chị Ngọc cho biết rau pạ phì không có số lượng hàng nhiều vì là rau rừng, hoàn toàn phải đi hái trên rừng nên số lượng không phải khi nào cũng đảm bảo số lượng đã được đặt hàng.
Thực tế, lý do khiến mặt hàng rau rừng được săn đón mặc dù giá bán không rẻ là bởi vài năm gần đây cuộc sống của người dân đang được nâng cao, nhu cầu ăn thực phẩm sạch của người dân ngày càng tăng nên rau rừng như rau pạ phì đã trở thành món ăn ưa chuộng, đặc sản được săn lùng nơi phố thị.
