Quả tỳ bà trước đây ít người biết đến, nay được bán ở Hà Nội với giá lên tới 95.000 đồng/kg, nhiều người mua ăn thử vì tò mò.
Quả tỳ bà hay còn có tên gọi khác là tỳ bà diệp, nhót tây, lô quất… Loại quả này là đặc sản của các tỉnh miền núi phía Bắc như Lạng Sơn, Lào Cai, Cao Bằng… thường mọc dại ở các triền núi thấp, ít nắng. Theo tìm hiểu, cây tỳ bà có nguồn gốc từ vùng Đông Nam Trung Quốc và Nhật Bản. Tại 2 quốc gia này, quả tỳ bà cũng là một loại quả thông dụng, được dùng nhiều trong các món ăn và dược liệu làm thuốc.
Quả tì bà là đặc sản của vùng Lào Cai, Lạng Sơn, Cao Bằng.
Sở dĩ cây có tên là tỳ bà là do quả có hình giống đàn tỳ bà. Cây có chiều cao trung bình trong khoảng từ 6 – 8m. Lá của cây tỳ bà thường mọc so le, phiến lá có hình mác, đầu nhọn với chiều rộng khoảng từ 3 – 8cm và chiều dài khoảng từ 12 – 30cm. Mặt trên của lá có răng cưa còn mặt dưới có màu xám hoặc vàng nhạt, nhiều lông. Hoa của cây tỳ bà mọc nhiều thành từng chụm, hầu như không có cuống nhưng lại có lông với màu hung đỏ.
Loại trái rừng này thường được xem là loại trái cây mùa hè, chín rộ trong thời gian từ tháng 4 đến tháng 6 hàng năm, bà con đi rừng ăn chúng bình thường như món dứa hay các loại hoa quả địa phương khác. Nhiều năm gần đây, trái tỳ bà “về phố" với giá lên đến 95.000 đồng/kg, chủ yếu được bán nhiều trên các trang mạng và sàn thương mại điện tử. Khác với quả thanh trà hay quả mây Thái (một số loại quả rừng phổ biến được bày bán trên phố), quả tỳ bà khá hiếm.
Quả tỳ bà chín rộ trong thời gian từ tháng 4 đến tháng 6 hàng năm,
Chị Thu Trang (Hà Nội) thường nhờ người nhà tại Lào Cai mua buôn trái tỳ bà về bán lẻ. Chị chia sẻ: “Lần đầu mình được ăn thử trái này cũng khoảng 5 năm về trước, thấy ngon nên mua về bán thử. Không ngờ rất nhiều người biết tới trái này, bán rất đắt khách, từ đó đến nay mình vẫn tranh thủ bán loại quả này mỗi đợt có hàng để làm phong phú các mặt hàng, đồng thời kiếm thêm thu nhập”.
Lần đầu bán quả lạ, chị Trang không ngờ 15kg đã được khách mua sạch chỉ trong vài tiếng sau khi rao trên mạng. Nhận thấy hàng có khả năng tiêu thụ tốt, chủ cửa hàng tiếp tục nhận đặt hàng bán buôn bán lẻ về thủ đô. Tuy vậy, tỳ bà không có số lượng nhiều mỗi lần lấy hàng, chị Trang chỉ có thể nhập từ 20-40kg. Do đây là loại quả rừng nên chủ yếu được người dân đi hái từ cây dại mọc trong rừng, số lượng không có sẵn như các loại cây trái trồng với quy mô lớn. Giá bán của loại quả rừng này cũng vì thế mà khá cao.
Loại quả này có vị thơm ngon lại tốt cho sức khoẻ.
Tại Đài Loan (Trung Quốc), cây tỳ bà được trồng rất nhiều và mang lại giá trị kinh tế lớn. Tuy nhiên ở Việt Nam, loại cây này chủ yếu mọc dại hoặc được người dân trồng trong nhà như cây cảnh để lấy bóng mát. Do nhu cầu khách hàng ngày càng nhiều, một số thương lái nước ta đã nhập quả tỳ bà tươi từ Trung Quốc, thậm chí tại Nhật Bản, loại quả này được xem là thứ trái cây quý giá được đóng hộp sang trọng để bày bán tại các siêu thị với giá cả đắt đỏ.
Quả tỳ bà khi chín có màu vàng cam, vị ngọt pha chua theo kiểu nước cam sành vắt, phần thịt mềm, thanh mát, hương thơm nhẹ, được Đông y xưa đánh giá là trái cây giàu dinh dưỡng, có lợi cho sức khỏe cả về thể chất lẫn tinh thần. Không chỉ được dùng để ăn trực tiếp, tỳ bà ngâm đường còn có thể trị bệnh viêm họng, cảm cúm, là thức uống giải nhiệt cho mùa hè.
