Polygonum multiflorum (fo-ti hay hà thủ ô) là một loại thảo dược phổ biến trong y học cổ truyền Trung Quốc. Phổ biến nhất là hà thủ ô đỏ ở Trung Quốc, Bắc Mỹ.
Các nghiên cứu đã chỉ ra tác dụng của hà thủ ô có lợi trong điều trị ung thư, tiểu đường, rụng tóc, xơ cứng động mạch và các bệnh thoái hóa thần kinh. Nhiều người sử dụng loại thực vật này như một dược liệu, một loài trà.
Hà thủ ô (Fo-ti) - dược liệu quý tại Trung Quốc và Bắc Mỹ
Polygonum multiflorum Thunb ( P. multiflorum ) hoặc Fallopia maltiflora được liệt kê chính thức trong Dược điển Trung Quốc và là một trong những loại thảo dược phổ biến nhất trong danh sách các loại thuốc Trung Quốc. Ở Bắc Mỹ, hà thủ ô được gọi với tên ngắn gọn là Fo-ti.
Nó được trồng rộng rãi trên khắp Trung Quốc và các quốc gia khác như Nhật Bản, nơi nó mọc trong các bụi cây thung lũng, rừng trên sườn đồi, các khe đá máng xối và các địa điểm khác ở độ cao 200-3000 m.
Cây phát triển cao 2-4 m bao gồm một củ gỗ, lá dài từ 3 - 7 cm và hoa hình mũi tên, màu trắng hoặc xanh lục có đường kính 6-7 mm và quả achene 2,5-3 mm chiều dài.
Trong những năm qua, các bộ phận của fo-ti đã được sử dụng cho các mục đích y học khác nhau. Lá, củ rễ và thân rễ đã được sử dụng như một loại thuốc bổ trong công thức chống lão hóa trong khi thân cây đã được sử dụng để làm giảm chứng mất ngủ và giúp điều trị bệnh tiểu đường.
Tác dụng của hà thủ ô (Fo-ti) với sức khỏe con người
1. Chống viêm hiệu quả
TSG và emodin trong hà thủ ô làm giảm viêm và giúp ngăn ngừa tình trạng viêm đại tràng bằng cách tăng PPAR-gamma và giảm NF-kB.
Thí nghiệm trên chuột, cho thấy chiết xuất methanol của hà thủ ô có tác dụng chống viêm đối với các tế bào đại thực bào được kích thích bởi lipopolysacarit (một loại độc tố vi khuẩn từ vi khuẩn có hại).
Chiết xuất fo-ti này đã ức chế hoạt hóa NF-kB và do đó làm giảm oxit nitric, enzyme COX-2 và các cytokine gây viêm như TNF-alpha và IL-6. Trong khi đó emodin bảo vệ các tế bào microglia trong não khỏi viêm do lipopolysacarit thông qua kích hoạt AMPK / Nrf2.
2. Nâng cao hệ thống miễn dịch
Công dụng của hà thủ ô được nhắc đến khá nhiều chính là khả năng tạo ra hệ thống miễn dịch tốt, chống lại sự xâm nhập của các vi khuẩn gây bệnh, bảo vệ cơ thể. Các loại đường (rhamnose, arabinose, xyloza và glucose ) và anthraquinone glycoside có trong hà thủ ô giúp cải thiện phản ứng miễn dịch và chức năng hệ thống miễn dịch tổng thể (tác dụng điều hòa miễn dịch).
Hà thủ ô còn giúp tăng cường hệ thống miễn dịch bằng cách tăng sản xuất tế bào T và B, cải thiện các hoạt động của các tế bào miễn dịch cũng như tăng sự bài tiết của yếu tố hoại tử khối u viêm.
3. Chống vi khuẩn và vi rút
Fo-ti có hoạt tính chống vi khuẩn chống lại Staphylocuccus aureus (MRSA) kháng methicillin trong một nghiên cứu dựa trên tế bào.
Công dụng của hà thủ ô được thể hiện khả năng chống HIV bằng cách ngăn chặn virus xâm nhập tế bào lympho trong một nghiên cứu dựa trên tế bào. Emodin chặn liên kết các tế bào người SARS coronavirus trong một nghiên cứu của các nhà khoa học.
4. Bảo vệ gan
Các anthraquinone và polysacarit có trong hà thủ ô giúp bảo vệ gan bằng cách giảm viêm, ngăn ngừa quá trình oxy hóa chất béo và tăng tác dụng chống oxy hóa. Nhiều người vẫn sử dụng chế phẩm trà hà thủ ô giúp làm mát gan, thanh nhiệt và giải độc.
