Sâm đất là loài cây rất dễ trồng và có thể thu hoạch lá quanh năm, được dùng để ăn sống, nấu canh hay luộc xào... đều rất ngon.
Rau sâm đất, tên khoa học là Talinum paniculatum, thuộc họ Rau sam (Portulacaceae), còn được biết đến với tên gọi khác là sâm thổ cao ly, sâm mồng tơi… Đây là cây thảo mộc mọc, thẳng đứng, sống được một năm và có chiều cao phát triển lên đến 40cm. Thân cây phân nhánh, phiến lá dày, hình trái xoan, mọc so le với nhau ở gốc thành những cuống ngắn.
Cây sâm đất.
Phần mép lá rau sâm đất lượn sóng trông rất đẹp. Rau sâm đất khi ra hoa có màu hồng, nhỏ, hoa xếp thành từng chùm thưa. Chiều dài mỗi cánh hoa khoảng 30cm. Quả cây sâm đất khi chín thường có màu nâu đỏ hoặc xám tro. Hạt sâm đất có màu đen nhánh, dẹt và rất nhỏ.
Dù gọi là rau sâm đất nhưng cách thức phát triển của nó không khác gì loài cỏ dại. Cây sâm đất thường mọc ở bờ rào, góc vườn, bờ ao, suối… và đã xuất hiện từ rất lâu. Giờ đây, rau sâm đất được tìm thấy nhiều nơi trên thế giới, kéo dài từ Bắc Phi, Nam Âu qua Trung Đông và tiểu lục địa Ấn Độ, rồi đến cả Malaysia và Úc. Tại Việt Nam, nhiều tỉnh phía bắc như Bắc Giang, Bắc Ninh, Lào Cai… đều dễ dàng tìm thấy loại rau này.
Cây sâm đất thường mọc dại ở khắp nơi.
Chính vì vậy mà từ lâu, các bộ phận của cây rau sâm đất đã được sử dụng trong nhiều món ăn đặc trưng như trộn làm salad, đem luộc như các loại rau khác hoặc xào. Ngoài ra, rau sam có chất nhầy nên cũng được thích hợp để làm món súp hoặc thịt hầm. Canh rau sâm đất ăn có vị ngọt, hơi chua giống như rau mồng tơi, nhưng không có nhớt và ăn rất lạ miệng.
Ngoài ra, dân gian thường lấy củ sâm đất ngâm rượu uống, có mùi vị khá giống với rượu “nhân sâm” của Hàn Quốc, rất tốt cho sức khỏe. Có lẽ chính vì vậy mà cái tên sâm đất ra đời và có giá khá đắt đỏ. Loại rau đặc sản này vẫn rất hút khách mỗi khi vào mùa.
Những món ngon từ rau sâm đất.
Anh Nguyễn Văn Cường, đầu mối bán đặc sản rau rừng ở Nam Trung Yên (Cầu Giấy, Hà Nội) cho biết, giá rau sâm đất hiện lên tới 90.000 đồng/kg. Năm nay, do mới bước vào vụ thu hái, hàng chưa có nhiều nên giá cũng đắt đỏ hơn. Anh Cường lấy được trực tiếp của người dân Lạng Sơn đi thu hái mỗi ngày nên giá mềm hơn. Ngoài rau sâm đất tươi, trên sàn thương mại điện tử còn có rau sâm đất khô với giá khoảng 140.000 đồng/kg. Loại sâm đất khô này để làm dược liệu.
Là một người cực thích món rau sâm đất, chị Minh Trang ở Ngọc Khánh (Ba Đình, Hà Nội) chia sẻ, cứ thi thoảng đi chợ thấy món rau sâm đất là chị lại tranh thủ mua ăn từ đầu mùa cho tới cuối mùa. “Bình thường mâm cơm thì chỉ hết 1 đồng tiền rau 3 đồng tiền thịt. Đến mùa rau sâm đất thì ngược lại, 3 đồng tiền rau 1 đồng tiền thịt. Nhưng đổi lại mâm cơm có bát canh rau sạch thơm lừng, ngon ngọt lừ ăn rất vừa miệng nên giá dịp này có đắt tôi vẫn cố mua ăn”, chị nói.
Chị Trang nói thêm, trước đây ở quê sâm đất mọc khắp nơi, cây này dễ phát triển, chỗ nào có sâm đất là cây nào cây nấy xanh tốt, chỉ cần ra vườn một lát là hái được cả rổ để chế biến. Thế nhưng, ăn nhiều cũng thành chán, ăn không hết còn bây giờ, muốn ăn sâm đất phải đặt hàng mới có.
Ngoài ra, sâm đất còn là loại cây có rất nhiều bộ phận được sử dụng làm thuốc chữa bệnh như rễ, lá, thân. Cây có vị ngọt, tính bình, có thể chữa đau răng, đau bụng, cảm mạo, bệnh gan, cao huyết áp, tiểu đường, nhiễm trùng đường tiểu, bồi bổ cho cơ thể khi suy nhược, ra nhiều mồ hôi, kinh nguyệt không đều, thiếu sữa. Người suy nhược cơ thể, phụ nữ kinh nguyệt không đều sử dụng loại cây này giúp bồi bổ sức khỏe.
