Thận cũng như cá, thận mà thiếu nước còn gì là thận. Không cho thận đủ nước tất nhiên phải trả giá.
Tỉ lệ người đang vướng một vài viên sỏi đâu đó trong đường tiết niệu, từ bể thận xuống đến bàng quang, ở xứ mình rõ ràng cao hơn rất nhiều so với thống kê ở các quốc gia khác. Đáng nói hơn nữa là số bệnh nhân còn trẻ và phụ nữ, nghĩa là nhóm đối tượng trước đây ít mắc bệnh, đang tăng rất nhanh nếu so với thống kê của thập niên trước.
Đáng lo không kém là tỉ lệ biến chứng, điển hình là cơn đau sỏi thận khiến bệnh nhân phải kêu xe cấp cứu, số trường hợp viêm thận mãn vì thận ứ nước kéo dài, đã từ lâu vượt xa mức báo động. Đáng tiếc vì với phương tiện kỹ thuật hiện nay, việc phát hiện sỏi thận là công việc tương đối đơn giản. Điều nghịch lý là đa số người vướng sỏi trong đường tiết niệu lại là cư dân ở các thành phố lớn, đối tượng đủ ăn đủ mặc, nghĩa là có đủ điều kiện để chăm lo sức khỏe.
Cần uống đủ nước trong ngày, nhất là khi đổ mồ hôi, sau khi tập thể dục thể thao (Ảnh: Hoàng Triều)
Nếu tưởng họa trên trời rơi xuống thì sai. Tạp chất trong dòng nước tiểu muốn kết tủa cần một số điều kiện thuận lợi, chẳng hạn: Lượng nước tiểu quá ít khiến thành phần nước tiểu quá đậm đặc; thời gian nước tiểu lưu lại trong dòng tiết niệu quá lâu; hàm lượng tạp chất trong nước tiểu quá cao, trong số đó có các chất đòn bẩy như canxi, oxalate, urat...; độ pH nước tiểu thiên về axít vì chứa nhiều axít uric, axít lactic...
Không có lửa khó có khói. Khi xét về thói quen sinh hoạt thì hầu hết nạn nhân có chung vài điểm tương đồng. Đó là:
- Uống không đủ nước trong ngày, nhất là khi đổ mồ hôi, sau khi tập thể dục thể thao hay xông hơi. Tệ hơn nữa là chỉ uống nước mỗi ngày vài lần, uống khi khát, cho dù mỗi lần với lượng lớn, thay vì chia đều với lượng vừa phải.
- Nín dù mắc tiểu khiến tạp chất trong nước tiểu có cơ hội quyện vào nhau thành sỏi.
- Không quen dùng trà dược thảo có công năng lợi tiểu nhẹ, như râu mèo, râu bắp, atisô... để gia tăng tiến độ đào thải axít uric qua đường tiểu, thay vì khoán trắng cho trái thận đa đoan trăm bề.
- Ít khi ăn chay. Theo kết quả của nhiều công trình nghiên cứu, chất đạm lecithin trong đậu nành có khả năng phá vỡ cấu trúc của sỏi để thành sạn cát rồi theo dòng nước tiểu trở về với thiên nhiên. Không chỉ người đã mang sỏi thận, ngay cả đối tượng có cơ tạng dễ bị sỏi thận cũng nên có chế độ dinh dưỡng ít nhiều theo kiểu “ăn chay” với đậu hũ, sữa đậu nành không đường... Không cần ăn mỗi ngày nhưng nếu được từng đợt nhiều ngày trong tháng càng hay.
- Lạm dụng thuốc sủi bọt như thuốc đa sinh tố, thuốc cảm... mà không ngờ phụ gia của thuốc lại là đòn bẩy cho phản ứng kết tủa trên đường tiết niệu.
- Lạm dụng thuốc canxi vì sợ loãng xương nhưng chưa hiểu là chất vôi khi thừa phải được đào thải qua đường tiết niệu và kết tủa khi có mặt quá nhiều, quá lâu trong dòng nước tiểu.
- Ăn quá ngọt, đặc biệt ở nam giới, vào buổi tối, khiến chức năng bài tiết của trái thận bị xáo trộn.
Nước chảy đá cũng mòn. Thận cũng như cá, thận mà thiếu nước còn gì là thận. Không cho thận đủ nước tất nhiên phải trả giá. Viên sỏi một khi đã thành hình thì sớm muộn cũng tăng dần kích thước khiến trái thận khó tránh bị thương tổn vì ứ nước, viêm tấy hay xuất huyết do trầy xước đâu đó trên đường dẫn tiểu. Cách điều trị sỏi thận tốt nhất là làm sao để trong đường tiết niệu đừng có sỏi. Trong nhiều trường hợp, sỏi thận đã xảy ra vì nạn nhân chính là... thủ phạm!
Hai trong số những thói quen khiến sỏi thận hình thành: Quá “mạnh miệng” với rượu bia, thịt mỡ nên nước tiểu bị “axít hóa” vì sự hiện diện của các phế phẩm có tính axít, trong số đó điển hình là axít uric, chất sinh bệnh gút. Quá “vui miệng” với các loại rau chứa nhiều oxalate như rau dền, rau muống, bạc hà...
