Tống quát
Vitamin A là thuật ngữ chung cho một nhóm các hợp chất hòa tan trong chất béo, rất quan trọng đối với sức khỏe con người. Nó hoạt động như một chất chống oxy hóa mạnh. Vitamin A được chia làm 2 dạng chính:
- Vitamin A hoạt tính (retinol): Là một dạng tiền vitamin A mà cơ thể có thể sử dụng trực tiếp. Retinol có nhiều trong các thực phẩm có nguồn gốc từ động vật như thịt, cá hay sữa.
- Beta-carotene (carotenoids Provitamin): Thường được tìm thấy nhiều trong thực vật. Cơ thể chỉ hấp thụ được beta-carotene khi nó được chuyển đổi thành dạng Vitamin A hoạt tính.
Vitamin A cần thiết cho nhiều quá trình trong cơ thể, bao gồm duy trì thị lực khỏe mạnh, đảm bảo chức năng bình thường của hệ thống miễn dịch, hỗ trợ sự tăng trưởng và phát triển thích hợp của em bé trong bụng mẹ.
Vai trò của vitamin A
1. Hỗ trợ thị lực
Vitamin A rất quan trọng cho thị lực, giúp chuyển đối ánh sáng chiếu vào mắt thành tín hiệu điện để gửi đến não bộ.
Một trong những triệu chứng đầu tiên của việc thiếu vitamin A là bệnh quáng gà. Bệnh này xảy ra ở những người thiếu vitamin A vì đây là thành phần chính của sắc tố rhodopsin. Rhodopsin được tìm thấy trong võng mạc mắt và cực kỳ nhạy cảm với ánh sáng, liên quan đến dẫn truyền ánh sáng thị giác. Những người mắc bệnh quáng gà vẫn có thể nhìn thấy vào ban ngày nhưng bị giảm thị lực trong bóng tối, chỉ tiếp nhận được những ánh sáng yếu vào ban đêm.
Ngoài việc giúp ngăn chặn bệnh quáng gà, bổ sung đủ vitamin A còn giúp làm chậm sự suy giảm thị lực thường gặp ở người già, ví dụ như bệnh thoái hóa điểm vàng - nguyên nhân gây mù hàng đầu trên thế giới.
Nghiên cứu cho thấy, những người trên 50 tuổi bị thoái hóa thị lực, được bổ sung chất chống oxy hóa bao gồm vitamin A, giúp giảm 25% nguy cơ bị thoái hóa điểm vàng.
2. Giảm nguy cơ mắc ung thư
Ung thư xảy ra khi các tế bào bất thường bắt đầu phát triển hoặc phân chia một cách không kiểm soát được. Trong khi đó, vitamin A đóng vai trò quan trọng trong sự tăng trưởng và phát triển của các tế bào, nhờ đó giúp kiểm soát nguy cơ mắc bệnh ung thư và phòng chống ung thư.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, bổ sung nhiều vitamin A dưới dạng beta-carotene giúp giảm nguy cơ mắc một số loại ung thư, bao gồm ung thư hạch Hodgkin, ung thư cổ tử cung, phổi và bàng quang.
3. Giúp hệ miễn dịch khỏe mạnh
Vitamin A đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì khả năng miễn dịch của cơ thể, ngăn chặn vi khuẩn xâm nhập. Vitamin A cũng liên quan đến việc sản xuất và chức năng của các tế bào bạch cầu, giúp loại bỏ vi khuẩn và mầm bệnh từ máu. Do đó, sự thiết hụt vitamin A có thể làm tăng khả năng nhiễm trùng và trì hoãn sự phục hồi khi bị bệnh.
Theo nghiên cứu, tại các quốc gia có tỷ lệ cao mắc các bệnh nhiễm trùng như sởi và sốt rét, việc cung cấp vitamin A đã được chứng minh giảm nguy cơ tử vong do những bệnh này gây ra.
4. Giảm mụn trứng cá
Mụn trứng cá là tình trạng rối loạn viêm da mãn tính. Những người bị mụn trứng cá thường xuất hiện mụn đau ở mặt, lưng và ngực. Nguyên nhân gây ra mụn trứng cá thường là do tuyến bã nhờn bị tắc nghẽn, da chết và dầu.
