Loại quả này ăn được cả lúc chín và lúc xanh, nhiều người ngỡ ngàng khi giờ đây chúng thành đặc sản được bán ở thành phố.
Nếu như trước đây quả chay chỉ có ở các miền quê Việt Nam, gắn với tuổi thơ của những đứa trẻ 7X, 8X, thì giờ đây chúng đã thành đặc sản lạ hấp dẫn người thành phố. Quả chay xanh dùng để tạo vị chua trong các món ăn ở Bắc Bộ, còn quả chín dùng để ăn như một thứ hoa quả.
Quả chay quen thuộc với người dân ở vùng Tây Bắc
Cây chay chỉ có ở Việt Nam, ít được tìm thấy ở quốc gia khác. Lúc đầu cây mọc hoang dại, sau đó nhờ tập tục ăn trầu bằng vỏ thân và rễ cây mà chúng được trồng làm cảnh ở nhiều ở các tỉnh phía bắc như Bắc Cạn, Lào Cai, Hà Nam, Nam Định… và rải rác ở tỉnh miền Trung.
Chay bắt đầu ra hoa vào cuối xuân, khoảng tháng 3 và quả chay sẽ được thu hoạch vào khoảng đầu mùa mưa, từ cuối tháng 4 hoặc tháng 5 đến tháng 8. Loại quả này có hình bầu dục, vỏ mềm, được bao phủ bởi lông nhung. Khi chín quả có màu vàng, vị ngọt dịu, hơi chua nhẹ, thơm đặc trưng. Bên trong có chứa hạt to như hạt xoan, nhiều nhựa dính.
Quả chay có thể ăn trực tiếp hoặc dùng để kho cá, dầm quả chay để nấu canh chua, nhiều người còn thái quả chay để ngâm rượu. Ngoài chay tươi, người dân còn làm chay khô để bảo quản và dự trữ quanh năm. Trên thị trường, chay tươi được bán trên chợ mạng và chợ truyền thống với giá 50.000-70.000 đồng/kg, còn chay khô có giá tới 200.000 đồng/kg.
Quả chay xanh là món ăn vặt gắn với tuổi thơ của thế hệ 7X, 8X
"Còn nhớ hồi bé, cả đám trẻ con trong làng nghịch chán chê rồi chạy vào bếp lấy muối ớt, hái những trái chay chua loét xuống ăn, mặt đứa nào đứa nấy mặt nhăn nhó vì chưa nhưng vẫn hể hả nói cười.
Chay có mùi thơm lắm, quả lại mướt như nhung nên cầm rất mềm tay. Dù chua nhưng thứ quả này gắn với tuổi thơ chúng tôi. Còn các bà các mẹ thì hái chay xanh về kho cá, nấu canh chua. Chẳng hạn như canh cá, người ở Hà Nội thường nấu với sấu, quả dọc hay khế. Nhưng nếu nấu canh cá bằng quả chay sẽ có vị chua rất lạ miệng và ngon", chị Minh Phương (ở Hòa Bình) kể lại.
Mấy năm gần đây, chay bỗng xuất hiện ở thành phố, vào mùa được bán ở chợ cóc và chợ mạng khiến nhiều người bất ngờ.
Quả chay có thể dùng để nấu canh chua, kho cá, vị khác hẳn với nấu với trái dọc hay me, sấu
Chị Hòa - người bán trái chay trên chợ mạng cho hay: "Loại hoa quả này để ăn chơi rất ngon. Ngoài bắt mắt bởi màu sắc bên ngoài, chay còn có lớp thịt mềm khá dày, vị ngọt pha lẫn chua nhẹ rất đặc biệt nên giới trẻ hay chị em rất thích ăn. Vì đăng lên facebook, các chị em ở thành phố vào hỏi mua rất nhiều. Ai cũng đặt khoảng 3-5kg ăn tươi hoặc để dành nấu canh".