5. Nâng cao độ rắn chắc cho xương
TSG từ chiết xuất từ hà thủ ô có tác dụng bảo vệ các tế bào tạo xương (nguyên bào xương) khỏi tổn thương oxy hóa trong một nghiên cứu về tế bào. Ngoài ra, TSG có thể bảo vệ chống loãng xương do stress oxy hóa giúp người trung và cao tuổi hoạt động tốt hơn, tránh nguy cơ không đi lại được.
6. Hạn chế biến chứng của tiểu đường
Ngăn ngừa biến chứng tiểu đường là một tác dụng của hà thủ ô
Tiểu đường hiện nay là căn bệnh mãn tính nguy hiểm, đe dọa tính mạng của nhiều người chủ yếu là do những biến chứng.
Tetrahydroxystilbene-2-O-d-glucoside trong hà thủ ô giúp bảo vệ chống lại tổn thương thận do lượng đường trong máu cao bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường thông qua con đường SIRT1 và TGF - beta1.
Stilbene glucoside từ Fo-ti ức chế sự lão hóa mô do lượng đường trong máu cao (hình thành sản phẩm cuối glycation tiên tiến).
7. Phòng ngừa bệnh Alzheimer, Parkinson
Các nhà khoa học bào chế ra một loại thuốc là Tetrahydroxystilbene glucoside từ hà thủ ô giúp giảm thiểu trí nhớ. Một thử nghiệm lâm sàng nhỏ ở Trung Quốc đã phát hiện ra rằng chiết xuất fo-ti có hiệu quả chống lại bệnh Alzheimer - căn bệnh giảm trí nhớ ở người già.
Tetrahydroxystilbene glucoside giúp làm chậm mất trí nhớ liên quan đến tuổi. Trong một nghiên cứu, điều trị bằng chiết xuất từ rễ cây hà thủ ô làm giảm mảng bám amyloid có thể gây ra bệnh Alzheimer.
Emodin, một hóa chất được tìm thấy phát huy tác dụng của hà thủ ô gây ức chế enzyme phân hủy acetylcholine, là cách giúp cho chức năng nhận thức theo cách tương tự như Huperzine A và một số loại thuốc trị Alzheimer.
TSG và chiết xuất ethanol của hà thủ ô giúp bảo vệ các tế bào thần kinh dopaminergic khỏi thiệt hại do hóa chất, chống lại bệnh Parkinson.
8. Chống độc tính do glutamate gây ra
Trong một nghiên cứu dựa trên tế bào, hà thủ ô bảo vệ các tế bào thần kinh khỏi vùng đồi thị chống lại độc tính của glutamate, cho thấy rằng nó có thể giúp điều trị rối loạn nhận thức, đặc biệt là các bệnh liên quan đến mất trí nhớ.
9. Tăng cường sức khỏe tim mạch
TSG có thể ngăn ngừa xơ cứng động mạch bằng cách giảm nồng độ lipid trong máu, giảm viêm và bình thường hóa cấu trúc của mạch máu thông qua việc giảm biểu hiện gen MMP-2 và MMP-9.
Lợi ích của hà thủ ô còn giúp chống rối loạn đông máu. Rối loạn huyết khối (đông máu) được gây ra bởi các cục máu đông lỏng lẻo hình thành trong mạch máu và được dòng máu đưa vào một mạch khác sau đó bị tắc nghẽn.
Điều này thường xảy ra ở phổi (thuyên tắc phổi), não (đột quỵ), đường tiêu hóa, thận hoặc chân. Hiện tượng này được gọi là huyết khối .
Hóa chất tetrahydroxystilbene-2-O-D-glucoside được phân lập từ fo-ti có thể ngăn ngừa đông máu bất thường.
Hà thủ ô có chứa stilbene glycoside giúp bảo vệ, chống lại tổn thương tế bào do thiếu oxy hoặc lưu lượng máu bằng cách tăng mức độ của các chất chống oxy hóa tế bào như superoxide effutase, glutathione peroxidase và oxit nitric.
10. Ngăn ngừa ung thư
Các nghiên cứu trên hà thủ ô đội ngũ chuyên gia đã phát hiện emodin và aloe - emodin có thể ức chế sự phát triển của tế bào (bằng cách ức chế apoptosis) của tế bào ung thư cổ tử cung ở người, tế bào ung thư lưỡi, tế bào u nguyên bào thần kinh và tế bào u ác tính giúp ngăn ngừa ung thư, giảm sự tiến triển. Emodin tăng cường khả năng kháng bệnh, hạn chế hình thành khối u mới.
