Sài đất là một loại cỏ mọc hoang khá phổ biến ở vùng nhiệt đới. Ngoài làm rau ăn, từ lâu sài đất được xem là một vị thuốc có tác dụng chữa nhiều bệnh ngoài da, giải độc gan…
Cây sài đất hay còn biết đến với tên xoài đất, cúc nháp, húng trám, ngổ núi…, tên khoa học là Wedelia calendulacea, thuộc họ Cúc Asteraceae. Theo một số tài liệu, cây sài đất có nguồn gốc tại các nước nhiệt đới như Malaysia, Thái Lan, Ấn Độ… Ở nước ta, thảo dược này mọc hoang ở vùng núi thấp và trung du, phát triển rất mạnh mẽ và dễ tìm thấy ở nhiều nơi.
Hoa và lá của cây sài đất.
Sài đất là một loại cỏ, thân thảo, mọc lan bò, thân màu xanh, với các nhánh thường dài dưới 50 cm. Lá mọc đối, hình bầu dục thon dài, dài 2 – 4,5 cm. Mép lá có 3 – 5 răng cưa thưa, nông, lá và thân đều có lông trắng cứng nhỏ. Mặt trên của lá màu lục xám, có đốm trắng, mặt dưới màu nhạt hơn. Gân chính và cặp gân phụ đầu tiên nổi rõ. Cụm hoa hình đầu, màu vàng, mọc ở ngọn cành, cuống cụm hoa dài 5 – 10 cm. Hoa ở vòng ngoài hình lưỡi nhỏ, đơn tính (hoa cái), hoa ở giữa hình ống, lưỡng tính.
Từ lâu đời, người dân tại các tỉnh thuộc đồng bằng Bắc Bộ như Thái Nguyên, Bắc Giang, Vĩnh Phúc… đã xem sài đất là một loại rau. Có rất nhiều cách để thưởng thức loại rau này như ăn sống (như một loại rau thơm, rau sống) cùng các loại lá rau khác, xào với thịt bò, nấu canh tôm thịt, ăn lẩu…
Sài đất dùng để ăn sống, nấu canh…
Theo miêu tả của ông Trịnh Đức Tú (56 tuổi, Bắc Giang), sài đất có thể ăn sống như ăn rau húng, nhưng khi vò nát cây ra lại có mùi hương của quả trám. Chính vì vậy mà người ta gọi chúng là rau húng trám. Ngoài ra rau sài đất có vị chua ngọt thanh nhẹ, rất dễ ăn… Ai nghe tên lần đầu còn thấy lạ, ăn một lần sẽ nhớ mãi mùi vị đặc biệt của loại lá cây “mọc dại” này.
“Hồi còn ở quê, cứ độ tháng 2, nhà nào cũng trồng vài luống rau sài đất để lấy rau ăn và làm thuốc. Sài đất dễ trồng, chẳng kén đất nên gieo hạt ở chỗ nào cũng mọc xanh um. Thỉnh thoảng, chị em phụ nữ lại ngắt bớt đọt non, lá non, ăn kèm cá kho, thịt luộc chấm mắm đều rất hợp. Vườn quê rau xanh các loại lúc nào cũng sẵn nhưng những món canh từ lá sài đất luôn được ưa thích trong mùa hè nóng bức”, ông Tú chia sẻ thêm.
Ngoài ra, ông Tú cho biết, loại rau này khi mọc nhiều quá thì thi thoảng cũng được bà con mang ra chợ bán, thậm chí là trồng nhiều để bán cho các thương lái mua về làm thuốc hoặc cung cấp cho các cửa hàng rau sạch, rau đặc sản… “Bây giờ người ta biết nhiều đến các loại rau này nhiều hơn, lại là rau sạch nữa nên khách ở thành phố cũng ưa chuộng loại rau này lắm. Thi thoảng trồng được vài luống sài đất tới mùa thu hoạch, tôi chỉ cần gọi điện là thương lái sẽ tới tận nhà cắt mua rau ngay”, ông Tú cho biết.
Rau sài đất ở thành phố không chỉ được ưa chuộng mà còn là “đặc sản nhà giàu”. Trên các trang thương mại điện tử, loại rau này được bán với giá 80.000 - 125.000 đồng/kg, được quảng cáo với nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Nếu muốn mua rau tươi, người mua phải trực tiếp nhắn tin cho chủ cửa hàng để đặt trước và chỉ vận chuyển rau nội thành để đảm bảo độ tươi ngon.
Chị Huỳnh Thị Kim Thy (34 tuổi, Hà Nội) cũng là một trong số những người bán rau cỏ đặc sản trên các chợ mạng, chợ chung cư… Trong các loại rau chị Thy bán, sài đất luôn là một trong số những mặt hàng bán chạy nhất. Trung bình, 1kg rau sài đất tươi chị Thy bán với giá 70.000 - 80.000 đồng, khá đắt đỏ so với các loại rau khác.
Rau sài đất được bán với giá đắt đỏ trên chợ mạng
“Mình lấy rau từ người nhà ở Vĩnh Phúc, đóng thùng xốp để vận chuyển xuống Hà Nội. Nhiều khách hàng nhận xét loại rau này ngon và tốt cho sức khỏe nên mình bán rất đắt khách, mình cũng là vì ăn qua loại rau này khi đi chơi ở quê nhà và “nghiền” quá nên mới nhập hàng về bán đấy chứ”, chị Thy cho hay.
Không chỉ là một loại rau được nhiều thực khách sành ăn ưa chuộng, sài đất có rất nhiều chất dinh dưỡng có lợi cho cơ thể, chữa được khá nhiều bệnh phổ biến theo y học cổ truyền. Sài đất có tính mát, có tác dụng thanh nhiệt giải độc, có vị chua chua ngọt ngọt khá dễ ăn.
