Hương nhu là loài dược liệu được sử dụng rộng rãi với nhiều công dụng hữu ích. Hãy cùng tìm hiểu về cây hương nhu và tác dụng của loại thảo dược này qua bài viết dưới đây.
Cây hương nhu là cây gì?
Cây hương nhu hay còn gọi là é rừng, mậu dược, sơn ông, hương thái... có tên khoa học là Ocimum gratissimum. Loại cây này thích đất khô thoáng, nhiều ánh sáng, thoát nước tốt và ở vị trí có ánh nắng đầy đủ.
Thời gian thu hoạch tối ưu để chưng cất tinh dầu là khi 3 cành trên một cây, hoặc 75% số cành đang ra hoa. Ở miền Bắc Việt Nam có thể thu được 2 - 3 đợt cắt trong một năm, ở miền Nam có 4 - 5 đợt cắt/năm. Ở Việt Nam, Ocimum gratissimum vẫn cho năng suất từ 5 - 10 năm.
Cây hương nhu có đặc điểm:
Là cây thân thảo, cây trưởng thành có thể cao từ 1 đến 2m.
Thân cây hình trụ vuông, gốc hóa thân gỗ, có màu nâu tím, phần thân trên non có lông nhỏ mọc phủ đầy, có khi có màu xanh nhạt.
Lá cây mọc đối nhau, cuống dài chừng 1 đến 2cm. Phiến lá có răng cưa và có lông ở cả hai mặt lá.
Hoa màu tím nhạt hoặc trắng hình sim, mọc thành cụm dài không đều nhau, hoa thường nở vào mùa hè khoảng tháng 5, tháng 6 hàng năm.
Quả bẻ làm tư, được bao bọc bởi các đài hoa.
Thành phần sinh học có trong cây hương nhu
Trong cây hương nhu chứa nhiều thành phần sinh học như:
- Tinh dầu trong lá hương nhu với axit eugenic, limatrol, linalool, caryophyllene, carvacrol,...
- Lá và thân chứa: flavonoid, triterpenoid, phenolic, saponin, tannin, acid ursolic.
Cây hương nhu thân thảo cao tầm 1 - 2m
Cây hương nhu có tác dụng gì?
Trong Y học cổ truyền, cây hương nhu khí hơi ôn, vị tân, không độc. Công hiệu của loại cây này là làm tan độc khí nóng ở bì phu, giải tán được chỗ bí kết ở tâm phúc. Sách cổ nói rằng hương nhu thuộc kim và thủy, có công năng điều hòa từ trên xuống dưới. Ở trên, nó thanh được phế khí, chữa được chứng nắng, trừ được phiền nhiệt và chứng phế uất khiến cho trọc khí bóc lên gây hôi miệng.
Cây hương nhu cũng chữa được chứng má cam, hạ lợi tiểu tiện, tiêu thủy thũng, khoan được trường vị tiêu hóa thức ăn, hạ được khí xuống. Với những chứng đau bụng, thổ tả, hương nhu cũng là một vị thuốc cốt yếu. Người bị đứt tay chân, tay, lấy ngay lá hương nhu nhai nhuyễn, đắp vào chỗ đau rất nhanh khỏi. Dùng lá hương nhu nấu nước tắm gội vừa sạch vừa thơm.
Hương nhu còn biết đến là một loại thảo dược quý giá với khả năng chống viêm vượt trội. Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng, các hợp chất flavonoid và tinh dầu có trong hương nhu đóng vai trò quan trọng trong việc ức chế các phản ứng viêm.
Ngoài ra, hương nhu còn có tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm và kháng virus mạnh mẽ, giúp ngăn chặn và tiêu diệt các tác nhân gây bệnh, hỗ trợ điều trị hiệu quả các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, tiêu hóa và da liễu.
Dưới đây là các công dụng của cây hương nhu:
- Kiểm soát lượng đường trong máu
Theo một nghiên cứu năm 2004, chiết xuất hương nhu có khả năng giảm 26,4% lượng đường trong máu sau 30 ngày sử dụng và ngăn ngừa sự gia tăng glucose huyết tương ở chuột mắc bệnh tiểu đường. Nhờ hiệu quả này, hương nhu được xem là tiềm năng trong việc hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường theo y học cổ truyền.
