Tổng quát
Chùm ngây - Moringa oleifera Lam. Tên đồng nghĩa: Guilandina moringa Lam., Họ chùm ngây (Moringaceae). Chùm Ngây - Moringa oleifera Lam. là loài được biết đến nhiều nhất trong 13 loài của chi Moringa, phân bố rộng rãi ở châu Phi và châu Á.
Cây chùm ngây là cây gỗ nhỏ, cao 5 - 10m. Vỏ cây dày, có khía rãnh. Thân non có lông. Lá kép, mọc so le, 3 lần lông chim, dài 30 - 60cm, 6 - 9 đôi lá chét hình trứng, mọc đối, dài 1,3 - 2 cm, rộng 0,6 - 1,0cm. Cụm hoa mọc thành chùy ở kẽ lá, lá bắc hình chỉ, hoa màu trắng, hơi giống hoa họ Đậu, đài có 5 răng hình thuôn, uốn cong, tràng 5 cánh hình thìa, nhị 5, chỉ nhị có lông ở gốc, bầu thượng, 1 ô, có lông. Mùa hoa: tháng 4 - 6. Mùa quả: tháng 7 - 9. Quả màu nâu, có thiết diện tam giác, mọc thõng xuống, mở làm 3 mảnh, dài 30 - 50cm hay hơn, rộng 1,5 - 2,5cm, chứa khoảng 20 hạt trong lõi. Hạt màu nâu sáng hoặc tối có 3 cạnh và có cánh màu trắng, dạng màng, đường kính 1 - 1,4cm, dài 0,5 - 2,5cm. Có khoảng 3.000 - 9.000 hạt mỗi kilôgam. Vỏ cây màu xám trắng, dày, mềm, nhiều vết nứt và gồ ghề. Khi bị thương vỏ cây sẽ tiết ra chất gôm có màu trắng nhưng sau đó sẽ chuyển thành màu nâu đỏ hoặc nâu đen dưới tác động của môi trường.
Ở Việt Nam, chùm ngây mọc hoang hoặc được trồng rải rác ở các tỉnh phía Nam, từ Đà Nẵng, Nha Trang, Phan Thiết đến Kiên Giang và cả đảo Phú Quốc. Cây ưa sáng và ưa khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, chịu đựng được lượng mưa 750 - 2.200mm.
Chùm ngây có thể sống và phát triển trên nhiều loại đất, từ đất đỏ bazan ở Tây Nguyên đến sét pha cát hoặc trên đất cát của vùng ven biển. Cây trồng bằng hạt hay cành, sau 2 năm bắt đầu có hoa. Chùm ngây thường rụng lá vào mùa đông hoặc mùa khô (ở miền Nam). Mùa ra lá và chồi non thường trùng với mùa hoa.
Do được thuần hóa và trồng trọt lâu đời, cây chùm ngây đã có nhiều biến chủng khác nhau. Trong đó, đặc điểm quan trọng nhất để phân biệt giữa các giống là độ dài và màu sắc của quả (60 - 90cm và 90 - 120cm). Chùm ngây trồng ở các tỉnh phía Nam thuộc nhóm quả ngắn (60 - 90cm).
Giá trị dinh dưỡng
Chùm ngây chứa hơn 90 chất dinh dưỡng, những chất có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe con người, giúp giảm nguy cơ từ những chứng bệnh suy thoái và chữa trị các bệnh thông thường.
Chùm ngây là một nguồn dinh dưỡng tuyệt vời với nhiều vitamin và khoáng chất. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng chùm ngây có:
- Protein gấp 9 lần so với sữa chua.
- Vitamin A nhiều gấp 10 lần so với cà rốt.
- Kali gấp 15 lần so với chuối.
- Canxi gấp 17 lần so với sữa.
- Vitamin C nhiều hơn 50% so với cam.
- Sắt gấp 25 lần so với rau chân vịt.
Mặt khác với khả năng giàu nguồn dinh dưỡng, hiện nay lá chùm ngây tươi đang được WHO và FAO xem như giải pháp hiệu quả cho các bà mẹ thiếu sữa, phụ nữ mang thai, trẻ em suy dinh dưỡng và trẻ em cai sữa ở độ tuổi từ 1 - 3. Thật vậy, 1 đứa trẻ dưới 3 tuổi khi tiêu thụ 30g bột lá chùm ngây mỗi ngày có thể cung cấp hơn 1/3protein, 75% canxi và hơn 1/2 lượng sắt cần thiết cho cơ thể.
