Cá dầm xanh là một loài cá quý, được nhiều người sành ăn săn lùng vì mùi vị thơm ngon hảo hạng của chúng. Được biết, loại cá này là một trong số 5 cá “tiến vua” vô cùng quý hiếm.
Cá dầm xanh xuất hiện nhiều tại các sông ngòi ở các tỉnh miền núi phía Bắc và rải rác tại khu vực Bắc Trung Bộ và di cư theo mùa, thường xuất hiện nhiều vào mùa đông vì đây là thời gian sinh sản của chúng. Loại cá này có tên khoa học là Bangana lemassoni – một loài cá nước ngọt thuộc họ cá chép (Cyprinidae). Đây được coi là “ngũ quý hà thủy” cùng với cá anh vũ, cá lăng, cá chiên và cá bỗng, là những loài cá quý từng được ghi nhận trong sử sách như một sản vật tiến vua xưa kia.
Đặc điểm để nhận biết cá dầm xanh là thân dài, đầu hơi ngắn tương tự như cá chép. Thân của cá có màu đen óng, miệng to, môi dày trề ra. Viền của môi có những mối thịt nhỏ hình tròn, hàm dưới phát triển, phủ lớp sừng mỏng nhọn. Loài cá này thường có kích thước từ 30 – 55cm, trọng lượng cá dầm xanh thường thấy là 1 – 2kg. Cá lớn nhất được ghi nhận có khối lượng lên đến 7kg. Đặc biệt, cá có ruột rất dài, gấp 10 lần chiều dài của thân.
Cá dầm xanh là một trong những sản vật tiến vua
Loài cá này có thịt thơm ngọt, nhất là buồng trứng, đặc biệt phần xương cá rất mềm mà không có mùi tanh. Không chỉ có thịt thơm ngọt, một số bộ phận của cá dầm xanh như buồng trứng và xương cá cũng rất mềm và bùi ngầy ngậy. Hơn nữa, thịt của cá dầm xanh còn chứa rất nhiều chất dinh dưỡng như đạm, protein, canxi, chất béo, chất khoáng, vitamin…
Cá dầm xanh có thể chế biến thành nhiều món khác nhau như gỏi, lẩu, nướng, nấu cháo. Nhưng ngon bậc nhất vẫn là cá dầm xanh hấp hoặc om. Cá dầm xanh sau khi làm sạch, cắt bỏ đầu, đuôi và lấy hết ruột cá thì được tẩm ướp các loại gia vị gồm sả, ớt, thảo quả, hành tây, xì dầu, dầu hào, đường, hạt nêm. Sau khi ướp 15 phút mang lên bếp hấp chín hoặc om kĩ kèm với các loại củ quả như khoai mỡ, nấm, cà tím... Thịt cá giòn, ngọt, hòa quyện với vị cay, thơm của nước dùng sẽ mang đến cho thực khách những hương vị khó quên trong đời.
Cá dầm xanh om, cá dầm xanh làm gỏi… là những đặc sản nổi tiếng, thơm ngon
Ngoài ra, du khách cũng đừng bỏ qua cơ hội nếm thử món gỏi cá dầm xanh với lá và quả rừng. Nhưng món ăn này nhất thiết không được thiếu mắc khén, một loại gia vị đặc trưng của núi rừng Tây Bắc. Nộm cá dầm xanh thơm lừng mùi mắc khén và lá rừng, hòa với vị ngọt từ thịt cá tươi. Thêm vào đó, vị chua chua cay cay càng kích thích vị giác, khiến người ăn không khỏi xuýt xoa.
Chính vì vậy mà thưởng thức cá dầm xanh đã trở thành niềm đam mê của biết bao người sành ăn, dù loại cá này có giá thành khá cao so với những loại cá thông thường, trung bình khoảng 850.000 đồng/kg. Nhiều năm trước, cá dầm xanh này chỉ sinh sản ở ngoài tự nhiên, việc đánh bắt hoàn toàn dựa vào thời tiết nên để mua được cá dầm xanh tươi ngon “đúng vị” thì phải đợi thương lái về tận nguồn ở các tỉnh miền núi phía Bắc.
Thế nhưng, thời gian gần đây người dân huyện Mai Châu (Hòa Bình) thường ra sông Mã vớt cá về nuôi trong ao và nhân giống thành công loại cá quý hiếm này. Để nuôi được loài cá dầm xanh, các hộ dân ở đây đã đào ao rộng trên 1.500m2, thiết kế cống nước ra, vào giúp đảm bảo môi trường nước trong ao luôn sạch, vì cá dầm xanh ưa môi trường nước trong, nếu nguồn nước đục và ô nhiễm cá sẽ còi cọc, phát triển kém, thậm chí là chết. Cá dầm xanh không ăn cám công nghiệp như các loại cá khác mà thức ăn chủ yếu là cỏ, lá sắn, lá chuối, gốc lúa....
Người dân tại Hòa Bình nuôi trồng cá dầm xanh, mang lại lợi nhuận kinh tế cao
So với những loài cá khác, cá dầm xanh có khả năng kháng bệnh tốt, không bị chết khi thời tiết bất thường, nuôi trồng lại không cần nhiều kỹ thuật và giá cả ổn định, mang lại lợi nhuận kinh tế cho người nông dân.
Tìm về tới tận trang trại nuôi cá của anh Nguyễn Văn Bình (37 tuổi, Mai Châu - Hòa Bình), anh cho biết: “15 năm trước, ông nội quá cố trong một lần ra suối bắt cá đã vớt được những con cá dầm xanh kích thước nhỏ như cái tăm, quyết định đem về thả nuôi trong ao nhưng không nhân giống thành công. Hơn chục năm qua, thấy cá phát triển, mỗi năm gia đình anh lại ra suối vớt thêm cá giống về nuôi để cải thiện bữa ăn, vô tình cá lại chịu sinh sản ở trong ao rồi cứ thế nhân giống và phát triển loại cá này. Khi cá nuôi đạt kích cỡ từ 1,5-2 kg là có thể thu hoạch, được các thương lái thu mua tận nơi với giá 250.000 đồng/kg, bình quân mỗi năm một hộ nuôi cá có thu nhập 100 triệu đồng”.
Theo chị Nga Nguyễn, người bán cá dầm xanh trên chợ mạng cho biết chị lấy hàng là cá do bà con nuôi trồng ở Hòa Bình. "Nhiều năm trở lại đây, ngày càng nhiều người biết đến loại cá tiến vua này. Ngoài buôn bán cho khách sỉ, lẻ tôi còn nhập cho một số nhà hàng và quán ăn ở Hà Nội để chế biến thành các món đặc sản", chị Nga cho hay.
