Nhìn từ xa, nhiều người lầm tưởng đây là nấm độc vì chúng có màu đỏ sặc sỡ, hình cái ô, mọc hoang dại trong tự nhiên.
Những ngày gần đây, trên chợ mạng có rao bán một loại nấm vô cùng lạ lẫm, có màu đỏ chót bắt mắt, hình cái ô. Người bán giới thiệu đây là nấm chẹo, một sản vật được ví như "vàng đỏ" chỉ có ở vùng núi Lạng Sơn, Bắc Giang, Bắc Kạn.
Nấm chẹo được ví như "vàng đỏ", là sản vật mà thiên nhiên ban tặng
Anh Vinh Hoàn (một người dân ở Lạng Sơn) cho biết loài nấm này thường mọc dưới tán cây chẹo hoặc cây dẻ nhưng không phải tán cây nào cũng có nấm. Có khi cùng một cánh rừng nhưng nơi có nấm chẹo nơi không, vì thế nấm chẹo rất hiếm, sản lượng ít, được coi là vàng của rừng mà thiên nhiên ban tặng.
"Thông thường nấm chẹo mọc 2 lần/năm nhưng mỗi lần chỉ được khoảng 1 tuần. Vòng đời của chúng cũng chỉ kéo dài 1-2 ngày rồi thối rất nhanh. Chúng tôi thường đi hái nấm từ 2-3 giờ sáng, vác đèn pin đi vào cánh rừng hái khi nấm vừa mọc, hình cái ô, chưa xoè to ra, đây là lúc nấm ngon nhất và bán được giá nhất", anh Hoàn chia sẻ.
Loại nấm lạ lẫm này được bán trên thị trường với giá vô cùng đắt đỏ
Anh Hoàn nói thêm: "Đối với những nhà có rừng chẹo hoặc rừng dẻ, mỗi mùa nấm đều phải dựng lều giữa rừng để trông nấm, tránh bị hái trộm. Khi hái cũng phải cầm vào thân nấm, nhấc nhẹ hoặc xoay nhẹ để tránh bị gẫy, dập và mất lớp phấn trên mũ nấm để bán được giá cao. Theo kinh nghiệm của người dân bản địa, khi hái nấm không được ngồi mà phải cúi, nếu ngồi xuống thì chỗ đó nấm sẽ không mọc nữa. Khi nấm đang nhú lên nếu có hơi người hoặc người nhìn thấy hoặc sờ vào nấm sẽ mọc chậm lại".
Là thương lái mua nấm chẹo của người dân quanh huyện Văn Quan (Lạng Sơn), chị Kim Anh chia sẻ, giá nấm tươi được chị thu mua tận nơi với giá trung bình khoảng 200.000 đồng/kg. Sau khi thu mua, ngoài bán nấm tươi, chị còn sấy khô và bán với giá khoảng 1,5 triệu đồng/kg. Trung bình cứ 5-6kg nấm tươi, sấy trong 6-7 giờ sẽ được 1kg nấm khô.
Nấm chẹo chỉ mọc 2 lần trong năm, mỗi lần một tuần
"Vào mùa mưa, để làm 1kg nấm khô cần 7kg nấm tươi, còn mùa hè thì cần 6kg nấm tươi. Nấm sẽ được mang về rửa sạch, loại bỏ đất, rồi hong, sấy khô trong vòng 1 ngày. Có thời điểm nấm khô bán với giá 2 triệu đồng/kg nhưng không có hàng để bán, có bao nhiêu thương lái thu mua bấy nhiêu. Nhìn vẻ bề ngoài, nhiều người tưởng đây là nấm độc, nhưng thực chất đây là thứ bổ dưỡng, là một vị thuốc thơm dịu, mát được nhiều người săn lùng", chị Kim Anh nói.
Lúc trời mưa và đúng mùa nấm mọc, nếu chăm chỉ, hái đúng kỹ thuật, mỗi ngày người dân có thể thu được tiền triệu từ nấm chẹo. Trên thị trường, nấm chẹo tươi được bán với giá lên tới 350.000 đồng/kg, có thể chế biến thành hàng chục món ăn khác nhau như nấu với thịt trâu, hầm xương, xào tỏi… Sau khi làm sạch, cho nấm vào chảo thêm một chút dầu mỡ, nêm gia vị vừa ăn cũng đủ cảm nhận được hết hương vị của nấm, vị ngọt giòn, xần xật lưu luyến mãi không quên. Có thể xào với thịt bò, hương vị của thịt bò hòa quyện cùng vị ngọt, giòn của nấm làm người ăn một lần sẽ muốn ăn những lần tiếp theo.
Trong vài ngày là nấm thối. Người dân thường phải dựng lều giữa rừng để trông nấm, tránh bị hái trộm
Chị Bình Nguyễn (ở huyện Lục Nam, Bắc Giang) cho biết cách đây mấy năm, nấm chẹo ít người biết đến nên giá còn rẻ, người dân đi hái nấm về ăn, nhưng giờ giá nấm rất đắt, có nhà dù thèm nấm lắm cũng cố bóp mồm bóp miệng không dám ăn để bán cho thương lái và nhà hàng, quán ăn với giá cao. "Mỗi vụ nấm, gia đình tôi cả nhà rủ nhau đi "săn" về bán, nhiều khách tỉnh đặt hàng thì chúng tôi đóng gói cho vào thùng đá rồi gửi xe khách. Trung bình mỗi vụ thu về 40 triệu đồng", chị Bình tiết lộ.
Về đông y, theo bài thuốc dân gian và kinh nghiệm lâu đời của người dân địa phương thì nấm chẹo làm tăng khả năng thụ thai cho những phụ nữ sống trong điều kiện khí hậu lạnh, khó sinh nở.
