Tổng quát
Củ năng có tên tiếng Anh là Eleocharis dulcis, thuộc họ Cói. Bề ngoài củ có kích thước, hình dáng gần giống với củ hành tây nhưng màu đậm hơn. Một lớp vỏ mỏng màu nâu sậm bao bọc bên ngoài. Bên trong là phần thịt màu trắng, đục dần khi vào phần giữa.
Củ năng có nguồn gốc từ Đông Nam Á, Nam Trung Quốc, Đài Loan, Úc, châu Phi và xuất hiện nhiều trên các hòn đảo ở Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương.
Chúng được thu hoạch thân, củ, chuyển sang màu nâu sẫm khi đến kỳ thu hái.
Loại củ này chứa hàng loại những khoáng chất cần thiết cho cơ thể như magie, đồng, sắt, photpho, kali… và hàm lượng vitamin dồi dào. Đây là loại thực phẩm bổ dưỡng có khả năng hỗ trợ trị liệu đối với các bệnh tim mạch, đái tháo đường, thanh nhiệt, giải độc cho cơ thể...
Giá trị dinh dưỡng
Củ năng chứa nhiều hợp chất hóa học sinh học như chất chống oxy hóa catechin và epicatechin.
Nó có penicillin giống như hợp chất gọi là puchin. Bên cạnh đó, axit gallic, vanillin, axit hydrocinnamic và axit pcoumaric là những thành phần quan trọng.
Củ năng có đủ lượng kali và lượng natri thấp.
100 gram của năng có giá trị dinh dưỡng calo (97), chất béo (0,1g), kali (584mg), natri (14mg), carbohydrate (24g), protein (1,4g), chất xơ (2g), protein (1g), canxi (1%), vitamin C (6%), vitamin B-6 (15%) và magiê (5%).
Tác dụng
– Củ năng có tác dụng thanh nhiệt giải độc: Hoạt chất penicillin có trong củ năng giúp thanh lọc cơ thể, tạo cảm giác thư thái, đồng thời đào thải các chất độc hại ra khỏi cơ thể. Người ta thường dùng loại củ năng thái nhỏ, nấu chè hoặc hầm với dạ dày lợn vừa thanh nhiệt, làm mát cơ thể vừa mang lại nhiều chất dinh dưỡng.
- Phòng chống bệnh tim mạch: Do nó chứa nhiều acid béo thiết yếu như linoleic acid nên được cho là rất tốt cho sức khỏe tim mạch. Các chuyên gia thường khuyên chúng ta nên sử dụng củ năng thường xuyên vào thực đơn mỗi ngày để phòng chống các bệnh liên quan đến tim mạch hay mạch máu.
- Hỗ trợ tiêu hóa tốt: Củ năng rất nhiều chất xơ, mang lại nguồn tinh bột dồi dào. Chất xơ giúp bạn tiêu hóa tốt, nhanh hơn và giúp cho hấp thu dinh dưỡng hiệu quả hơn.
- Kích thích mọc tóc: Lợi ích của củ năng là giúp tóc nhanh mọc vì có hàm lượng vitamin K dồi dào. Loại củ năng cũng có vitamin B và E. Tất cả các chất dinh dưỡng đều tốt cho tóc khỏe mạnh, phát triển nhanh chóng.
- Kháng khuẩn: Sự hiện diện của các chất chống oxy hóa như poly-phenol và flavonoid, củ năng hoạt động chống virus, vi khuẩn hiệu quả, giúp bạn phòng chống các bệnh thông thường như cảm cúm.
- Tốt cho sự tăng trưởng của thai nhi: Hàm lượng chất dinh dưỡng và vitamin dồi dào như K, E, nhóm B…và khoáng chất nên củ năng được nhiều bà mẹ mang thai sử dụng để giúp thai nhi phát triển toàn diện.
- Tốt cho da: Củ năng có tác dụng giải độc cơ thể và mang lại sự trẻ trung, giảm thiểu mụn, vết thâm da. Bệnh chàm được trị hiệu quả từ bột củ năng.
