Loài cá này có hình thù kỳ dị, là đặc sản nổi tiếng của vùng đất Cà Mau.
Vùng đất mũi Cà Mau nổi tiếng với nhiều món ăn dân dã, đậm đà như mắm ba khía Rạch Gốc, lẩu mắm U Minh, rau súng, kèo nèo, rau dừa hay những món ngon từ cá thòi lòi. Thòi lòi nướng muối ớt, thòi lòi nấu mẻ, thòi lòi kho tiêu, khô cá thòi lòi ướp sả là món "nhà nghèo" gắn vời những bữa cơm nghèo khó của người dân nơi đây.
Thời đó, cá thòi lòi sống dày đặc ở Cà Mau. Loài cá này còn có tên gọi khác là cá leo cây, thuộc họ cá bống trắng, thường sống và đào hang trú ngụ trong rừng ngập mặn hay đất bồi ven biển, ven sông,... Vẻ ngoài của những con cá này cực kỳ xấu xí, kích thước nhỏ chỉ khoảng 1-2 đầu ngón tay. Cặp mắt của chúng khá to, phình hơn cả đầu nên hình dáng trông rất kỳ dị. Cá thòi lòi có thể sống được cả trên cạn và dưới nước. Thậm chí, chúng còn "biết bay" và leo cây thoăn thoắt nhờ hai chiếc vây trước khỏe mạnh, hoạt động như một đôi tay.
Được biết, cá thòi lòi từng được Tổ chức Sinh vật thế giới liệt kê vào danh sách một trong 6 con vật "kỳ lạ nhất hành tinh" bởi những đặc điểm cấu tạo độc đáo trên cơ thể. Còn dựa vào đặc điểm di chuyển như thế nên người phương Tây gọi chúng là loài "cá đi bộ".
Cá thòi lòi có khả năng hô hấp đặc biệt nên chúng có thể ở trên cạn rất lâu. Khi gặp nguy hiểm, cá sẽ bảo vệ hang của nó bằng cách di chuyển xung quanh, há ngoác miệng và giương vây để đe dọa địch thủ.
Dù có ngoại hình xấu xí nhưng thịt cá thòi lòi săn chắc, mềm và thơm ngon, được chế biến thành nhiều món ăn ngon, trở thành một trong những đặc sản có tiếng, mang nét rất riêng của vùng đất miền Tây nói chung và Cà Mau nói riêng. Để chế biến cá thòi lòi, người ta phải đem cá đi làm sạch, loại bỏ hết nhớt trên da.
Trên thị trường, cá thòi lòi tươi có giá 200.000-300.000 đồng/kg, còn cá thòi lòi khô có giá tới 500.000 đồng/kg, được bán nhiều ở chợ mạng và các sàn thương mại điện tử. Đây chính là đặc sản mà du khách mỗi khi đến vùng đất này đều mua về làm quà cho người thân và bạn bè. Thòi lòi khô được dân nhậu yêu thích vì giòn, thơm, ăn lai rai và có thể bảo quản, sử dụng lâu dài.
Cá thòi lòi là nguyên liệu làm nên nhiều món ăn như kho tiêu, nấu lẩu chua, chiên xù, nướng muối ớt,... Từng ăn món cá thòi lòi nướng trong một lần đi du lịch ở Cà Mai, anh Bính (ở TP.HCM) chia sẻ: "Lúc đầu nhìn ngoại hình của con cá này xấu xí, có phần hơi sợ nữa, nhưng khi thưởng thức thì ngon vô cùng, thịt vừa dai vừa ngon, sau đó được người dân địa phương giới thiệu cá này biết leo cây nên mình cực kỳ ấn tượng. Sau khi về thành phố, thỉnh thoảng mình vẫn đặt mua thòi lòi khô làm món nhậu cho mấy anh em ở chung cư hay ở cơ quan, mọi người đều rất thích".
Theo anh Bính, ở TP.HCM bây giờ cũng không khó để mua cá thòi lòi, có vài địa chỉ bán trên mạng nhưng anh hay gửi nhờ bạn ở Cà Mau mua gửi lên để đảm bảo cá thơm ngon.
Cá thòi lòi hiện chỉ sinh sống trong tự nhiên, chưa thể nuôi bằng trang trại nên nghề đi săn cá thòi lòi cũng mang lại nguồn thu nhập cho nhiều người dân nơi đây. Để bắt được cá thòi lòi, người dân địa phương có nhiều cách như đặt bẫy, cắm câu vào ban ngày hay soi đèn vào ban đêm,... Khi bị soi đèn vào mắt, cá trở nên bất động và mất phương hướng nên người dân dễ dàng bắt hơn. Tuy nhiên, việc đặt bẫy vẫn được xem là phổ biến và hiệu quả nhất.