Đối với các bà mẹ đang mang thai và cho con bú, chi cần dùng 100g lá tươi mỗi ngày là đủ bổ sung calcium, vitamin C, vitaminA, sắt, đồng, magnesium, sulfur, các vitamin B cần thiết trong ngày.
Các nhà khoa học so sánh giữa hàm lượng dinh dưỡng ưu việt của lá chùm ngây tươi (100g) và những thực phẩm, trái cây tiêu biểu thường dùng như cam, càrốt, sữa và chuối nếu trên cùng trọng lượng.
Lá chùm ngây giàu dinh dưỡng chứa nhiều chất khoáng quan trọng như: đạm, vitamin, -carotene, axít amin và nhiều hợp chất khó gặp tại các cây khác như zeatin, nhóm hợp chất flavonoid (quercetin, isoquercetin, rutin, –sistosterol, acidýcaffeoylquinic và kaempferol….) theo “U Eilert, B Wolters, A Nahrstedt, 1981”.
Vì vậy, ngày nay nó được ứng dụng rất nhiều trong thực phẩm bằng nhiều cách sử dụng khác nhau hoặc tạo các sản phẩm đa dạng như trà, thức uống dinh dưỡng, lá chùm ngây sấy khô đóng gói…
Tác dụng
Cung cấp các loại axit amin thiết yếu
Ngoài việc chứa vitamin, khoáng chất, canxi và kali, chùm ngây còn rất giàu axit amin. Nghiên cứu của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ đã chỉ ra rằng chùm ngây chứa 18 trong số 20 loại axit amin - xây dựng các khối protein được tìm thấy trong cơ thể con người. Trong cuốn sách của mình, Tiến sĩ Monica Marcu viết rằng chùm ngây là một trong số ít thực vật có chứa tất cả 9 loại axit amin thiết yếu mà cơ thể không thể tạo ra.
Chống viêm, giảm lão hóa
Các chất chống oxy hóa - flavonoid, polyphenol và axit ascorbic có trong chùm ngây - chống lại các gốc tự do, các phân tử dẫn đến viêm, tổn thương tế bào và oxy hóa.
Làm giảm các triệu chứng của bệnh tiểu đường
Ở dạng bột, chùm ngây đã được tìm thấy có hiệu quả trong việc giảm mức độ lipid và glucose, điều chỉnh căng thẳng oxy hóa và giảm lượng đường trong máu. Chùm ngây giúp giảm lượng glucose trong máu, cũng như đường và protein trong nước tiểu. Điều này đã cải thiện nồng độ hemoglobin và hàm lượng protein tổng thể trong những người được thử nghiệm.
Chùm ngây là một loại thực phẩm tốt cho tim
Vì nó giúp kiểm soát lipid, chùm ngây có thể ngăn ngừa sự hình thành mảng bám trong động mạch và giảm mức cholesterol. Điều này làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Có thể chống nhiễm trùng thông thường
Các đặc tính kháng khuẩn và kháng nấm của chùm ngây giúp chống nhiễm trùng. Nó hoạt động chống lại một số loại nấm gây nhiễm trùng da và vi khuẩn gây nhiễm trùng đường tiết niệu và máu.
Giúp vết thương mau lành hơn
Lá chùm ngây có đặc tính đông máu. Nếu được ăn thường xuyên, nó làm giảm thời gian đông máu, tránh mất máu và tăng cường chữa lành.
Tăng cường sức khỏe não bộ
Các chất chống oxy hóa làm giảm thoái hóa tế bào thần kinh và cải thiện chức năng não. Các nghiên cứu cho thấy lá chùm ngây có thể bảo vệ chống lại các triệu chứng của bệnh Alzheimer và thậm chí có thể trì hoãn sự khởi phát của căn bệnh này.
Bảo vệ sức khỏe gan
Nồng độ polyphenol cao trong chùm ngây giúp gan an toàn chống độc tính, oxy hóa và tổn thương.
Bảo vệ và nuôi dưỡng da và tóc
Dầu hạt chùm ngây có lợi cho việc bảo vệ tóc chống lại các gốc tự do, giữ cho mái tóc sạch sẽ và khỏe mạnh. Chùm ngây cũng chứa protein, có nghĩa là nó rất hữu ích trong việc bảo vệ các tế bào da khỏi bị hư hại. Nó cũng chứa các yếu tố hydrat hóa và giải độc, cũng tăng cường sức khỏe cho da và tóc.