- Giữ nước cho cơ thể: Củ năng có tác dụng cân bằng lượng nước trong cơ thể do sự hiện diện của đủ lượng kali và lượng natri thấp hơn.
- Tăng tiết sữa mẹ: Flavonoid từ củ năng kích thích tuyến vú ở phụ nữ sau khi sinh giúp có nguồn sữa tốt để nuôi con.
Củ năng có nhiều công dụng cho sức khỏe
Cách sử dụng
Với nhiều thành phần dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe, dễ chế biến và ngon miệng với nhiều người, củ năng được nhiều người chế biến thành các món ăn cực kỳ hấp dẫn theo mùa cho bạn trải nghiệm ẩm thực tuyệt vời.
- Chè đậu xanh củ năng giải nhiệt ngày nóng: Nguyên liệu bạn cần có là 300g đậu xanh bỏ vỏ, 300g đường, 150g củ năng. Tiến hành chế biến đơn giản như bạn cho đậu xanh cho vào nồi và nấu sôi. Củ năng sau khi gọt vỏ, rửa kỹ và cắt miếng vừa ăn sẽ cho cùng với đường vào nồi đậu xanh đun nhừ. Lưu ý độ ngọt của món ăn tùy thuộc khẩu vị của bạn. Để nguội hoặc cho thêm đá ăn chè đậu xanh của năng sẽ rất ngon.
- Sườn non hầm củ năng bổ dưỡng: Với những người đang bị ốm, mới ốm dậy có thể dùng món sườn non hầm củ năng này để nhanh chóng phục hồi. Nguyên liệu bạn cần có là 500g sườn heo non, 1kg củ năng, 200g củ sen, 1 củ cà rốt, 1 quả su su, hành củ tím, hành lá, gia vị khác. Thao tác tiến hành như sau: chặt miếng sườn heo và chần với nước sôi, sau đó để nguội, ướp thêm gia vị. Củ năng rửa sạch, xắt miếng cho vừa miệng. Cà rốt, su su thực hiện sơ chế đơn giản rửa sạch cắt miếng nhỏ. Thực hiện xào sườn heo đã ướp vào cho đến khi săn lại. Đổ nước và đun khoảng 20 phút sau đó cho thêm củ năng, các loại củ đã sơ chế, đun đến khi nhừ.
- Thạch củ năng thanh nhiệt: Nguyên liệu đơn giản cần có là củ năng, bột năng, lá dứa. Củ năng rửa, sạch, gọt vỏ và xắt nhỏ thành hạt lựu. Cho củ năng cùng bột năng, lá dứa lên luộc chung, sau đó vớt ra ngâm nước lạnh.
Lưu ý khi dùng
- Người dễ bị thương hàn không nên dùng: Theo quan niệm Đông Y, củ năng có tính lạnh nên không thích hợp với những người có thể chất hoặc bệnh lý thuộc thể hư hàn Hay nói cách khác những ai đang bị các bệnh như cảm lạnh, đau bụng, đi ngoài phân lỏng, ăn uống khó tiêu thì không nên dùng củ năng dưới bất kỳ dạng nào.
- Tuyệt đối không ăn sống: Việc ăn sống củ năng gây nên những nguy hiểm lớn với sức khỏe con người. Nguyên nhân được cho là củ năng mọc dưới nước dễ nhiễm ấu trùng sán ở môi trường này.. Môi trường sống thủy sinh là nơi trú ngụ, đẻ trứng của các loại sán lá, sán ký sinh trong cơ thể con người hoặc động vật trứng sán theo phân ra ngoài nên việc ăn sống củ năng rất dễ khiến bạn bị nhiễm bệnh.
- Hạn chế dùng buổi tối: Chế biến dưới dạng món ăn hay nước ép từ củ năng dùng vào buổi tối là điều không nên. Loại củ này có chứa nhiều nước, lợi tiểu và kích thích bài tiết nước tiểu vào bàng quang nên dễ khiến hiện tượng tiểu đêm ở người lớn tuổi, tè dầm ở trẻ nhỏ…
