Là một trong những loại vitamin cần thiết cho sức khỏe, vitamin A có nhiều tác dụng nhằm duy trì cơ thể hoạt động một cách khỏe mạnh. Vitamin A có tác dụng gì và cách bổ sung vitamin A như thế nào?
Vitamin A là một loại vitamin thiết yếu mà cơ thể cần để tăng trưởng và phát triển. Nó cũng rất quan trọng đối với các tế bào, thị lực, chức năng miễn dịch và sinh sản của cơ thể. Nó cũng giúp tim, phổi, thận và các cơ quan khác hoạt động bình thường.
Một số dạng vitamin A
Vitamin A được tạo sẵn có trong thịt, cá và các sản phẩm từ sữa.
Provitamin A có trong trái cây, rau và các sản phẩm có nguồn gốc thực vật khác.
Retinol là dạng hoạt động chính của vitamin A trong máu. Retinyl palmitate là dạng dự trữ của vitamin.
Beta-carotene là một tiền chất của vitamin A có trong thực vật - đặc biệt là trái cây và rau có màu sẫm và trái cây nhiều dầu. Bản thân beta-carotene là một chất chống oxy hóa, nhưng cơ thể cũng có thể chuyển hóa nó thành vitamin A khi cần thiết.
Vitamin A có tác dụng gì?
Vitamin A tốt cho sức khỏe của mắt
Vitamin A rất cần thiết để duy trì thị lực của bạn. Vitamin A cần thiết để chuyển đổi ánh sáng chiếu vào mắt bạn thành tín hiệu có thể được gửi đến não. Trên thực tế, một trong những triệu chứng đầu tiên của sự thiếu hụt vitamin A là bệnh quáng gà, được gọi là chứng giật nhãn cầu.
Vitamin A đóng vai trò lớn đối với sức khỏe của mắt
Bệnh quáng gà xảy ra ở những người thiếu vitamin A, vì vitamin này là thành phần chính của sắc tố rhodopsin. Rhodopsin được tìm thấy trong võng mạc của mắt và cực kỳ nhạy cảm với ánh sáng. Những người bị tình trạng này vẫn có thể nhìn bình thường vào ban ngày, nhưng bị giảm thị lực trong bóng tối do mắt của họ phải vật lộn để thu nhận ánh sáng ở các tầng thấp hơn.
Ngoài việc ngăn ngừa bệnh quáng gà, ăn đủ lượng beta-carotene có thể giúp làm chậm sự suy giảm thị lực mà một số người gặp phải khi già đi.
Vitamin A có thể giúp giảm nguy cơ mắc một số bệnh ung thư
Ung thư xảy ra khi các tế bào bất thường bắt đầu phát triển hoặc phân chia một cách mất kiểm soát. Vì vitamin A đóng một vai trò quan trọng trong sự tăng trưởng và phát triển của các tế bào, ảnh hưởng của nó đối với nguy cơ ung thư và vai trò trong việc ngăn ngừa ung thư đang được các nhà khoa học quan tâm.
Trong các nghiên cứu, ăn nhiều vitamin A dưới dạng beta-carotene có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc một số loại ung thư, bao gồm ung thư hạch Hodgkin, cũng như ung thư cổ tử cung, phổi và bàng quang.
Mặc dù việc hấp thụ nhiều vitamin A từ thực phẩm thực vật có liên quan đến việc giảm nguy cơ ung thư, nhưng vitamin A từ thực phẩm động vật thì chưa chắc chắn. Tương tự, các chất bổ sung vitamin A không cho thấy những tác dụng có lợi như nhau.
Hiện tại, mối quan hệ giữa lượng vitamin A trong cơ thể và nguy cơ ung thư vẫn chưa được hiểu đầy đủ. Tuy nhiên, các bằng chứng hiện tại cho thấy rằng bổ sung đầy đủ vitamin A, đặc biệt là từ thực vật, rất quan trọng đối với sự phân chia tế bào khỏe mạnh và có thể làm giảm nguy cơ mắc một số loại ung thư.
