Loại rau rừng này của người M’Nong dùng để nấu canh bồi thơm ngon truyền thống, chỉ có nó mới có thể làm vị của món ăn chuẩn nhất.
Tại Đắk Nông, có một loại rau “danh bất hư truyền” dùng để nấu món canh bồi vô cùng lạ miệng của người M’Nong, đó là lá Rnhao, còn người Ê đê gọi là lá Yao, một số tên khác phổ biến hơn như lá nhau, lá ngao... Loại cây này mọc nhiều nơi ở miền Nam, nhất là những khu vực ẩm như bên cạnh kênh, rạch, sông ngòi, ao hồ. Cây Rnhao thường mọc dưới tán cây của các loại cây lớn khác, đôi khi dựa vào thân của các loại cây khác mà vươn mình lên.
Lá Rnhao là loại rau “danh bất hư truyền” dùng để nấu món canh bồi vô cùng lạ miệng của người M’Nong
Cây thuộc dòng thân gỗ, có chiều cao từ 4 – 8m. Lá cây mọc đối, mỗi lá có hình bầu dục dài từ 12 – 30cm, rộng từ 5 – 15cm, mép hơi uốn lượn. Về màu sắc, lá Rnhao có màu xanh bóng đậm ở mặt trên, mặt dưới nhạt hơn. Cuống lá dài 1–2 cm. Gân lá nhàu có hình lông chim, nổi rõ ở mặt dưới. Mỗi lá có 6 – 7 cặp gân phụ. Lá kèm nằm giữa 2 lá mọc đối, hình xoan, dài 1 – 1,5cm, màu xanh nhạt….
Từ lâu, cộng đồng người M’nông có một mối quan hệ khăng khít với núi rừng qua nhiều thế hệ và được thể hiện qua nghệ thuật ẩm thực. Trong những món ăn đặc trưng của bà con nơi đây, canh bồi (theo tiếng gọi của người M’nông là trâu pai (trâu vih, trâu h’ra nih) nấu bởi lá Rnhao là nổi tiếng nhất.
Lá Rnhao khô.
Ông Ma H’Ninh Tơ-ro (Người M’Nông, Đắk Nông) cho biết: “Nguyên liệu chính để nấu được món canh bồi là bột gạo và lá Rnhao. Lá Rnhao khô đã được giã nhuyễn với lá cà rẫy và một ít gạo) tiếng M’nông gọi là l’ha R’nhao (lá mọc trong rừng). Người M’Nông thường chọn hái lá non, bóng mượt vào lúc tinh mơ. Lá hái về được nấu ngay để giữ vị tươi ngon.
Tiếp đến là lá nhíp non, đọt mây, xương heo. Các nguyên liệu nấu món đặc sản truyền thống này có thể thay đổi theo sở thích hoặc khẩu vị của người nấu, tận dụng những nguyên liệu có sẵn theo mùa. Ví dụ rau thì có thể là lá bép, đọt mây hay đọt mướp, đọt bí, bông mướp…”.
Quan sát cách chế biến món canh bồi, nhiều thực khách sẽ cảm thấy kỳ lạ trước khâu giã bột và lá Rnhao. Hiện nay, tuy có máy xay nhưng người M’nông vẫn giã gạo bằng phương pháp thủ công để món canh mang hương vị truyền thống. Theo người M’nông, gạo giã càng nhuyễn, càng mịn thì món canh bồi đặc sản ăn càng ngon ngọt. Trong món canh bồi, sau khi nấu nồi nước sôi, cho các nguyên liệu thịt, rau, nêm nếm gia vị xong mới lấy bột gạo đã giã với lá Rnhao hòa vào nước rồi đổ từ từ vào nồi canh bồi rồi khuấy đều tay.
Giã lá Rnhao với bột gạo.
Một món canh bồi đạt chất lượng phải có màu sắc đẹp và hương vị thơm ngon, lá Rnhao giã nhuyễn kỹ càng không bị vón cục. Khi ăn canh phải có màu xanh tự nhiên đồng thời có mùi thơm của rau và vị ngọt thanh từ lá Rnhao. Khi thưởng thức, canh bồi phải cho cảm giác mát và không gây ngán. Món ăn này được chế biến đơn giản không cầu kỳ nhưng mang lại hương vị thật gần gũi khó quên.
Về thành phố, tìm khắp chốn cũng không thấy bán lá Rnhao, kể cả ở những cửa hàng đặc sản. Thi thoảng nhớ món canh bồi lá Rnhao, anh Phan Huy Hùng (37 tuổi, Đắk Nông) phải sắp xếp thời gian chạy về quê nhà.
Món canh Rnhao của người M’Nông.
“Mong rằng trong tương lai, các nhà hàng ở Tây Nguyên đều tìm mua loại rau này để tạo thành các món ăn cao cấp hơn và có cả món canh bồi mang đúng hương vị truyền thống. Khi trào lưu thưởng thức các món ăn vùng núi rừng ngày càng phát triển thì những thứ rau rừng tự nhiên như rau Rnhao lại trở thành đặc sản, được xem như thứ rau sạch hương vị lạ thu hút thực khách từ miền ngược tới miền xuôi như mình, ăn một lần là nhớ mãi”, anh Hùng chia sẻ.
