Nghề nuôi tằm lá sắn lấy thịt mang lại giá trị kinh tế cao cho người dân tại tỉnh Phú Thọ. Loài này trông đáng sợ nhưng là đặc sản thơm ngon, hàng có bao nhiêu cũng hết.
Trồng dâu, nuôi tằm vốn không phải là ngành nghề mới lạ ở nước ta vì loài tằm xưa giờ được biết đến là một loại côn trùng nuôi để lấy tơ, dệt lụa. Thế nhưng ở Phú Thọ có một loại tằm nuôi để lấy thịt, được gọi là tằm lá sắn vì nuôi bằng lá sắn chứ không phải bằng lá dâu như tằm lấy tơ. Loại tằm này giàu đạm, chất béo và chứa nhiều vitamin (A, B1, B2, PP, C), khoáng chất (nhất là canxi và photpho).
Cận cảnh con tằm lá sắn.
Theo đông y, tằm chín vị mặn, bùi béo, thơm ngậy, tính ấm, được dùng làm thuốc bổ thần kinh, dành cho người ăn ngủ kém, trẻ em chậm lớn, phụ nữ sau khi đẻ ít sữa, cơ thể suy nhược… Đặc biệt với dân sành ăn, tằm lá sắn là món đặc sản được chế biến rang, ăn kèm với lá mơ, lá lốt hoặc lá sung. Với sự phát triển của công nghệ số, ngày càng có nhiều người thành phố biết đến và đặt mua tằm lá sắn thông qua các nền tảng mạng xã hội khiến món ăn này trở này ngày càng trở nên phổ biến.
Anh Hoàng Văn Đảm, 37 tuổi (Hạ Hòa, Phú Thọ) là một trong số những nông dân phát triển nghề nuôi tằm lấy thịt ở Phú Thọ: “Từ khi tôi còn bé xíu đã thấy bố mẹ nuôi tằm lấy thịt rồi. Lúc bấy giờ nhà tôi nuôi tằm theo vụ, một vụ tằm chỉ kéo dài khoản 2 tháng. Đến lúc tằm chín rộ, ăn không hết thì đem rang với muối rồi phơi khô, cất vào hũ ăn dần”.
Món ngon từ tằm lá sắn.
Kể lại về quy trình nuôi tằm lá sắn, anh Đảm cho biết nghề nuôi tằm giúp nông dân có khoản thu nhập ổn định vì không mất tiền mua thức ăn, quy trình nuôi lại đơn giản và giống ngắn ngày. Từ giai đoạn trứng đến khi thu hoạch, khi toàn bộ cơ thể con tằm sẽ ngả sang màu vàng, chất thải trong cơ thể được đào thải sạch sẽ để chuẩn bị bước vào giai đoạn nhả tơ chỉ khoảng hơn 20 ngày.
Giống tằm sắn được lấy từ cơ sở nhân giống ở Phú Thọ với giá 500.000-800.000 đồng mỗi lạng trứng, sau đó người nuôi sau đó đem ủ trong những chiếc khay nhỏ, 3-4 ngày sau tằm con sẽ nở. Vừa nở ra, tằm nhỏ đã biết ăn và lớn rất nhanh. Trong suốt quãng thời gian 20 ngày nuôi nấng phải liên tục bổ sung lá sắn bất kể ngày đêm bởi tốc độ ăn của loài sâu này rất nhanh. Nếu để thiếu lá sắn chỉ vài tiếng thôi thì tằm có thể sẽ chết.
“Với 1 lạng trứng tằm giá khoảng 1 triệu đồng, sau hơn 20 ngày nuôi nấng có thể thu về hơn 100kg tằm thịt. Giá tằm thịt dao động trong khoảng 110.000 - 120.000 đồng/kg. Trừ đi các chi phí, mỗi lứa thu về 50 - 70 triệu đồng” anh Đảm cho biết.
Cho tằm ăn lá sắn.