Vitamin A hỗ trợ một hệ thống miễn dịch khỏe mạnh
Vitamin A đóng một vai trò quan trọng trong việc duy trì khả năng miễn dịch của cơ thể. Nó cũng tham gia vào việc sản xuất và duy trì chức năng của các tế bào bạch cầu, giúp bắt giữ, loại bỏ vi khuẩn và các mầm bệnh khác khỏi máu. Điều này có nghĩa là sự thiếu hụt vitamin A có thể làm tăng khả năng mắc các bệnh nhiễm trùng và làm chậm quá trình hồi phục khi bạn bị ốm.
Trên thực tế, ở những quốc gia phổ biến, các bệnh nhiễm trùng như sởi và sốt rét, việc điều chỉnh tình trạng thiếu vitamin A ở trẻ em đã được chứng minh là làm giảm nguy cơ tử vong do các bệnh này.
Vitamin A có tác dụng gì cho làn da?
Mụn trứng cá là một chứng rối loạn viêm da mãn tính. Những người bị tình trạng này phát triển các nốt mụn và mụn đầu đen, phổ biến nhất là trên mặt, lưng và ngực.
Những mụn này xuất hiện khi các tuyến bã nhờn bị tắc nghẽn da chết và dầu. Mặc dù các nốt mụn này vô hại về mặt thể chất, nhưng mụn trứng cá có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần của con người và dẫn đến lòng tự trọng thấp, lo lắng và trầm cảm.
Vai trò chính xác của vitamin A trong sự phát triển và điều trị mụn trứng cá vẫn chưa rõ ràng. Người ta cho rằng thiếu hụt vitamin A có thể làm tăng nguy cơ phát triển mụn trứng cá, vì nó gây ra sản xuất quá mức keratin protein. Điều này sẽ làm tăng nguy cơ bị mụn trứng cá do khiến tế bào da chết khó loại bỏ khỏi nang lông hơn, dẫn đến tắc nghẽn.
Vitamin A hỗ trợ sức khỏe xương
Các chất dinh dưỡng quan trọng cần thiết để duy trì xương khỏe mạnh khi bạn già đi là protein, canxi và vitamin D. Tuy nhiên, ăn đủ vitamin A cũng cần thiết cho sự phát triển và tăng trưởng xương. Sự thiếu hụt vitamin này có liên quan đến sức khỏe xương kém.
Trên thực tế, những người có lượng vitamin A trong máu thấp hơn có nguy cơ bị gãy xương cao hơn những người có đủ vitamin A. Ngoài ra, một phân tích tổng hợp gần đây của các nghiên cứu quan sát cho thấy những người có tổng lượng vitamin A cao nhất trong chế độ ăn uống có nguy cơ gãy xương giảm 6%.
Tuy nhiên, hàm lượng vitamin A thấp có thể không phải là vấn đề duy nhất đối với sức khỏe của xương. Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người hấp thụ nhiều vitamin A cũng có nguy cơ gãy xương cao hơn.
Mặc dù vậy, những phát hiện này đều dựa trên các nghiên cứu quan sát, không thể xác định nguyên nhân và kết quả.
Điều này có nghĩa là hiện tại, mối liên hệ giữa vitamin A và sức khỏe của xương vẫn chưa được hiểu đầy đủ, và cần có nhiều thử nghiệm chính xác và đầy đủ hơn.
Vitamin A thúc đẩy hệ thống sinh sản khỏe mạnh
Vitamin A rất cần thiết để duy trì hệ thống sinh sản khỏe mạnh ở cả nam và nữ, cũng như đảm bảo sự phát triển và tăng trưởng bình thường của phôi thai trong thời kỳ mang thai.
Các nghiên cứu trên chuột kiểm tra tầm quan trọng của vitamin A trong quá trình sinh sản của nam giới đã chỉ ra rằng sự thiếu hụt sẽ ngăn chặn sự phát triển của các tế bào tinh trùng, gây vô sinh.
Vitamin A giúp duy trì sức khỏe sinh sản
Tương tự như vậy, các nghiên cứu trên động vật đã gợi ý rằng sự thiếu hụt vitamin A ở con cái có thể ảnh hưởng đến sinh sản bằng cách làm giảm chất lượng trứng và ảnh hưởng đến sự làm tổ của trứng trong tử cung.
Ở phụ nữ mang thai, vitamin A cũng tham gia vào sự tăng trưởng và phát triển của nhiều cơ quan và cấu trúc chính của thai nhi, bao gồm khung xương, hệ thần kinh, tim, thận, mắt, phổi và tuyến tụy.