Một nghiên cứu ở bệnh nhân tiểu đường loại 2 cho thấy, sự cải thiện lớn về cả lượng đường trong máu và mức HbA1c khi dùng 300mg chiết xuất lá hương nhu cùng với thuốc trị đái tháo đường glibenclamide so với chỉ điều trị bằng thuốc.
Thêm một nghiên cứu khác nhận thấy, bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường tiêu thụ 2g bột lá hương nhu có thể cải thiện về lượng đường trong máu chỉ sau 2 tuần.
- Giảm cholesterol trong máu
Nghiên cứu trên động vật cho thấy sau khi tiêu thụ lá hương nhu, lượng cholesterol "xấu" (LDL-cholesterol) thấp hơn và lượng cholesterol "tốt" (HDL-cholesterol) có xu hướng cao hơn.
Một nghiên cứu khác cũng cho thấy, eugenol là một hợp chất có trong tinh dầu hương nhu, có khả năng làm giảm mức cholesterol trong thận, gan và tim do căng thẳng gây ra.
- Tốt cho mắt
Lá hương nhu rất giàu vitamin A, giúp thúc đẩy thị lực tốt. Vitamin A cần thiết cho võng mạc của mắt dưới dạng retinol, kết hợp với protein opsin để tạo thành rhodopsin, phân tử hấp thụ ánh sáng cuối cùng cần thiết cho cả thị lực nhìn xa (ánh sáng yếu) và thị lực màu.
Sự thiếu hụt vitamin A có thể gây hại cho mắt, dẫn đến chứng bệnh viêm mắt (một tình trạng bệnh lý mà mắt không tiết ra nước mắt) và bệnh quáng gà, cả hai đều có thể ngăn ngừa được khi tiêu thụ đủ lượng lá hương nhu.
Việc bổ sung quá nhiều vitamin A và kéo dài trong lá hương nhu đối với phụ nữ mang thai có thể dẫn đến dị tật bẩm sinh và không được khuyến khích.
- Cải thiện chức năng tim
Lá cây hương nhu có chứa canxi và magiê, cả hai đều giúp giảm cholesterol xấu (cholesterol lipoprotein mật độ thấp) và tăng cường lưu thông máu. Cholesterol lipoprotein mật độ thấp (LDL) làm tăng nguy cơ bệnh động mạch vành ở người lớn và do đó, tiêu thụ lá mùi có thể làm giảm nguy cơ này.
Các vấn đề về tim và động mạch do tắc nghẽn động mạch gần như có thể ngăn ngừa được nếu dùng đủ lượng lá hương nhu.
- Hỗ trợ tiêu hóa
Cây hương nhu có thể giúp giảm đầy hơi và cũng giúp tiêu hóa các bữa ăn đúng giờ. Thêm nữa nó thể có tác dụng làm dịu dạ dày và giúp thông ruột. Uống trà lá hương nhu cũng làm giảm chứng ợ chua.
- Thuốc chống côn trùng và muỗi
Cây hương nhu có chứa các hợp chất như long não, cineole và limonene có tác dụng diệt muỗi hoặc côn trùng. Vì vậy, cây hương nhu có thể được trồng trong chậu và để trong các khu dân cư để làm chất đuổi ruồi, muỗi và các loại côn trùng khác.
- Đặc tính chống viêm
Axit linoleic và eugenol trong hương nhu có khả năng chống viêm trên động vật. Ngoài ra, lipoxygenase và cyclooxygenase trong hương nhu còn ức chế chuyển hóa axit arachidonic nên có thể kiểm soát viêm nhiễm. Khả năng chống viêm này có giá trị tương đương với một số thuốc chống viêm không steroid như ibuprofen, naproxen, diclofenac,...
Đã có nghiên cứu cho thấy, cây hương nhu có thể dùng trong điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn ở các bệnh như: tả, thương hàn, viêm phổi, nhiễm trùng vết thương, nhiễm khuẩn tiết niệu,...