Mụn trứng cá thường không gây nguy hiểm cho sức khỏe nhưng lại liên quan đến ngoại hình, gây ra sự lo lắng và tự ti. Vitamin A có công dụng hỗ trợ điều trị mụn trứng cá. Isotretinoin là một dạng retinoid, có hiệu quả trong điều trị mụn trứng cá nghiêm trọng. Tuy nhiên, thuốc này có thể có tác dụng phụ nghiêm trọng nên bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.
5. Hỗ trợ sức khỏe xương
Các chất dinh dưỡng quan trọng để duy trì xương khỏe mạnh khi bạn già đi là protein, canxi và vitamin D. Tuy nhiên, việc bổ sung vitamin A cũng rất cần thiết cho sự tăng trưởng và phát triển xương. Sự thiếu hụt vitamin A có thể liên quan đến sức khỏe xương yếu kém.
Nghiên cứu chỉ ra, những người có hàm lượng vitamin A trong máu thấp hơn có nguy cơ bị loãng xương cao hơn so với những người khỏe mạnh. Những người bổ sung đầy đủ vitamin A trong chế độ ăn uống cũng sẽ giảm 6% nguy cơ mắc bệnh loãng xương.
Tuy nhiên, lượng vitamin A thấp không phải vấn đề duy nhất gây ra các bệnh về xương. Một số nghiên cứu chỉ ra những người có hàm lượng vitamin A cao cũng có nguy cơ gãy xương cao hơn. Việc bổ sung vitamin A còn phụ thuộc vào nhu cầu mỗi người.
6. Hỗ trợ cơ quan sinh sản
Vitamin A rất cần thiết để duy trì hệ thống sinh sản khỏe mạnh ở cả nam và nữ, cũng như đảm bảo sự tăng trưởng và phát triển bình thường của phôi thai trong thai kỳ. Sự thiếu hụt vitamin A có thể liên quan đến sự phát triển của tế bào tinh trùng, gây ra vô sinh.
Ở phụ nữ mang thai, vitamin A tham gia vào sự tăng trưởng và phát triển của nhiều cơ quan và cấu trúc chính của thai nhi, bao gồm bộ xương, hệ thần kinh, tim, thận, mắt, phổi và tuyến tụy.
Việc thiếu vitamin A rõ ràng là không tốt nhưng việc thừa vitamin A trong khi mang thai cũng có thể gây hại cho em bé đang phát triển và có thể dẫn đến dị tật bẩm sinh.
Dấu hiệu thiếu vitamin A
1. Da khô
Vitamin A là một trong những yếu tố chính mà cơ thể cần để sửa chữa các mô da và giữ cho da ngậm nước. Khi cơ thể thiếu vitamin A, triệu chứng phổ biến nhất là xuất hiện bệnh chàm - da khô đến mức có màu đỏ như bị thương, đồng thời da cũng ngứa ngáy, khó chịu.
2. Bệnh quáng gà
Quáng gà (hay còn gọi là nyctalopia) là một trong những dấu hiệu dễ phát hiện nhất khi cơ thể thiếu vitamin A. Đây là một vấn đề về mắt khiến thị lực giảm đi khi ở trong điều kiện thiếu sáng, từ đó giảm phản xạ của các cơ quan khác.
3. Mụn trứng cá
Như đã đề cập ở trên, vitamin A có khả năng sửa chữa mô da thần kì. Trong trường hợp thiếu hụt vitamin A, khuôn mặt có thể trở nên khô căng và oái oăm thay, dầu lại được sản xuất quá mức, dẫn đến sự xuất hiện của mụn nhọt. Đây là lý do tại sao vitamin A có thể được sử dụng để điều trị các vấn đề liên quan đến mụn trứng cá.
4. Khó khăn khi thụ thai
Nếu bạn gặp khó khăn trong quá trình thụ thai, có thể nguyên nhân là thiếu vitamin A. Hệ thống sinh sản của cả nam và nữ đều hoạt động tốt nhất nếu cơ thể có đủ vitamin A. Tiêu thụ thực phẩm giàu vitamin A có thể thúc đẩy khả năng sinh sản.
