Tổng quan về bệnh
Men gan tăng cao đồng nghĩa với việc tế bào gan đang bị phá hủy hàng loạt bởi một tác nhân nào đó. Men gan tăng cao càng nhiều, mức độ tổn thương gan càng nặng nề. Chúng được phân loại thành 3 mức độ:
Mức độ nhẹ: Chỉ số men gan cao < 5 lần mức bình thường.
Mức độ trung bình: Chỉ số men gan cao ~ 5-10 lần mức bình thường.
Mức độ nặng: Chỉ số men gan cao >10 lần mức bình thường.
Men gan có 4 loại, trong đó AST (SGOT), ALT (SGPT) 2 loại này có trong tế bào gan, khi gan bị viêm, bị tổn thương sẽ dẫn đến tình trạng hai loại men gan này bị rò rỉ vào dòng máu khiến cho tỉ số men gan tăng cao. Loại men gan thứ ba là ALGALINE PHOSPHATE có trong các mảng tế bào gan và loại thứ tư là GGT có trong thành tế bào của ống mật. Nếu không được kiểm soát kịp thời, nồng độ men quá cao sẽ làm cho bệnh nặng hơn, người bệnh có nguy cơ giảm tuổi thọ, thậm chí tử vong.
Nguyên nhân
Tăng men gan do rượu: Gan là nhà máy chính của việc chuyển hóa cồn và là cơ quan đích chủ yếu của chấn thương do rượu. Các kết quả sinh hóa đặc trưng bao gồm GGT tăng rất cao và tỉ số AST/ALT > 2 với AST< 8 lần giới hạn bình thường trên và ALT < 5 giới hạn bình thường trên.
Tăng men gan do virus: Virus viêm gan B, C là nguyên nhân hàng đầu dẫn tới tổn thương gan. Khi xâm nhập vào tế bào gan, virus nhân lên và phá hủy tế bào gan, giải phóng men gan vào máu. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển thành viêm gan, xơ gan, ung thư gan và nhiều biến chứng nguy hiểm.
Triệu chứng thường gặp
Mẩn ngứa: Chức năng gan bị suy giảm khiến độc tố tích tụ trong cơ thể, gây ra hiện tượng nổi mẩn đỏ, ngứa ngáy cục bộ.
Phân có màu nhạt: Khi bị men gan cao, ống mật sẽ bị tắc, dịch tiêu hóa thay vào chảy vào ruột lại đi vào máu khiến người bệnh bị chướng bụng và đại tiện ra phân màu nhạt.
Phù nề: Tương tự như triệu chứng mẩn ngứa, việc chất độc tích tụ cũng có thể gây ra men gan cao kèm theo hiện tượng phù thũng bàn chân, bàn tay…
Đau hạ sườn phải: Khi men gan tăng cao, người bệnh sẽ cảm nhận được cơn đau nhức âm ỉ tại vùng bụng hạ sườn bên phải.
Vàng da: Đây là triệu chứng bệnh men gan cao đặc trưng nhất. Tuy nhiên khi bạn nhận ra sự thay đổi về màu da thì chứng tỏ bệnh cũng đang ở mức đáng báo động.
Khi men gan cao gây nguy cơ gì?
Nồng độ men gan cao phản ánh tình trạng tế bào gan đang bị tổn thương, gan đang bị viêm. Khi men gan tăng dưới 2 lần thì người bệnh hầu như chưa có triệu chứng gì, nếu không đi xét nghiệm thì không thể biết được. Ở giai đoạn này, nếu bạn uống nhiều bia rượu sẽ rất nguy hiểm vì lượng acetaldehyt là chất độc được sản sinh ra khi sử dụng bia rượu sẽ phá hủy tế bào gan rất mạnh, có thể hủy hoại tế bào gan hàng loạt gây viêm gan cấp, hôn mê gan, nguy hiểm đến tính mạng.
Tình trạng men gan cao nếu không được điều trị kịp thời sẽ dẫn đến viêm gan mạn tính, xơ gan, thậm chí gây ung thư gan. Theo đó chỉ số AST và ALT trong men gan cao sẽ dự báo tuổi thọ của bệnh nhân giảm dần, tăng tỷ lệ tử vong từ 21-78%. Nếu chỉ số AST tăng gấp đôi, tăng nguy cơ tử vong 32%; tăng hơn gấp đôi thì nguy cơ tử vong sẽ lên đến 78%. Còn khi chỉ số ALT gấp đôi sẽ tăng 21% nguy cơ tử vong và khi tăng hơn gấp đôi, nguy cơ tử vong sẽ là 59%.
Biện pháp cải thiện tình trạng men gan cao
Gan được ví như nhà máy thải độc, giúp thanh lọc độc tố trong cơ thể. Men gan tăng cao là dấu hiệu của nhiều bất ổn trong cơ thể. Nếu không được kiểm soát, bệnh tình sẽ nặng hơn, người bệnh thậm chí có nguy cơ tử vong. Trường hợp xét nghiệm bị tăng men gan thì cần giữ gìn sức khỏe, tránh làm việc quá sức, đồng thời phải nhanh chóng điều trị kịp thời, tránh được những biến chứng, đặc biệt là bệnh viêm gan B. Trường hợp người bệnh đang dùng thuốc để điều trị một số bệnh lý khác, cần phải báo cho bác sĩ biết mình đang có tình trạng tăng men gan để tránh dùng những thuốc có hại cho gan.
Khi mới phát hiện men gan tăng cao, cần phải theo dõi thường xuyên xem số lượng có thay đổi không và cũng nên làm siêu âm gan để biết được tình trạng của gan, ống dẫn mật. Trong trường hợp phát hiện tình trạng men GGT tăng cao thì điều cần thiết là phải ngưng ngay việc uống rượu, bia và các loại nước uống có chất cồn, bỏ hẳn thuốc lá.
Tăng men gan ở người đang dư cân thì nên kiêng cữ các thức ăn nhiều dầu mỡ, các món chiên xào; nên có chế độ ăn bổ dưỡng, nhiều chất đạm, ăn uống đầy đủ các vitamin cần thiết. Bữa ăn hàng ngày cần bổ sung các loại thực phẩm cung cấp nhiều vitamin A như sữa bò, lòng đỏ trứng, rau muống, rau chân vịt, gan động vật, cà rốt, hẹ, tỏi tây, bắp cải...; các loại thức ăn chứa nhiều vitamin B1 như: giá đỗ, hoa quả, đậu, lạc, rau xanh... Thực phẩm chứa nhiều vitamin B2 như: kê, đậu nành, trứng, sữa... Thức ăn chứa vitamin B6 như gan động vật, bầu dục, thịt nạc. Hàng ngày bạn cần có chế độ nghỉ ngơi hợp lý, tập thể dục nhẹ nhàng, không nên thức khuya, không nên làm các công việc nặng nhọc quá sức. Nên ăn nhiều rau, củ, quả, uống đủ nước (ngày 2-2,5 lít) bằng các loại nước nấu chín để nguội, nước canh, nước rau hay nước ép trái cây tươi... và nên ngủ đủ (7- 8 tiếng/ ngày).