Tuy nhiên, mặc dù ít phổ biến hơn thiếu vitamin A, nhưng quá nhiều vitamin A trong thời kỳ mang thai cũng có thể gây hại cho thai nhi đang phát triển và có thể dẫn đến dị tật bẩm sinh.
Do đó, nhiều cơ quan y tế khuyến cáo phụ nữ nên tránh các loại thực phẩm chứa nhiều vitamin A, chẳng hạn như patê và gan, cũng như các chất bổ sung có chứa vitamin A trong thời kỳ mang thai.
Nguồn thực phẩm chứa vitamin A
Dạng vitamin A sẽ phụ thuộc vào nguồn gốc.
Ví dụ, retinol là dạng hoạt động của vitamin A - chỉ có nguồn gốc từ động vật. Các nguồn retinol phong phú nhất bao gồm:
- Thịt nội tạng, chẳng hạn như gan
- Cá béo, chẳng hạn như cá ngừ và cá trích
- Sữa và pho mát
- Trứng
Thực phẩm có nguồn gốc thực vật chứa carotenoid, là dạng chất chống oxy hóa của vitamin A. Cơ thể chuyển hóa chúng thành retinol khi cần.
Carotenoid là một sắc tố màu da cam góp phần tạo nên màu sắc của một số loại trái cây và rau quả. Các nguồn trái cây và rau quả giàu carotenoid thường có màu cam. Chúng bao gồm:
- Bí ngô
- Cà rốt
- Bí đao
- Khoai lang
- Ớt đỏ
- Dưa lưới
- Quả mơ
- Trái xoài
Thực phẩm thực vật giàu beta-carotene bao gồm các loại rau lá xanh đậm, chẳng hạn như:
- Bông cải xanh
- Rau bina
- Củ cải xanh
Cách uống vitamin A và liều lượng
Lượng vitamin A được khuyến nghị thay đổi tùy theo độ tuổi. Mọi người cũng cần nhiều hơn trong khi mang thai và khi cho con bú.
Mức vitamin khuyến nghị hàng ngày theo độ tuổi như sau:
Dưới 6 tháng tuổi: 400 mcg
7-12 tháng: 500 mcg
1–3 tuổi: 300 mcg
4–8 tuổi: 400 mcg
9–13 tuổi: 600 mcg
14 tuổi trở lên: 900 mcg đối với nam và 700 mcg đối với nữ
Trong thời kỳ mang thai, nhu cầu là 770 mcg mỗi ngày. Trong khi cho con bú, nó là 1.300 mcg mỗi ngày. Tốt nhất bạn chỉ nên sử dụng các thuốc bổ sung vitamin A theo chỉ định của bác sĩ. Không nên tự ý uống bổ sung vitamin A vì có thể dẫn đến nhiều rủi ro.
Rủi ro khi sử dụng vitamin A quá liều
Vitamin A có thể gây độc khi mọi người tiêu thụ quá nhiều, thông qua chế độ ăn uống của họ hoặc thông qua việc bổ sung. Một người không thể tiêu thụ quá nhiều beta-carotene, vì cơ thể sẽ chỉ chuyển hóa nó thành vitamin A khi cần thiết.
Tiêu thụ quá nhiều vitamin A có thể dẫn đến ngộ độc vitamin A. Các triệu chứng có thể bao gồm:
- Thay đổi màu da
- Bong tróc ở lòng bàn tay và lòng bàn chân
- Nứt da ở ngón tay
- Bệnh vẩy nến
- Viêm da tiếp xúc dị ứng
- Ảnh hưởng đến da quanh mắt
- Môi, miệng và mũi khô, có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng
- Giảm sản xuất bã nhờn
Việc sử dụng vitamin A quá mức trong thời gian dài có thể dẫn đến:
- Thay đổi trong quá trình hình thành xương
- Mức cholesterol cao
- Tổn thương gan
- Thay đổi hệ thống thần kinh dẫn đến đau đầu, buồn nôn và nôn mửa.
|
Nguồn tham khảo: Everything you need to know about vitamin A - đăng trên trang tin y tế Medical News Today. Xuất bản ngày 4/1/2021. 6 Health Benefits of Vitamin A, Backed by Science - đăng trên trang tin y tế Health Line. Xuất bản ngày 23/8/2018. |