11. Thúc đẩy mọc tóc
Tác dụng của hà thủ ô được đề cập đến với Torachrysone-8-O--D-glucoside, một hợp chất có trong P. multiflorum, có thể làm tăng đáng kể số lượng tế bào nhú có vai trò trong sự phát triển của tóc và độ dài sợi tóc
Công dụng của hà thủ ô đối với sức khỏe co
n người là rất lớn
Tác dụng phụ của hà thủ ô bạn nên tránh
Một số tác dụng không mong muốn khi sử dụng hà thủ ô (Fo-ti) được biết đến ảnh hưởng tới sức khỏe con người khi dùng liều lượng không phù hợp. Vậy nên bạn cần cẩn trọng trong quá trình sử dụng hà thủ ô hay các chế phẩm liên quan.
1. Gây độc cho gan
Độc tính được biết đến nhiều nhất của P. multiflorum có thể gây ra nhiễm độc gan khá nghiêm trọng và thậm chí dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Các hóa chất chính chịu trách nhiệm về độc tính gan của P. multiflorum là anthraquinone tự do như emodin và physcion.
Một số trường hợp nhiễm độc gan do P. multiflorum đã được báo cáo ở những bệnh nhân đến từ Úc, Trung Quốc, Ý, Nhật Bản, Hà Lan và Slovakia đang dùng sản phẩm trị rụng tóc, viêm tuyến tiền liệt mãn tính hoặc để tăng cường hệ miễn dịch có thành phần Fo-ti (hà thủ ô).
2. Ảnh hưởng đến các tạng, phủ khác
P. multiflorum cũng gây độc cho thận (nhiễm độc thận) và phổi (nhiễm độc phổi), đặc biệt khi sử dụng lâu dài.
P. multiflorum gây ngộ độc phôi khi thí nghiệm trên chuột và có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của phôi, cho thấy hà thủ ô không an toàn cho phụ nữ mang thai. Đó là một tác dụng phụ của hà thủ ô chúng ta cần tránh.
3. Dễ gây tiêu chảy
Khi bạn dùng hà thủ ô đỏ - một loại làm tăng kích thích co bóp đường ruột, gây tăng tiết chất nhầy tiêu hoá và gây lỏng phân. Vì thế mà phân bị tống ra nhanh hơn. Tác hại của loại này là gây rối loạn tiêu hóa.
Một lưu ý khác là nếu dùng hà thủ ô thì bạn không nên dùng thực phẩm sống, thực phẩm tanh như trứng, cá, hải sản... để giảm nguy cơ gây tiêu chảy. Không nên uống sản phẩm hà thủ ô hay các chế phẩm liên quan trước 7h sáng khi chưa ăn gì vì lúc này đường ruột dễ bị kích thích và dẫn đến đi ngoài phân lỏng.
4. Gây tê bì chân tay
Chức năng nhuận tràng quá mức của hà thủ ô làm giảm hấp thu kali, gây rối loạn điện giải.
Vì điều này tác dụng phụ của hà thủ ô làm cho cơ trong cơ thể bị yếu. Bạn sẽ có cảm giác bị tê bì hay như kiến bò, thần kinh cảm giác bị rối loạn, chân tay không thật.
Những ai không nên sử dụng hà thủ ô?
Nếu bạn thuộc trường hợp dưới đây thì không nên sử dụng thực phẩm hà thủ ô ở bất kỳ dạng chế biến nào.
- Bệnh nhân có đờm nặng.
- Bệnh nhân đang bị viêm dạ dày, mất cảm giác ngon miệng.
- Người bị áp huyết thấp và đường huyết thấp.
- Người bị tiêu chảy, đi ngoài nhiều lần
Hiện nay hà thủ ô vẫn là một vị thuốc quý được sử dụng rộng rãi trong Đông y. Không chỉ có vậy, nó còn dùng trong đời sống như một thức uống được nhiều người ưa chuộng. Tùy theo hoàn cảnh, thể trạng mỗi người bạn có thể tận dụng tác dụng của hà thủ ô để giúp sức khỏe của mình tốt hơn lên. Tốt nhất khi sử dụng bạn cần có những chỉ dẫn, lời khuyên của các chuyên gia dược học, y tế.
