Thứ rau dân dã, bình dị mọc dại một thời ăn chống đói, giờ thành đặc sản nổi tiếng ở miền Tây được nhiều người săn lùng.
Đọt choại còn có tên gọi khác là rau chạy, đọt chạy, là dạng cây thân thảo dây leo họ dương xỉ, sống hoang dại trong các rừng ẩm nhiệt đới và ven vùng sông rạch nước ngọt, lợ, mặn. Ở Việt Nam, rau choại có nhiều ở các tỉnh miền Tây, nhiều nhất là khu vực rừng U Minh Hạ. Ở vùng sông nước này, người ta có thể bắt gặp loại rau này bất cứ nơi đâu, từ bờ đê, ven sông suối cho đến các con lạch nhỏ. Vào mùa mưa, cùng với các loại cây cỏ xanh tươi đâm chồi nảy lộc thì dây choại cũng xanh mướt và phủ kín thân tràm.
Cây choại uốn cong và cuộn chặt thành nhiều vòng, thân dưới cuộn xoắn mềm dài từ 40-50 cm. Khi đọt phát triển, các vòng tháo dần, phần thân già xơ hóa, lá của cây này so le ngắt quãng, xếp hàng răng lược. Thân dây choại rất dai và bền, chịu nước, trước đây bà con còn dùng cây choại để làm dây bện đăng, lộp đánh cá, dây thừng chịu mặn...
Chị Lê Thị Hinh (ở huyện Tân Phước, tỉnh Tiền Giang) cho biết cây choại chỉ dùng đọt non nên người dân nơi đây gọi nó là đọt choại. Trước đây, khi kinh tế còn khó khăn, đọt choại là một phần không thể thiếu trong sinh hoạt của người dân địa phương, là món ăn "cứu đói" một thời. "Giờ đây, các món ăn cao hương mỹ vị đầy ắp nhưng nhiều người không thể quên hương vị của đọt choại. Người thân của tôi lên thành phố sinh sống, lập gia đình, thỉnh thoảng về quê chỉ lùng mua đọt choại để ăn và mua làm quà biếu cho anh em, bạn bè trên đó", chị Hinh kể.
Theo chị Hinh, đọt choại có vị thơm, ngọt nhẹ và giòn đặc trưng, đơn giản vậy mà ăn rồi sẽ ghiền, đặc biệt là rau choại luộc chấm với kho quẹt. Ngoài ra, đọt choại còn có thể chế biến thành các món xào tỏi, xào bò, gỏi tôm thịt đọt choại, đọt choại xào nhộng tằm... Các nhà hàng ở miền Tây mua đọt choại của bà con hái trong rừng để làm thành các món ăn đặc sản, khách du lịch mỗi lần thưởng thức đều thích mê.
Chị Hinh cho biết: "Ở huyện Tận Phước, bà con bán đọt choại rừng rất nhiều ở hai bên đường 868, giá khoảng 30.000-35.000 đồng/kg, vừa non vừa tươi trông rất hấp dẫn. Ai đi qua đều ghé mua, tôi cũng thường mua ở đó để gửi làm quà cho chị gái ở Tp.HCM.
Ăn đọt non lá còn cuộn là ngon nhất, sau đó là những chiếc lá non còn đỏ rồi tới lá màu nhạt hơn. Loại rau này khó bảo quản dù dễ chế biến, bị hấp hơi là có mùi tanh như rong biển thiu, tốt nhất là ăn trong ngày. Nếu qua đêm phải rửa sạch, ngâm vào nước hoặc bỏ ngăn mát tủ lạnh".
Trên chợ mạng, đọt choại được rao bán nhiều với giá khoảng 40.000 đồng/kg nhưng số lượng không nhiều, ai nhanh tay mới mua được. Người bán giới thiệu choại nhớt nhớt, bùi bùi kèm độ giòn nhẹ nên có thể ăn sống, làm gỏi, xào, nhúng lẩu, nấu canh... Loại rau này có trong thực đơn của các nhà hàng, khách sạn, quán ăn bởi nó là loại rau rừng tự nhiên, sạch, có vị nhơn nhớt đặc trưng không lẫn vào đâu được...
Chị Khương Lê (người bán rau đặc sản trên chợ mạng) cho biết chị thu mua đọt choại của bà con ở quê rồi rao bán trên chợ mạng. Trong các loại rau rừng thì đọt choại được ưa chuộng hơn cả, có bao nhiêu bán hết bấy nhiêu.
Vì mang lại giá trị kinh tế nên ngày nay, nhiều người dân trồng cây choại để bán ra thị trường. Anh Trần Văn Khôi, ấp Thạnh Thắng, xã Hỏa Tiến, thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang cho biết gia đình anh có mảnh đất rộng 2.000 mét, lúc đầu anh trồng khóm nhưng khóm cho thu nhập thấp nên anh chuyển sang trồng choại.
Theo anh Khôi, rau choại rất dễ trồng, sau một năm trồng rau choại nhà anh cho thu hoạch trung bình 10-15kg/ngày với giá bán 25.000-30.000 đồng/kg bán cho lái và 40.000 đồng/kg bán lẻ. Rau choại ít tốn chi phí chỉ bỏ công hái, thu nhập bình quân 8-10 triệu đồng/tháng. Trồng rau choại ít tốn công chăm sóc nhờ đây là loại rau rừng trồng một lần ăn rất nhiều năm và anh còn lắp đặt thêm hệ thống tưới cung cấp nước tưới vào mùa khô. Ngoài ra, trong lúc thu hoạch anh vừa hái, vừa dùng chân đè bụi rau choại xuống anh gọi là hạ táng để rau choại mọc ngó nhiều và không cao quá tầm với.