Ngoài ra, phụ nữ mang thai nên đưa thêm vitamin A vào chế độ ăn uống của họ, vì thiếu chất dinh dưỡng này cũng tăng khả năng sảy thai ngoài ý muốn.
5. Vết thương lâu lành
Cơ thể có khả năng chữa lành vết thương trong một thời gian ngắn nếu sản xuất đủ lượng collagen - một loại protein làm da và máu khoẻ mạnh hơn. Collagen lại được sản xuất nhờ vào vitamin A. Vì vậy, nếu bạn thấy các vết thương hở lâu liền sẹo, thì hãy bổ sung thêm vitamin A vào thực đơn mỗi ngày, chẳng hạn như cà rốt, cam, sữa và thịt đỏ.
6. Tăng trưởng chậm
Đây là một trong những dấu hiệu chúng ta nên chú ý nhất, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Vitamin A nên được tiêu thụ từ tháng thứ ba của thai kỳ và cho đứa trẻ trong những năm đầu đời. Nó có vai trò quan trọng cho sự phát triển thị lực và hệ miễn dịch của trẻ nhỏ, cũng như sự phát triển của thai nhi và những thay đổi thể chất ở bà mẹ.
7. Khô mắt
Một trong những dấu hiệu quan trọng nhất của sự thiếu hụt vitamin A là không có khả năng sản xuất nước mắt và giữ ẩm cho nhãn cầu. Nếu sự khó chịu này kéo dài, giác mạc có thể suy yếu hoàn toàn và mất thị lực.
Nguy cơ khi thừa vitamin A
Vitamin A là một vitamin tan trong chất béo, được lưu trữ trong cơ thể bạn. Do đó, việc bổ sung quá nhiều vitamin A cũng có thể gây hại cho sức khỏe.
Hyperv Vitaminosis A - ngộ độc do sử dụng quá nhiều vitamin A - là một bệnh lý gây ra do quá trình ăn uống hoặc bổ sung các chất chứa quá nhiều vitamin A. Những triệu chứng của bệnh có thể bao gồm buồn nôn, chóng mặt, đau đầu, nếu nguy hiểm có thể gây ra tử vong.
Mức nhu cầu vitamin A theo độ tuổi:
- Trẻ em, thanh thiếu niên: 300-600 mcg/ngày
- Nam trưởng thành : 900 mcg/ngày
- Nữ trưởng thành : 700 mcg/ngày
Cách bổ sung vitamin A
Nhu cầu vitamin A
Cơ thể không thể tự sản xuất được vitamin A, do đó bạn cần phải cung cấp vitamin A cho cơ thể bằng chế độ ăn uống, thực phẩm hoặc viên uống tổng hợp. Theo nghiên cứu, mỗi ngày, nam giới nên cung cấp 900 mg vitamin A, 700 mg đối với phụ nữ, trẻ em và thanh thiếu niên là 300-600 mg.
Những thực phẩm có nguồn gốc động vật giàu vitamin A
Vitamin A1, còn được gọi là retinol, chủ yếu được tìm thấy trong thực phẩm có nguồn gốc động vật.
- Gan bò, xúc xích gan
- Dầu gan cá tuyết
- Cá hồi, cá ngừ
- Phô mai
- Bơ
- Trứng luộc
- Trứng cá muối
Những loại rau chứa nhiều pro-vitamin A
Pro-vitamin A, chủ yếu được lấy từ beta-carotene có trong các loại trái cây và rau quả nhiều màu sắc.
- Khoai lang (nấu chín)
- Cải xoăn (nấu chín)
- Cà rốt (nấu chín
- Ớt đỏ ngọt (sống) -
- Rau bina (sống)
Những loại trái cây chứa nhiều pro- vitamin A
- Xoài
- Dưa vàng
- Bưởi hồng hoặc đỏ
- Dưa hấu
- Đu đủ
- Mơ
- Quýt
- Ổi
- Chanh dây