Hiện tại, ở Phú Thọ có đến hơn 30 hộ gia đình nuôi tằm lá sắn, không có trang trại chuyên nghiệp nhưng các hộ đều có chuồng trại, quy trình và kỹ thuật chăn nuôi rất bài bản. Như gia đình của chị Phan Thị Trúc Thủy (Hạ Hoà, Phú Thọ) cũng đang trong đợt nuôi hơn 5 lạng trứng tằm, đã nở được 3-4 ngày và đang phát triển rất tốt. Chị Thủy cho biết đây là lứa thứ 8 gia đình chị nuôi tằm lá sắn, chị bắt đầu gắn bó với loại côn trùng này từ đầu năm 2020 đến nay.
Bên cạnh nghề nuôi tằm, chị Thủy còn trồng sắn để vừa phục vụ cho việc nuôi tằm, vừa kiếm thêm thu nhập. Nhà chị hiện đang trồng 2 ha cây sắn, chủ yếu lấy củ bán cho nhà máy vào cuối năm, khi cây sắn ở giai đoạn phát triển lá vào mùa hè, chị tận dụng lấy lá nuôi tằm. Mỗi ngày, chị Thuỷ cùng chồng lên khu vườn trước nhà bẻ lá sắn về làm thức ăn cho đàn tằm đang thì ăn rộ.
“Lá sắn nếu như đi xin ở nhà khác, chẳng may dính hơi thuốc sâu tằm cũng sẽ lăn ra chết hàng loạt không thể cứu chữa. Thế nên tôi cũng tự cung tự cấp để đảm bảo an toàn. Bên cạnh đó tằm lá sắn rất mẫn cảm với thời tiết, nếu quá lạnh quá nóng cũng sẽ lăn ra chết. Nếu không may dính kiến tấn công thì cũng không có cách nào cứu chữa”, chị Thủy chia sẻ. Cả năm, gia đình chị mong nhất là đến khi thu hoạch tằm rồi xuất bán, chưa đầy một tháng mà “một vốn bốn lời". Dân gian có câu “nuôi lợn cả năm không bằng nuôi tằm một lứa” là có thật.
Tại Thanh Hoá, nhiều người dân các tỉnh Cẩm Thủy, Bá Thước, Thạch Thành..., chủ yếu lấy củ chế biến tinh bột làm mì tôm hay thức ăn gia súc. Tuy nhiên khoảng 3 năm trở lại đây, người dân tại đây tận dụng lá sắn vốn bỏ đi để nuôi tằm.
Như gia đình của anh Huỳnh Văn Thơ (Bá Thước, Thanh Hoá) cho hay cứ đến tháng 8 đổ về cuối năm, gia đình anh lại tận dụng nhà kho trống để trải bạt, nuôi tằm. Anh Thơ cho biết sau một lứa tằm, người nuôi mới phải dọn vệ sinh, khử khuẩn một lần để đảm bảo môi trường sống sạch sẽ, vệ sinh và an toàn cho lứa tiếp theo. Đợt này, gia đình anh vừa thu hoạch hơn 2 tạ tằm thương phẩm nên bước vào công đoạn dọn dẹp chuồng trại chuẩn bị cho lứa tiếp theo.
Quá trình ủ trứng tằm.
Thu hoạch tằm lá sắn.
“Cứ đến tháng 12 là sẽ bận rộn nhất với người nuôi tằm vì đây là thời điểm mát mẻ, tằm phát triển tốt nên ai cũng tranh thủ thời gian này để nuôi tằm lá sắn”, anh Thơ cho biết. Về kinh nghiệm, anh Thơ chia sẻ bản thân không “giấu bí kíp" gì vì kỹ thuật nuôi tằm rất đơn giản. “Chỉ cần chú ý lá sắn phải lấy lúc khô ráo, nếu có nước tằm ăn vào sẽ nhiễm lạnh và chết”, anh nông dân xứ Thanh chia sẻ.
Tằm chín sẽ có thương lái đến tận nhà thu mua, sau đó mang đi các thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng, Thanh Hoá... để bán cho các nhà hàng. Giá tằm hiện dao động 70.000-80.000 đồng/kg, có thời điểm 120.000 đồng/kg và thường không biến động nhiều mà nguồn ra và giá cả đều rất ổn định. Nuôi tằm không lo rủi ro sâu bệnh, mất trắng mà lại được giá và chi phí đầu tư rất thấp, chính vì vậy mà nhiều nông dân thoát nghèo, thậm chí là trở thành triệu phú nhờ nghề nuôi tằm.
