Không phải sơn hào hải vị cao sang nhưng món "nhà nghèo" chỉ có ở Thanh Chương, Nghệ An này trở thành thứ đặc sản mà người thành phố săn lùng.
Nếu trong bữa cơm của người miền Bắc phải có dưa muối, cà pháo, người miền Tây có rau muối chua, củ kiệu thì với người miền Trung lại có món nhút. Nhút là đặc sản nổi tiếng chỉ có ở huyện Thanh Chương, Nghệ An. Người dân nơi đây kể lại rằng, vào những lúc đói khổ, thóc lúa hết, trong nhà chỉ có khoai và nhút. Lúc đó, mọi người dùng khoai lang thay cơm, còn nhút chế biến thành món ăn mặn. Tưởng rằng nhút khó ăn, nhưng khi muối chua lên lại rất ngon và hấp dẫn. Từ đó, người dân Thanh Chương duy trì thói quen làm nhút để ăn cơm. Vì được làm từ nguyên liệu bình dị nên nhút được mệnh danh là món ăn "nhà nghèo". Món ăn này đã lưu truyền vào dân gian bao nhiêu đời nay với câu ca dao: "Ai về ăn nhút Thanh Chương, dừng chân nếm thử vị tương Nam Đàn".
Nhút được làm từ nguyên liệu chính là quả mít non được thái nhỏ và muối lên men.
Nhút được làm từ nguyên liệu chính là quả mít non được thái nhỏ và muối lên men. Người Thanh Chương trồng được giống mít ngon, và mỗi năm chỉ có một mùa mít, nên nhút được muối dùng để ăn quanh năm, tùy từng mùa mà chế biến những món ăn khác nhau.
Để chế biến được món nhút thơm ngon, chuẩn vị đòi hỏi người làm phải cẩn thận, tỉ mẩn trong tất cả các khâu chế biến. Đầu tiên, mít non được gọt vỏ gai bên ngoài, rửa thật sạch cho hết nhựa. Phần ruột trắng bên trong sẽ được thái thành từng sợi nhỏ dài và đem phơi nắng. Chính cái nắng gắt của miền Trung đã giúp cho những sợi mít khô và se lại và khi làm nhút sẽ ngon hơn.
Nhút làm món nộm là ngon nhất, nhiều người mê mẩn
Khi ướp muối phải canh tỉ lệ vừa đủ vì nếu cho nhiều quá món sẽ mặn, ít thì nhút lại chóng hỏng. Sau đó cho vào chum vại, đổ thêm nước rồi đậy kín để ủ như các loại dưa muối khác. Tầm 5 - 6 ngày là nhút đã thấm tháp gia vị và có thể dùng quanh năm.
Nhút có thể làm được nhiều món như nhút xào, làm nộm tai heo hoặc nấu canh cá chua, canh lạc ăn vừa bùi, vừa chua, vừa thơm rất lạ miệng. Hay chỉ đơn giản, nhút chấm nước mắm tỏi, ăn kèm rau kinh giới cũng rất ngon.
Nhút được đóng thành từng hộp, mỗi hộp khoảng 1kg
"Còn nhớ những ngày bé, mẹ thường lấy nhút làm thức ăn mặn cho gia đình. Vào mùa mưa lũ tầm tháng 7, tháng 8 hàng năm, nhút được coi là món "cứu đói" của cả nhà. Hồi đó, nhà nào làm được hũ nhút từ tháng 4, tháng 5 cất trữ đến mùa lũ thì không lo đói.
Mùa mưa lũ thường đi lại rất khó khăn vì nước ngập, phần vì mưa gió, chợ thì khó mở, mà hiếm người bán hàng nên có hũ nhút là không sợ thiếu thức ăn. Giờ đây, mẹ tôi ở nhà vẫn làm nhút, vừa để ăn, vừa để gửi cho con cháu xa quê ăn cho đỡ thèm", chị Ánh Dương (quê ở Thanh Chương, Nghệ An) nhớ lại.
Trên chợ mạng, nhiều địa chỉ bán nhút và rất đắt khách
Không phải là cao lương mỹ vị, nhưng cái chất dân dã của món ăn này đã khiến không chỉ người xứ Nghệ, mà bất kỳ ai đã một lần nếm thử sẽ nhớ mãi. Món "nhà nghèo" này được bán nhiều ở chợ mạng, chợ chung cư, các sàn thương mại điện tử và rất đắt khách. Một hộp nhút khoảng 1-1,5kg có giá từ 50.000-70.000 đồng/kg tùy thời điểm.
Bán nhút trên chợ chung cư Đại Thanh (Hà Nội), chị Ngọc Anh cho biết 7 năm trước vợ chồng chị mua nhà ở chung cư này, bố mẹ chị gửi nhút ở quê ra cho con gái, rồi chị làm món nhút xào mời hàng xóm, mọi người khen nức nở và nhờ mua hộ. Tiện thể, chị rao bán trên chợ chung cư, lúc đầu ít người đặt nhưng sau đó nhiều người biết đến món dân dã này, đơn đặt hàng ngày càng tăng.
"Tôi tìm mối nhút ngon ở quê, vừa bán sỉ vừa bán lẻ trên mạng. Giờ đây mỗi đợt tôi gửi ra cả trăm hộp nhút cũng bán hết veo trong vài ngày, mỗi ngày bán vài chục hộp. Nhiều người còn đặt gửi vào Nam cho họ hàng, hoặc gửi ra nước ngoài cho con", chị Ngọc Ánh tiết lộ.
Cũng bán nhút trên chợ mạng, Nga Hạnh (ở Thanh Chương) cho biết không chỉ những người quê Nghệ An sống ở Hà Nội mà nhiều người khác cũng mê món nhút. "Nhút được đóng hộp cẩn thận để không bị rỉ nước ra ngoài, nếu bảo quản trong tủ lạnh có thể ăn được vài tháng mà không sợ hỏng. Ngoài bán nhút tươi, tôi còn làm món nhút xào, nhút nộm tai lợn bán trên chợ mạng, khách mua về có thể ăn ngay", chị Hạnh chia sẻ.
