Cây đọt mọt, hay còn có tên gọi khác là cây lá lụa là loại rau rừng phổ biến trong món bánh xèo miền Tây, hiện được rao bán trên thị trường với giá lên tới 90.000 đồng/kg.
Cây đọt mọt còn gọi là cây lá lụa, cây mót, có tên Khoa Học là Cynometra ramiflora Linn. Loại cây này có nguồn gốc từ châu Á, phân bố từ Ấn Ðộ qua Ðông Nam Á (Việt Nam, Thái Lan, Philippines, Malaysia) đến các đảo Thái Bình Dương. Ở Việt Nam, cây đọt mọt thường gặp trong các rừng ngập mặn, rạch nước lợ.
Đọt mọt là cây lâu năm, mọc dại ở trong các rừng ngập mặn, rạch nước lợ
Cây đọt mọt cho lá thon dài như lụa bóng, đọt non có thể dùng làm rau sống, rau nhúng lẩu…
Sở dĩ cái tên lá lụa ra đời là bởi lá của loại cây này dài từ 10-15 cm, thường rủ xuống, một mặt nhẵn như tờ vải lụa bóng bẩy. Cây ra hoa, cho quả quả hàng năm, có màu vàng đẹp mắt. Đọt mọt thuộc giống cây cổ thụ, sống lâu năm và có thể cao từ 5-10m. Lá non của cây có màu tím biếc đẹp mắt, dài từ 3-5 cm, gốc thuôn, đầu tù.
Phần lá non của cây đọt mọt dùng làm rau sống
Nhiều năm về trước, cây đọt mọt là giống cây cổ thụ mọc khá phổ biến ở các rừng núi của các tỉnh phía Tây như Tây Ninh, Đồng Tháp… Lâu dần, bà con địa phương mang giống cây này về trồng tại nhà làm cây cảnh, cây kiểng hoặc lấy bóng mát hoặc làm hàng rào do có lá non và chùm hoa đẹp. Khi cây già thường bị chặt đi lấy củi đốt, lấy gỗ làm nhà cửa hoặc sử dụng trong xây dựng.
Cũng giống như những thứ rau khác trong vườn nhà của người dân miền Tây, rau đọt mọt xuất hiện trong bữa cơm một cách rất tự nhiên. Dân miệt vườn miền Tây ở Vĩnh Long, hay Châu Đốc từ khi chưa đưa cây đọt mọt về trồng đã thường ăn loại rau này với cá bống, cá cơm, cá lòng tong và các món cá kho tiêu, kho tộ khác.
Bánh xèo kết hợp với rau đọt mọt là chuẩn vị miền Tây dân dã
Chỉ cần một món kho mặn, một chảo kho quẹt, một thố mắm kho, rồi đứng dậy ra sau hè (sau vườn) hái thêm ít rau ghém mọc dại như rau đọt mọt là "quá đã" cho một bữa ăn uống giản dị của người dân nơi đây. Lá đọt mọt có vị chua thanh nhẹ, giòn giòn, mềm và mịn như nhung, lại thêm có vị chát chát. Chính vì hương vị đặc trưng quá đỗi riêng biệt của rau đọt mọt đã làm cho các món ăn trở nên hấp dẫn hơn.
Giờ đây, thứ cây vốn sống hoang dại này trở thành đặc sản rau rừng, thường xuất hiện trong các bữa ăn của người sành ăn bởi cuộc sống càng hiện đại, người ta lại càng thích thú với những giống rau lạ và có nguồn gốc tự nhiên. Ngọn lá đọt mọt non được sử dụng để dùng làm rau ăn sống, thường ăn với lẩu mắm, bánh xèo, rau ăn kèm kho quẹt… trong các nhà hàng chuyên món rau rừng hay ẩm thực miệt vườn miền Tây.
Không khó để bắt gặp rau đọt mọt trong đĩa rau sống của người dân miền Tây
Tuy vậy, khá khó để tìm kiếm giống rau này trên thị trường, đặc biệt là ở các thành phố lớn TP. HCM. Ở miền Tây, rau đọt mọt thường được bán với giá dao động khoảng từ 60.000-90.000 đồng/kg. Theo chia sẻ của chị Hường (Đồng Tháp): “Nhà tôi có trồng vài cây đọt mọt ở phía ven rừng ngập mặn nên tiện thể hái mang ra chợ bán, đổi bữa rau bữa cá. Loại rau này phải hái buổi sáng, khi nắng chưa lên thì vị mới giữ được ngon nhất, không bị quá chát hay đắng".
Chị Hường cũng cho biết, thi thoảng nhà chị có đổ mối sỉ cho một số thương lái thu mua rau rừng để vận chuyển đi các tỉnh, tuy nhiên do rau đọt mọt để lâu chất lượng sẽ giảm xuống nên số lượng thu mua không nhiều. Có lẽ chính vì lý do này mà trong các nhà hàng, đọt mọt chỉ xuất hiện một vài nhánh trên đĩa rau rừng.
Cây đọt mọt phát triển mạnh mẽ nhất ở vùng nước lợ ngập mặn, có sức sống rất mạnh mẽ, không cần chăm sóc mà vẫn phát triển tốt, là cây hoang dại nên rất ít sâu bệnh. Thường xuyên tỉa phần đọt non của cây sẽ giúp cây ra nhánh mới, phát triển tỏa tán xum xuê hơn. Chính vì lý do này mà lá rau đọt mọt đảm bảo sạch 100%, không hề có sự can thiệp của thuốc trừ sâu hay phân bón hóa học.
Cây đọt mọt rao bán trên các sàn thương mại điện tử, khách hàng mua về để trồng làm cây cảnh, cây kiểng
Bên cạnh là thứ rau đặc sản của đất miệt vườn miền Tây, cây đọt mọt còn được biết đến với nhiều công dụng chữa bệnh. Ở Ấn Ðộ, người ta dùng lá nấu sôi trong sữa bò và thêm mật ong vào dùng đắp ngoài chữa phong hủi, ghẻ và bệnh ngoài da. Theo một số nghiên cứu, lá cây đọt mọt có tác dụng chống lại các tế bào ung thư dạ dày, ung thư ruột kết và các dòng tế bào ung thư vú của con người.