Điều trị phù nề
Phù là một tình trạng đau đớn khi chất lỏng tích tụ trong các mô trong cơ thể. Các đặc tính chống viêm của chùm ngây có hiệu quả trong việc ngăn ngừa phù nề phát triển.
Ngăn ngừa và điều trị ung thư
Chiết xuất chùm ngây có chứa các đặc tính có thể giúp ngăn ngừa ung thư phát triển. Nó cũng chứa niazimicin, một hợp chất ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư.
Điều trị bệnh tiêu hóa
Chiết xuất chùm ngây có thể giúp điều trị một số rối loạn tiêu hóa, chẳng hạn như táo bón, viêm dạ dày và viêm loét đại tràng. Các đặc tính kháng sinh và kháng khuẩn của chùm ngây có thể giúp ức chế sự phát triển của các mầm bệnh khác nhau và hàm lượng vitamin B cao của nó giúp tiêu hóa tốt.
Chống lại bệnh vi khuẩn
Do đặc tính kháng khuẩn, kháng nấm và kháng khuẩn, chiết xuất chùm ngây có thể chống lại nhiễm trùng do Salmonella, Rhizopus và E. coli gây ra.
Làm cho xương khỏe mạnh hơn
Chùm ngây cũng chứa canxi và phốt pho, giúp xương chắc khỏe. Cùng với đặc tính chống viêm, chiết xuất chùm ngây có thể giúp điều trị các tình trạng như viêm khớp và cũng có thể chữa lành xương bị tổn thương.
Điều trị rối loạn tâm trạng
Chùm ngây được cho là hữu ích trong việc điều trị trầm cảm, lo lắng và mệt mỏi.
Điều trị hen suyễn
Chùm ngây có thể giúp giảm mức độ nghiêm trọng của một số cơn hen và bảo vệ chống lại cơn co thắt phế quản. Nó cũng đã được chứng minh là hỗ trợ chức năng phổi tốt hơn.
Bảo vệ chống lại rối loạn thận
Chúng ta sẽ ít có nguy cơ phát triển sỏi trong thận, bàng quang hoặc tử cung nếu ăn chiết xuất chùm ngây. Chùm ngây chứa hàm lượng chất chống oxy hóa cao có thể hỗ trợ mức độ độc tính trong thận.
Giảm huyết áp
Chùm ngây chứa isothiocyanate và niaziminin, các hợp chất giúp ngăn chặn các động mạch dày lên, có thể khiến huyết áp tăng.
Cải thiện sức khỏe của mắt
Chùm ngây có các đặc tính cải thiện thị lực nhờ hàm lượng chất chống oxy hóa cao. Chùm ngây có thể ngăn chặn sự giãn nở của mạch võng mạc, ngăn chặn sự dày lên của màng mao mạch và ức chế rối loạn chức năng võng mạc.
Điều trị bệnh thiếu máu và bệnh hồng cầu hình liềm
Chùm ngây có thể giúp cơ thể hấp thụ nhiều chất sắt hơn, do đó làm tăng số lượng hồng cầu. Người ta cho rằng chiết xuất thực vật rất hữu ích trong việc điều trị và ngăn ngừa thiếu máu và bệnh hồng cầu hình liềm.
Tác dụng phụ và lưu ý khi dùng
Chùm ngây có đặc tính nhuận tràng. Nếu ăn quá nhiều có thể gây khó chịu cho dạ dày, khó thở, tiêu chảy và ợ nóng.
Một số hóa chất được tìm thấy trong rễ, hoa và vỏ cây chùm ngây có thể gây co bóp tử cung ở phụ nữ mang thai. Chúng có thể làm tăng nguy cơ sảy thai.
Phụ nữ đang cho con bú nên tránh ăn chùm ngây vì một số thành phần có thể không tốt cho trẻ sơ sinh.
Những người dùng thuốc làm loãng máu như Warfarin nên ngừng sử dụng chùm ngây thường xuyên.
Bạn nên tránh sử dụng chiết xuất hạt giống cây chùm ngây vì chúng có thể dẫn đến độc tính trong các tế bào miễn dịch.
Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng chùm ngây ở trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai hoặc người lớn tuổi.
