Loại cá này là đặc sản quý hiếm của vùng đất Ninh Bình, hiện được nhiều người lùng mua về thưởng thức.
Nhắc đến cá trèo đồi, hay cá cửng, hầu hết mọi người đều cảm thấy rất lạ. Thế nhưng, với người dân ở Ninh Bình, đây là một loại cá quý hiếm, trước đây là sản vật dâng lên tiến Vua.
Về đặc điểm nhận dạng, cá trèo đồi thuộc họ cá quả, mình tròn lẳn, xưa kia có khá nhiều ở các miền quê Việt Nam. Đặc điểm sinh sống của cá trèo đồi khá đặc biệt, chủ yếu trong các khe đá, mùa đông nước cạn đến đâu đào sâu hang xuống đó để sinh sống và ăn loại đất sét vàng (có trong hang để sống). Cá tràu ngủ một mạch suốt 3 tháng liền, đợi đến mùa mưa mới bắt đầu xuất hiện.
Thế nhưng, cá trèo đồi ở vùng núi đá vôi Hoa Lư, Ninh Bình mới có được thứ thịt thơm, dai, ngọt đặc trưng nên mới được các vua thời xưa mới chuộng đến vậy.
Tại Ninh Bình, loài cá này chỉ sống ở vùng hang động ngập nước thuộc xã Ninh Hải và Tổng Trường, huyện Hoa Lư với số lượng hạn chế. Chúng rất khỏe, có khả năng trườn trên đá để trèo lên những điểm cao hơn như khe nước ven lưng chừng đồi, hồ trên núi, thậm chí là những nguồn nước ven các khe đá cheo leo.
Ở Ninh Bình, cá trèo đồi là thứ đặc sản nổi tiếng thơm ngọt, trước đây dùng để tiến Vua, bây giờ phải may mắn mới mua được
Cá trèo đồi được chế biến thành nhiều món ăn khác nhau như cá nướng, cháo cá, nhưng đặc sắc và hấp dẫn nhất là đem nấu canh cùng với rau ngót rừng. Để tưởng nhớ ơn Vua, vào lễ hội hàng năm được tổ chức ngày mùng 7 tháng Giêng âm lịch, cả làng lại làm món ăn này dâng lên mâm cúng để cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi.
Tại một số nhà hàng ẩm thực ở xã Ninh Hải, khu du lịch Tam Cốc - Bích Động phục vụ món cá trèo đồi nấu rau ngót rừng và trở thành đặc sản được nhiều thực khách ưa thích. Cá được bán với giá 150.000 - 200.000 đồng một kg nhưng phải đặt trước mới có vì chúng rất hiếm, số lượng không nhiều.
Dưới sự chế biến công phu của người đầu bếp, món cá trèo đồi nấu canh rau sắng là món ăn độc đáo, giữ được vị thơm, săn chắc của thịt cá khiến thực khách đến với vùng đất này đều tấm tắc khen ngon.
Cá trèo đồi có thể chế biến thành nhiều món ngon trong nhà hàng, nổi tiếng nhất là cá trèo đồi nấu canh rau ngót rừng
Ông Đinh Văn Khương – Chủ tịch Hội Nông dân xã Ninh Hải cho biết, cá trèo đồi tiến Vua và cá rô Tổng Trường là 2 loài cá quý hiếm đặc hữu của Ninh Bình. Chúng chỉ sống ở vùng hang động ngập nước thuộc xã Ninh Hải và Tổng Trường Yên, huyện Hoa Lư với số lượng hạn chế. Việc cho sinh sản nhân tạo hai đối tượng này thực tế lại rất khó khăn, ngay cả những cơ quan nghiên cứu lớn mặc dù đã nghiên cứu được quy trình công nghệ rồi nhưng mức độ ổn định vẫn không cao.
