Món ăn một thời nghèo khó này nay đã được nâng tầm thành đặc sản được người dân ở thành phố yêu thích, lùng mua để thưởng thức.
Chắc hẳn những ai sinh ra và lớn lên ở miền quê nghèo miền Trung nắng gió sẽ khó có thể quên được món cá khô. Những năm còn nghèo khổ, đói kém, cá khô luôn là món ăn thường trực trong những bữa cơm của nhiều gia đình. Giờ đây, cá khô không còn là thứ để dành cho những ngày mưa gió hay “trong nhà chẳng còn gì”, nó đã nâng tầm thành món ngon vùng miền, là đặc sản được nhiều người săn lùng.
Chị Lan Hương (quê Hà Tĩnh, hiện đang sống ở Hà Nội) nhớ lại: "Còn nhớ hồi nhỏ bố mẹ đi làm ăn xa vài tuần mới về 1 lần, 2 chị em nhà mình ở với ông bà nội, ngoài trứng gà thì lúc nào cũng có cá khô treo lủng lẳng trong bếp, rim mặn ngọt ăn với cơm đến phát chán. Giờ thỉnh thoảng ăn lại món này thấy lạ miệng, trôi cơm mà giá cũng đắt hơn nhiều so với ngày xưa".
Ngày xưa, cá khô rim mặn ngọt là món ăn "cứu đói" của những người sống ở vùng quê nghèo hay những ngày mưa gió bão bùng không thể đi chợ mua đồ ăn tươi
Trong gian bếp của các gia đình vùng quê nghèo ngày xưa, lúc nào cũng có sẵn mẹt cá khô
Vừa mới phơi xong mẻ cá khô, anh Chung (Diễn Châu, Nghệ An) cho biết trước đây cá khô là món chỉ nhà nào nghèo mới ăn và được coi là chẳng mấy bổ dưỡng bởi mọi người nghĩ rằng cá tươi đem phơi khô vài lượt thì mất hết chất dinh dưỡng. Nhưng những năm trở lại đây, giá cá khô lại tăng giá mạnh, một phần vì mất công phơi phóng và sản phẩm được làm theo quy trình cao cấp cũng như chất lượng tốt hơn.
Anh Chung cho biết, trong thời điểm giãn cách xã hội ở nhiều nơi, cá khô được xem là "cứu cánh" của gia đình. "Từ cách đây một tháng, chúng tôi đã nhận được những đơn đặt hàng đặt cá khô tấp nập ở cả miền Bắc và miền Nam. Tôi vừa bán sỉ vừa bán lẻ cho những ai có nhu cầu. Cá khô có thể để lâu, chế biến vẫn ngon và làm được nhiều món. Những ngày giãn cách, có cá cơm trong nhà thì nhiều gia đình không còn phải ra chợ hay siêu thị mà vẫn đủ đồ ăn, có chăng chỉ cần mua thêm rau. Tuần tới có một chung cư ở Hà Nội sẽ đặt thêm 2 yến cá khô, tôi đang gấp rút làm để chuyển cho khách", anh Chung cho hay.
Giờ đây, món cá khô đã nâng tầm thành đặc sản, giá vài trăm nghìn/kg
Những loại cá khô được khách chuộng như cá cơm, có cá nục, cá cơm, cá mối, cá hồng… Mức giá bán của chúng hiện nay dao động từ 120.000-300.000 đồng, thậm chí có loại lên đến 500.000 đồng/kg như khô cá sặc ở miền Tây. Đây là loại khô cá cực kỳ được người dân địa phương và khách du lịch ưa chuộng. Cá sặc còn có tên là sặc rằn hay sặc bổ, chúng có nhiều ở vùng sông nước. Giá đắt đỏ cũng có thể chấp nhận vì công đoạn làm vất vả, sau khi chọn xong, cá được cạo sạch vẩy, bỏ ruột, rửa lại với nước, thả vào nước muối ngâm khoảng 2 ngày 2 đêm. Điều kiện quan trọng là cá phải thấm muối, nếu không dễ bị ươn, trương sình kèm mùi hôi không ai mua.
Theo lời những chủ vựa cá khô lớn ở các vùng biển, cá khô một thời là món ăn của tuổi thơ nghèo khó bởi hồi đó nó có giá rẻ và ít được coi trọng, chỉ có cá tươi mới bán được giá.
Khô cá sặc miền Tây giá nửa triệu/kg, khách du lịch mua làm quà
"Trước đây, chỉ vào mùa mưa bão, gia đình không kiếm được cá tươi ăn, tiền cạn thì gia đình tôi mới lấy cá khô ra ăn. Hồi đó, còn nghèo, cả mấy tháng mưa bão không đi biển được, chỉ có cá khô qua ngày. Lúc đó như vậy là sang rồi, không nhiều lựa chọn như bây giờ", chị Duyên (người bán hải sản, cá khô Nghệ An) chia sẻ.
Chị Duyên cho hay, ngoài đặt mua về ăn thì khách mua làm quà cũng không ít. Mỗi mùa du lịch chị bán được 2-3 tạ cá khô đủ các loại, trong đó cá cơm vẫn được chuộng nhất.
"Làm cá khô cũng không dễ, để có mẻ cá khô ngon không phải phơi ra nắng là xong, cá khô đắt ở chỗ công làm rất vất vả. Muốn làm cá khô, đầu tiên phải đánh vẩy, làm sạch bụng, bỏ mang, bóc hết màng đen... rửa đi rửa lại nhiều lần cho đến khi không còn mùi tanh. Tiếp đó, phải phơi nhiều lần cho đến khi cá khô nhưng vẫn giữ được mùi hấp dẫn", chị Duyên cho hay.
Cá khô có rất liệu loại, từ bình dân đến cao cấp, có thể làm đc nhiều món ngon hoặc nhậu lai rai rất hấp dẫn
Thực tế hiện nay có máy sấy, nhưng không phải ai cũng ưa chuộng bởi người dân miền biển cho rằng mẻ cá khô ngon ngoài chất lượng của cá thì hơi nắng tạo nên nét riêng khác hẳn với sấy bằng máy. Khi phơi, ngoài "ăn no" nắng thì những làn gió biển cũng đưa đến cho cá kho hương vị mặn mòi. Ngày nay, khi cuộc sống dư dả hơn, nhiều người lại muốn ăn cá khô vì lạ miệng, cũng có người muốn tìm về với món cá khô để hoài niệm những kỷ niệm của tuổi thơ nghèo khó.
"Giá bán tăng vì khách sành ăn đòi hỏi tiêu chuẩn cao, làm kỳ công từ khâu chọn đến đóng gói... cho nên trong giá bán có 50% là tiền công. Để có được mẻ cá phải canh trời đất, nếu để ướt mưa là coi như hỏng hoàn toàn, phơi ít nắng hay nhiều nắng quá cũng không ngon, rồi còn phải giữ đảm bảo vệ sinh nữa", chị Duyên chia sẻ.
Ngoài cá khô đơn thuần còn có các loại cá khô tẩm mặn ngọt, nướng lên ăn rất hấp dẫn.
