Lẩu gà lá é là món đặc sản được nhiều người biết tới và yêu thích, lá é ngày nay được bán trên chợ mạng và các sàn thương mại điện tử với giá lên tới 110.000 đồng/kg.
Là một đất nước ở xứ nhiệt đới, Việt Nam có hệ động thực vật rất phong phú trong đó có nhiều loại ray được xem là gia vị, nguyên liệu cho nhiều món ăn ngon ở khắp 3 miền, mỗi loại lại mang đến những hương vị rất riêng. Đôi khi cũng là loại cây đó, nếu trồng ở vùng đất khác thì mùi vị, độ thơm, sự ngon ngọt lại hoàn toàn khác nhau và lá é là một ví dụ điển hình.
Lá é là gia vị quan trọng trong nhiều món ăn đặc sản ở các tỉnh Nam Trung Bộ và Tây Nguyên
Lá é thuộc họ húng quế, có mùi thơm giữa mùi chanh và sả nên có nơi gọi là rau thơm sả. Ngoài ra, lá é còn có nhiều tên gọi khác như é trắng, húng quế trắng, húng quế lông, tiến thực, hương thảo, hương nhu, trà tiên,… Được biết, thời xưa, lá é được coi là một loại rau gia vị thơm ngon, dùng để tiến vua nên mới gọi là "cây tiến thực".
Cây é vốn mọc dại bạt ngàn ở khắp các mảnh đất trống hay trong các vườn hoang ở các tỉnh Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, trong đó nhiều nhất là ở Phú Yên và Đắk Lắk. Cây é mọc quanh năm, cao khoảng 50cm, hoa màu trắng, thân và lá có màu xanh lục nhạt, có lông 2 bề mặt, mép lá có răng cưa.
Cây rau é từng mọc hoang dại và có giá rẻ, giờ đây nó được săn lùng khắp nơi
Lá é được dùng như một loại rau gia vị, giã nhuyễn để làm muối ăn với cơm nóng, hay làm thức chấm cho các món hải sản, thịt nướng. Thân và lá é được sử dụng trong ẩm thực như làm rau ăn sống, chế biến món ăn, nấu canh, đặc biệt nổi tiếng với món lẩu gà lá é từ Bắc vào Nam.
"Ngày bé, khi còn đói kém, mẹ lấy lá é làm muối, nấu nồi cơm nóng ấm rồi ăn với muối é. Đối với người dân miền Trung, muối é trắng vô cùng thân thuộc, muối é còn có thể dùng để chấm thịt gà, cá biển, cá đồng. Bây giờ, vào những ngày đông, lẩu gà lá é hơi chua cay, nấu cùng với gà sẽ tạo nên một mùi vị vô cùng đặc biệt, thơm ngon và hấp dẫn", anh Hòa (ở Bình Định) kể.
Lá é gần giống với lá rau húng quế nên nhiều người nhầm lẫn
Theo anh Hòa, lá é gần giống với lá rau húng quế nên nhiều người nhầm lẫn, để phân biệt người ta dựa vào đặc điểm hoa và thân é có màu trắng và có lông. Do đó, người ta gọi nó với cái tên là é trắng hay húng quế lông. Trong khi đó, húng quế ta (ở miền Bắc) có lá tương tự nhưng có màu tím, không có lông ở lá.
Trên chợ mạng và các sàn thương mại điện tử, lá é tươi được rao bán với giá lên tới 110.000 đồng/kg. Tại Hà Nội và TP.HCM, lá é được các nhà hàng, quán ăn tìm mua để làm các món ăn đặc sản, trong đó có món lẩu gà lá é hay lẩu cá lá é.
Trên sàn thương mại điện tử, lá é có giá lên tới 110.000 đồng/kg
Lá é được rao bán nhiều trên chợ mạng, ship đi các tỉnh thành
Rau é không để được lâu nên phải đặt trước mới có hàng
Chị Hồng Hoa (người bán các loại rau đặc sản trên chợ mạng) cho biết chị gửi é đi khắp các tỉnh, từ Bắc vào Nam và bán cả trên chợ mạng nhưng hàng sẵn không nhiều, chủ yếu phải đặt trước mới có hàng. "É trắng dễ rụng lá, để không cũng tự rớt lá chứ không cần tác động gì. Ngoài ra, é không để lâu được, phải ăn ngay mới thơm, dậy mùi, giữ được tinh dầu. Lá é để ráo nước, gói giấy, để ngăn mát tủ lạnh cũng chỉ bảo quản được thêm 1,2 ngày, sau đó lá sẽ dập, đen, mủn ra hoặc héo queo nên có khách đặt hàng tôi mới thu hái và gửi xe đi cho khách", chị Hoa nói.
Chị Hoa cho biết chị nhập lá é cho các nhà hàng lẩu hay quán ăn, cung cấp thường xuyên và số lượng lớn nên mang lại thu nhập kha khá. Trước đây lá é rất rẻ, thậm chí ai thích thì tự hái chứ không có giá trị kinh tế. Mấy năm trở lại đây, lá é được tìm mua khắp nơi, mỗi ngày chị bán được vài yến lá é đi khắp các vùng miền.
Vừa đặt được 1kg lá é, chị Huỳnh (ở Hà Nội) cho biết chị quê ở Đắk Lắk, ra Bắc học tập và lấy chồng nên rất quen với mùi vị của lá é, đặc biệt vị ngọt của thịt gà, vị thơm se cay nhẹ của lá é, pha thêm nấm tuỳ thích là có ngay nồi lẩu ưng ý. "Lá é có thể sử dụng bằng nhiều cách, nhưng nấu lẩu là ngon nhất. Tôi mua 1kg về nấu 1-2 ngày chứ loại này không để được lâu. Trước muốn ăn tôi phải nhờ bố mẹ gửi từ Đắk Lắk ra, còn giờ chỉ cần lên chợ mạng là có thể đặt được, rất tiện lợi", chị Huỳnh cho hay.
Ngoài là thứ rau gia vị, trong Đông y, loài cây này còn có tác dụng trị bệnh như chữa đau bụng, trướng bụng, ăn không tiêu, nôn mửa, cảm, cúm, sốt, đau đầu, viêm lợi, chảy máu chân răng, tưa lưỡi, viêm bàng quang…