- Điều trị rối loạn hô hấp
Chất chiết xuất từ nước của lá cây hương nhu đã chứng minh tác dụng trên các dấu hiệu viêm, bao gồm interleukins, protein kinase và bạch cầu/bạch cầu ái toan trong các mô hình dị ứng đường hô hấp (thí nghiệm in vitro đánh giá tác động lên tế bào biểu mô đường thở, nghiên cứu in vivo ở loài gặm nhấm). Do đó có thể được sử dụng trong việc quản lý các vấn đề về hô hấp.
Khi bị tắc nghẽn lỗ mũi, lấy lá cây hương nhu chà xát giữa lòng bàn tay và ngửi, phương pháp điều trị này rất công hiệu.
- Chữa rụng tóc
Nhiều nghiên cứu đã cho thấy hiệu quả của tinh dầu lá hương nhu (dầu Ocimum) trong việc thúc đẩy sự phát triển của tóc và tăng sinh nang trong chứng rụng tóc do cyclophosphamide gây ra.
- Giảm căng thẳng và lo lắng
Tinh dầu trong hương nhu với mùi thơm dịu nhẹ đặc trưng có tác dụng thư giãn tâm trí, chống trầm cảm, giảm lo âu tương đương với hiệu quả của thuốc chống trầm cảm và diazepam.
Mỗi ngày dùng 500mg chiết xuất hương nhu sẽ giảm căng thẳng, lo lắng, mang lại trạng thái tâm lý thư giãn cho trí não.
- Cải thiện sức khỏe răng miệng
Nhờ đặc tính kháng khuẩn, chiết xuất lá hương nhu thường được bổ sung vào các sản phẩm chăm sóc và điều trị vấn đề răng miệng nhằm tiêu diệt vi khuẩn trong khoang miệng, ngăn ngừa sâu răng và hôi miệng.
Ngoài ra, sử dụng nước súc miệng có chứa chiết xuất hương nhu giúp cải thiện tình trạng mảng bám men răng, đồng thời giảm nguy cơ viêm nướu và hỗ trợ điều trị viêm họng.
- Tốt cho dạ dày
Đối với dạ dày, chiết xuất hương nhu có thể bảo vệ tổn thương dạ dày do các vết loét thông qua cơ chế:
- Giảm tăng tiết axit và tăng tiết tế bào chất nhầy, tăng chất nhầy.
- Tăng tuổi thọ tế bào chất nhầy.
Nghiên cứu được thực hiện năm 2012 trên động vật uống liều 200mg/kg chiết xuất hương nhu cho kết quả giảm số lượng và chỉ số vết loét tới 66.67%.
Trong y học cổ truyền, cây hương nhu được sử dụng chữa nhiều loại bệnh.
Khi sử dụng cây hương nhu cần lưu ý gì?
Mặc dù cây hương nhu có nhiều lợi ích cho sức khỏe, tuy nhiên cũng cần thận trọng khi sử dụng loại thảo dược này:
- Phản ứng dị ứng nghiêm trọng với hương nhu hoặc bất kỳ thành phần nào của chúng.
- Không dùng cây hương nhu cho phụ nữ có thai để tránh ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.
- Nam giới dùng hương nhu có thể ảnh hưởng đến chức năng sinh sản.
- Bệnh suy giáp có thể trở nên trầm trọng hơn khi sử dụng hương nhu do nồng độ hormone tuyến giáp thyroxine bị giảm sút.
- Vitamin K trong hương nhu có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết.
- Hoạt chất eugenol từ cây hương nhu có thể gây tiêu chảy, tổn thương gan, buồn nôn, dị ứng, tăng nhịp tim... Vì thế, người có tiền sử dị ứng không dùng hương nhu để chữa bệnh.
- Cần thận trọng sử dụng cây hương nhu cho trẻ em vì có rất ít thông tin về tác dụng và sự an toàn của loại cây này ở trẻ em.
- Người lớn tuổi có thể nhạy cảm hơn với tác dụng phụ khi dùng.
- Có thể gây buồn ngủ khi dùng chung với một số loại thuốc do đặc tính chống căng thẳng.
Nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi kết hợp hương nhu hoặc bất kỳ thực phẩm bổ sung nào chứa hương nhu vào chế độ ăn uống để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
